بیژن خاکشور
عضو هیئت مدیره‌ی انجمن کلیمیان اصفهان

تابستان 1400

استاد روبن یروشالمی درسال ۱۳۲۸ در خانواده‌ای کلیمی در اصفهان به دنیا آمد. او كار فیروزه‏‌کوبی را از سن 12 سالگی نزد پدر مرحومش استاد رحیم یروشالمی فرا گرفت و به‌خاطر وجود استعداد ذاتی و موروثی و علاقه فراوان به این صنعت از نوجوانی وارد این كار شد و بیش از ۶۰ سال از عمر خود را صرف این هنر منحصر به‌فرد کرد. وی صنایع دستی و فیروزه‌کوبی را به حد اعلا رساند و جدا از علاقه و توانایی ذاتی، از وجود استادانی همچون خاخام سلیمان صدیق‌پور بهره برد.
طبق برخی روایات، هنر فیروزه‌کوبی از مشهد به اصفهان آمد. با این‌حال فیروزه‏ كوبی از معدود رشته¬‏های صنایع دستی است كه سابقه تاریخی چندانی ندارد و به همین علت زیاد شناخته شده نیست و به طور تخمینی قدمت این صنعت در حدود 80 سال می‏رسد. اصل این كار را استاد حكیمیان معروف به محمدرضا، از كشور روسیه وارد ایران كرد و در گذر زمان خاندان یروشالمی در اصفهان بهترین پرداخت را بر روی این هنر انجام داده و زیباترین نقوش را به یادگار گذاشتند که در ایران و جهان بی بدیل است. استاد روبن یروشالمی و خاندان وی شاگردان متعددی را در مسیر توسعه این هنر اصفهانی پرورش دادند.
هنر فیروزه‌کوبی هنر سهل و ساده‌ای نیست و به دلیل ظرافت‌هایی که دارد بسیار دشوار و مشقت¬‏آور است، حتی می‌توان گفت نسبت به صنایع دستی دیگر ریزه‌کاری-های فراوانی دارد. همچنین وسایل و موارد مورد نیاز این كار كمیاب است و کمتر كسی سختی این راه را برجان می‌خرد. هنر فیروزه درگذشته بر روی ظروف برنجی انجام می‏شد ولی امروزه به علت نیاز بازار و استقبال مردم از این
كار، روی ظروف مسی انجام می‏گیرد.
استاد یروشالمی بارها از علاقه و رغبت خود بر این حرفه و صنعت سخن گفته بود و معتقد بود سختی کار با عشق و علاقه و پشتکار قلبی آسان می‌شود. یکی از علایق استاد یروشالمی تربیت هنرآموزان در این مسیر بود، اگر چه همواره به همراهی علم و هنر در کنار یکدیگر عقیده داشت و همواره هنرآموزان خود را از موانع و سختی‌های صنعت فیروزه‌کوبی آگاه می‌کرد.
استاد یروشالمی نحوه آشنایی خود با فیروزه‌کوبی را این گونه تعریف می‌کرد: دهه‌ی چهل همسایه ما به نام محمدرضا حکیمیان از کشور روسیه به ایران آمده و آثار کوچک و تزئینی فیروزه‌کوبی در مشهد را دید و بعد از آمدنش به اصفهان کارگاهی دایر کرد. او پیرمردی حدود ۸۰ ساله بود و در کارگاهش ۱۸ نفر برای او کار می کردند. او مرد خیرخواهی بود و عموی من «الیاهو یروشالمی» هم با او همکاری می کرد. من هم وقتی از مدرسه می آمدم به نزد عمویم می‌رفتم و کار را یاد می‌گرفتم. پدرم «رحیم یروشالمی» در خیابان طالقانی کنونی مغازه پارچه فروشی داشت تا این که وقتی من کلاس ششم بودم دزد به مغازه پدرم زد و وضعیت کار او بسیار بد شد و چون مدرسۀ من هم بودجه از خانواده‌ها می گرفت دیگر از عهده پدرم برنمی‌آمد که بودجه مدرسۀ من را بدهد به همین دلیل من کلاس ششم را خواندم و دیگر مدرسه نرفتم و به خاطر همین موضوع تا مدتی در خانه بگو مگو داشتیم. یک روز به طور اتفاقی آقای حکیمیان صدای ما را شنیده بود و آمد و از من پرسید که می‌توانی کار انجام دهی و من هم گفتم بله. من قبلا نزد عمویم کار کرده بودم و بعد که آقای حکیمیان از من خواست یک کار فیروزه برایش انجام دهم. من حتی بهتر از عمویم کار کردم و پول خوبی هم به من داد. به این ترتیب حدود چهار سال نزد آقای حکیمیان کار کردم و بعد که سن او بالاتر رفت و دست از کار کشید، من به طور جدی به فیروزه‌کوبی روی آوردم. البته آقای حکیمیان کار زینتی انجام می‌داد، اما من و برادرم ناصر کار را از نو شروع کردیم و سعی کردیم بدعت و نوآوری خودمان را هم در کار لحاظ کنیم تا این هنر بالنده‌تر از گذشته به ایران و جهان عرضه شود.
استاد یروشالمی همواره از کسانی که این کار را از او آموختند اما اصالت و خلوص کار را حفظ نکردند گلایه‌مند بود چرا که معتقد بود برخی از کسانی که این هنر را از ما یاد گرفتند در این کار تقلب کردند و یا فیروزه را رنگ کردند و یا حتی با پلاستیک اصالت کار را از بین بردند. برخی نیز شن را رنگ کرده به جای فیروزه استفاده می‌کنند که بعد از دو یا سه سال سیاه می‌شود و کاملا کار را از بین می‌برد! او عقیده داشت کسی که بهایی می‌دهد و کاری را تهیه
