پاییز 1387
حضور نماینده جامعه کلیمیان در همایش بررسی جایگاه
کتاب و نشریات در میان ادیان توحیدی طی سه دهه انقلاب
در
ابتدای این همایش یک روزه سعید تقوی، رئیس اداره اقلیت‌های دینی وزارت فرهنگ و
ارشاد اسلامی به حاضران در نشست خوش‌آمد گفت.
سپس محمدرضا وصفي، مديركل اداره مجامع، تشكل‌ها و فعاليت‌هاي فرهنگي به عنوان
اولین سخنران در اين مراسم گفت: اگر چه اين نهضت با تأخير آغاز شد، ولي برقراري
ارتباط ميان صاحب‌نظران و متخصصان اقليت‌هاي مذهبي با جامعه فرهنگي ايران كه
توليدكننده بخشي از علم در داخل كشورند، زمينه رفع مشكلات نشر و گسترش فرهنگ مكتوب
را فراهم خواهد كرد.
وی افزود: فراهم شدن زمينه عدالت‌خواهي و آزادي بيان پس از پيروزي انقلاب اسلامي
سبب شد تعامل، گفت‌وگو و تبادل نظر علمي ميان گروه‌هاي مختلف اقليت‌ها و مسلمانان
گسترش يابد.
در ادامه فرهاد افراميان عضو هیئت مدیره و مسئول کمیته فرهنگی انجمن کلیمیان تهران
به بررسي فعاليت‌هاي انتشاراتي در جامعه ايرانيان يهودي پرداخت و با بررسی روند
فعالیت‌های فرهنگی و انتشاراتی این جامعه در سده اخیر و مرور بر تاریخچه
روزنامه‌نگاری در این جامعه، افزود: فعاليت‌هاي انتشاراتي در جامعه ايرانيان يهودي
از آغاز تا زمان انقلاب اسلامي به سه دوره متمايز، و پس از انقلاب اسلامي تا كنون
به 2 دوره تقسيم مي‌شود.
وي به مرحله نخست اين فعاليت‌ها اشاره كرد و گفت: اين مرحله با چاپ نشريه «شالم»
شروع مي‌شود. نشريه‌اي براي خوانندگان يهودي كه به دست نويسندگان يهودي به چاپ
رسيد. شالم به معني سلام و صلح، راه‌گشای ورود یهودیان به عالم روزنامه‌نگاري بود.
اين نشريه به زبان فارسي و خط عبري چاپ مي‌شده و دست‌اندركاران آن جزو نخستين
گروه‌هاي فارغ‌التحصيل مدارس آليانس در ايران بودند.
وي به مرحله 12 ساله دوم اشاره كرد و از این دوران به عنوان مرحله‌اي متفاوت یاد
کرد و گفت: بهبود عمومي اقتصادي و شرايط زندگي يهوديان ايران، خروج آن‌ها از
محله‌هاي يهودي‌نشين و تحصيل فرزندانشان در مدارس عمومي باعث برابری و یکسان شدن
اكثريت قاطع اعضاي اين جامعه با بدنه اصلي جامعه ايراني مي‌شود. در اين دوره نشريات
متعددي به چاپ مي‌رسد كه با دوره قبل بسیار متفاوت است و این نشریات همگی کاملاً با
خط و زبان فارسی منتشر می‌شود و از نشريات اين مقطع زماني می‌توان به راهنماي يهود،
بني‌آدم، نيسان، سينا، دانيال و عالم يهود اشاره كرد.
وی همچنین چاپ كتاب به خط فارسي و چاپ كتاب اشعار يهودي و چاپ كتاب‌هاي فرهنگي يهود
در كنار ترجمه‌هايي از كتاب‌هاي ديني را در به وجود آمدن چاپخانه‌ها و
کتابفروشی‌های یهودی مؤثر دانست و از کتابفروشی برادران بروخیم به عنوان دستآورد
این دوران یاد کرد.
وي از ابتدای دهه 30 شمسی تا پیروزی انقلاب را مرحله سوم تاریخ نشر دانست و گفت :
اين مرحله متأثر از سال‌هاي گذشته است كه فضايي براي جذب جوانان در فعاليت‌هاي
سياسي و اجتماعي ايجاد كرده بود و اكثر جوانان يهودي با مدارج علمي بالا از
دانشكده‌ها و آموزشگاه‌ها فارغ‌التحصيل شده بودند و رويكرد متفاوتي را براي تاريخ
نويسندگي براي اين جامعه رقم زدند. در اين مقطع غير از دو نشريه داخلي به‌نام‌هاي
گزارش و نشريه صندوق ملي كه به مسايل داخلي جامعه ايرانيان يهودي مي‌پرداختند،
نشريه يهودي دیگری وجود نداشت.
وی
افزود: در این دوران روزنامه‌نگاران یهودی به فعالیت پرداختند و دیگر تنها به
نشریات داخلی جامعه کلیمیان بسنده نکردند.
وی در ادامه متذکر شد: فرهنگ‌نامه‌هاي سليمان حييم، تاريخ يهود حبيب لوي، كتاب‌هاي
حقوقي موسي عميد و ... از بستر این دوران بیرون آمدند.
وي در ادامه به آغاز انقلاب اسلامي و شرایط نشر در جامعه ایرانیان یهودی در این
دوران پرداخت.
پس از آن به نشريه «تموز» كه ارگان رسمي روشنفكران يهوديبود اشاره کرده و گفت : اين
نشريه فعاليت‌ها و مسائل خاص جامعه ايرانيان يهودي را محور خود قرار داده بود و
علاوه بر درج اخبار جامعه كليميان به موضع‌گيري‌هاي ضد صهيونيستي نيز مي‌پرداخت.