می‌کند دلش می‌خواهد آن کار همیشه سالم بماند نه این که بعد از مدتی تغییر رنگ بدهد و مشخص شود تقلبی و غیر اصل بوده است.
به واقع استاد یروشالمی و برادر و خانواده‌اش همواره بر تولید کارهای فیروزه با حفظ کیفیت اصل و با استفاده از مواد درجه یک اصرار می‌ورزیدند و این عقیده را در کار دست خود نیز لحاظ می‌کردند. کارهای فیروزه‌کوبی روبن و ناصر یروشالمی سالهاست که در ایران و جهان به‌عنوان کارهایی اصیل و منحصر بفرد شناخته می‌شوند.
در اردیبهشت ماه سال ۹۸ در مراسمی به مناسبت بازگشایی سالن سوره و گالری آن از اساتید پیشکسوت در زمینه موسیقی، تئاتر و صنایع دستی و از جمله استاد روبن یروشالمی (از هنرمندان جامعه کلیمیان اصفهان و ایران در حوزه صنایع دستی) تقدیر به عمل آمد.
در این مراسم محمد حسن جعفریان دانش‌آموخته استاد یروشالمی درباره ایشان گفت: بزرگترین هنر استاد سوا از هنر فیروزه‌کوبی، مردم‌داری و تعلق ایشان به مردم است. هر زمان و هر لحظه که ما به کمک و مشورت استاد نیاز داشتیم از ما دریغ نکردند و با آغوش باز به راهنمایی و حمایت و هدایت ما پرداختند.
در آن مراسم همگان بر بلند آوازه شدن هنر فیروزه به دستان استاد یروشالمی تاکید کردند و به احترام هنر و تواضع توامان وی از جای خود بلند شده و استاد را تشویق کردند. وی در جواب محبت حضار سر تعظیم فرود آورد و تنها یک جمله گفت :«عبادت به جز خدمت خلق نیست...»، جمله‌ای که خود گویای هزاران حرف گفته و ناگفته است.
استاد روبن یروشالمی پس از سال‌ها فعالیت و آموزش هنر فیروزه‌کوبی سرانجام در ۷۲ سالگی در چهاردهم تیرماه ۱۴۰۰ بر اثر ایست قلبی درگذشت.
***
در پیام تسلیت انجمن کلیمیان اصفهان به مناسبت درگذشت استاد یروشالمی آمده است:
درگذشت مرد هنرمند جامعه، استاد برجسته فیروزه-کاری ایران، استاد روبن یروشالمی را خدمت خانواده محترم یروشالمی و کلیه فامیل‌های وابسته و کلیه هنرمندان و هنردوستان اصفهان و ایران تسلیت و تعزیت عرض نموده و صبر و شکیبایی و سلامتی و بقای عمر بازماندگان را از ایزد منان خواستاریم.
***
همچنین سازمان جوانان یهود شیراز که در سال‌های پیشین میزبان آثار این استاد برجسته ایرانی کلیمی در طی چهار دوره نمایشگاه صنایع دستی ایرانیان کلیمی بود در پیام خود نوشت:
خوشا آن که همچون تو با جام و نامی به دست از جهان می‏رود ...
کسی را از مرگ گریزی نیست. از آن‌ رو که مرگ را کسی سرانجام ما قرار داده که زندگی را به ما بخشیده است. اما هنگامی که صاحب و خالق هنر در آغوش خاک می‌آرامد، آثارش همواره زنده‌اند و جاودانگی توام با خوشنامی را به صاحبشان می‌بخشند.
سعدیا مرد نکو نام نمیرد هرگز... مرده آن است که نامش به نکویی نبرند
خانه جوانان یهود شیراز درگذشت هنرمند ارزشمند، استاد روبن یروشالمی پیشکسوت و هنرمند صاحب نام صنایع دستی فیروزه‌کوبی را خدمت خانواده محترم ایشان ، جامعه کلیمیان ایران به‌ویژه همکیشان عزیز اصفهانی تسلیت عرض می‌کند.
***
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور نیز در پیامی درگذشت استاد روبن یروشالمی پیشکسوت و هنرمند صاحب‌نام صنایع‌دستی فیروزه‌کوبی استان اصفهان را به خانواده او و جامعه هنرمندان صنایع‌دستی کشور تسلیت گفت. در پیام تسلیت پویا محمودیان آمده است: استادان و پیشکسوتان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران، ارزشمندترین دارایی هنری این مرز و بوم محسوب می‌شوند که از طریق آموزش مبانی نظری و فنون علمی این هنرها به نسل جوان، این شعله فروزان را همواره زنده نگه داشته‌اند.
شادروان استاد روبن یروشالمی یکی از نام‌آورترین عرصه هنر فیروزه‌کوبی بودند که افتخارهای بسیاری را برای این سرزمین رقم زدند و فقدان چنین هنرمند بی‌بدیلی ضایعه اسفناک برای جامعه صنایع‌دستی محسوب می‌شود. این ضایعه بزرگ را به خانواده آن شادروان و جمیع هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی تسلیت می‌گویم و برای روح آن هنرمند عزیز، آرامش و غفران الهی مسئلت دارم.
***
همچنین در پیام انجمن کلیمیان تهران آمده است:

روابط عمومی انجمن کلیمیان تهران با قلبی اندوهگین، درگذشت استاد برجسته‌ی هنرِ فیروزه‌کوبی در ایران و جهان و یکی از مفاخر بزرگ جامعه کلیمیان ایران در عرصه صنایع دستی، شادروان روبن یروشالمی را به جامعه کلیمیان اصفهان، ایران و جهان و به‌خصوص خانواده و بازماندگان محترم تسلیت گفته و از قادر مطلق برای نِشاما و روح آن مرحوم، علو درجات را خواستار است.
بی‌شک نیک‌نامی، خیرخواهی و مهارتِ منحصر به فرد و پرآوازه‌ی این استاد فقید، تا به ابد در یاد و خاطره کلیمیان اصفهان، ایران و جهان باقی خواهد ماند.
***
نورالله عبداللهی، معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان نیز با تسلیت درگذشت استاد یروشالمی گفت: در بیان اهمیت جایگاه آقای یروشالمی در حوزۀ صنایع‌دستی، همین بس که بسیاری از هنرمندان فیروزه‌کوب اصفهان به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم این هنر را از او آموخته‌اند. عبداللهی خاطر نشان کرد: او مرد شریفی بود که طی سال‌های اخیر، به ساخت آثار موزه‌ای روی آورده بود.
در این میان هیات‌مدیره اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان او را استاد یکم فیروزه‌کوبی در ایران خواند و در پیام تسلیت خود فقدان وی را به جامعه کلیمیان و به جامعه هنری ایران تسلیت گفت.‌
همچنین بیست و یکم تیرماه ۱۴۰۰ مصادف با هفتمین روز درگذشت استاد یروشالمی، مراسم یادبودی در زیارتگاه استراخاتون پیربکران با حضور مسوولین ارشاد و صنایع دستی و میراث استان و همراهی هیات مدیره‌ی انجمن کلیمیان اصفهان برگزار گردید.
***
به یاد استادی که وجود آثار وی و برادر گرانقدرش در ساختمان ریاست جمهوری ایران، گواه زندگی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان توحیدی در کنار یکدیگر است، گواه آن است که هنر زبان مشترک و کلید واژه‌ای است برای خدمت به خلق، فارغ از هر دین و مسلک و اعتقاد‌.
به قول استاد: «عبادت واقعی خدمت به خلق است»
و هنری که دل انسان‌ها و فرهنگ‌ها را به یکدیگر نزدیک کند بهترین عبادت است..... 

 





	استفاده از مطالب اين سايت تنها با ذكر منبع (بصورت لینک مستقیم) بلامانع است. .Using the materials of this site with mentioning the reference is free این صفحه بطور هوشمند خود را با نمایشگرهای موبایل و تبلت نیز منطبق می‌کند لطفا در صورت اشکال، به مسئولین فنی ما اطلاع دهید