همزمان با آن بولتن‌‌هاي داخلي موسسات كليمي مانند خبرنامه‌هاي انجمن كليميان
شهرهاي مختلف، شروع به انتشار كردند. اين نشريات بيشتر رويكردي درون گروهي داشت و
به بيان تحليل مشكلات داخلي جامعه كليمي و نظرات گروه‌هاي مختلف درون اين جامعه
درباره با راه‌حل مسايل مي‌پرداختند.
افراميان خاطرنشان كرد: در اين مقطع مهاجرت از يك‌سو و مسايل مختلف پيش آمده از
جمله جنگ تحميلي از سوی دیگر باعث مشكلات عديده‌اي در اين عرصه شد. ولي در اين مقطع
تداوم انتشار نشريات و همچنين چاپ كتاب‌هاي متعدد ديني را اين بار با رويكردي
متفاوت مشاهده مي‌كنيم. كتاب ديني با ترجمه فارسي توسط انجمن كليميان در اين دوره
به چاپ رسيد و همچنين كتاب بينش و فرهنگ يهود در كنار ديگر كتاب اختصاصي مدارس
جامعه كليمي منتشر شد. پس از مدتي انتشار نشريه تموز متوقف شد و پس از فاصله‌اي
نزديك به يك دهه نشريه‌اي به نام «افق بينا» كه اين بار ارگان رسمي انجمن كليميان
تهران بود منتشر گردید. افق بينا با رويكردي متفاوت در قالب نشريه‌اي خبري، اجتماعي
و فرهنگي به بيان مسايل جامعه ايرانيان يهودي و يهوديان جهان پرداخت. در اين فاصله
فطرت، بار اصلي نشريات جامعه كليمي را، خبرنامه‌ها و بولتن‌‌هاي داخلي سازمان‌هاي
تحت پوشش انجمن كليميان بر عهده داشتند.
وي افزود: نشريه افق بينا از دو سال پيش رويكردي تحليلي درباره مسائل ايرانيان
يهودي در پيش گرفته است و هم اكنون اين نشريه به سه‌زبان فارسي، انگليسي و عبري
منتشر مي‌شود و تنها نشريه ايراني است كه مسائل يهوديان ايران و جهان را محور اصلي
خود قرار داده و جالب است بدانيم مشتركان اين نشريه تقریباً به وسعت جغرافیایی جهان
شمول پیدا کرده‌اند. عضو هیئت مدیره انجمن کلیمیان گفت : ايرانيان يهودي با وجود
اينكه از نظر تعداد، اقليت كوچكي هستند پس از انقلاب حضور قابل قبول و نسبتاً فعال
در عرصه نشر داشتند، اگر چه پاره‌اي از اوقات به علت مشكلات اقتصادي و عدم وجود
ژورناليسم حرفه‌اي در بين اين جامعه فعاليت روزنامه‌نگاري با ركود مواجه شده اما
حتي در آن زمان‌ها نيز ايرانيان يهودي در زمينه‌هاي علمي و تخصصي به صورت كاملا
فعال در حوزه نشر و تأليف فعال بوده‌اند كه از اين ميان مي‌توان به تأليفات دكتر
عرب‌زاده، دكتر مؤدب، دكتر صيونيت، شيرين‌دخت دقيقان، مهندس ساسون، رومان‌های الهام
يعقوبيان، و کتب دكتر گوئل كهن اشاره كرد.
افراميان يادآور شد: تأثير و تأثر فرهنگ ايراني و يهودي بر يكديگر كه سابقه‌اي به
طول سه‌هزاره دارد و همواره در فرهنگ ايرانيان يهودي متبلور شده و پس از پيروزي
انقلاب نيز ادامه يافته است. انقلاب ايران باعث تحول برخي از ارزش‌هاي جامعه
ايرانيان يهودي شده و رويكرد فعال‌تر آنان را در مسائل اعتقادي و مذهبي به همراه
داشته است كه از آن مي‌توان به انتشار آثار متعدد ديني اشاره كرد كه در كنار ديگر
انتشارات انجمن كليميان تهران منتشر شده‌اند.
وی تأسيس كتابخانه مركزي انجمن كليميان تهران را از دستاوردهاي اين تحول و دوران
دانست و گفت: از ديگر منظر، ايرانيان يهودي به مانند خون تريخ ايران، تمام توان
فكري خود را برا رشد فرهنگ ايراني به ويژه در زمينه دانش‌هاي تخصصي به كار
گرفته‌اند اگر چه به خاطر پايان سنت فارسي-يهود شيوه‌هاي خاص نگارش ايرانيان يهودي
وجود ندارد. ولی زبان مشترك فارسي و بستر مناسب ادبيات آن امروزه مكان پرورش و
شكوفايي استعدادهاي ايرانيان يهودي است و ايرانيان يهودي افتخار مي‌كنند كه در راه
اعتلاي فرهنگ غني سرزمين خود تمام توان خود را به كار گرفته‌اند.
سپس دیگر سخنران این همایش، دكتر پرويز اهورايي رئيس موسسه فرهنگي انتشاراتي فروهر،
گفت :
در آيين زرتشت گسترش دانش، سفارش شده از اين رو در دو سده اخير شاهد مدرسه‌سازي از
سوي خيرانديشان زرتشتي بوده‌ايم و بنيان‌گذاري موسسات فرهنگي انتشاراتي در راستاي
گسترش دانش و شناساندن فرهنگ و زبان ايران باستان، شكل گرفته است.
اهورايي خاطرنشان شد: اگر بخواهيم تاريخچه انتشارات را در دوران معاصر مرور كنيم به
حقيقتي بي‌بديل خواهيم رسيد كه انتشارات فروهر يكي از قديمي‌ترين سازمان‌هاي
انتشاراتي اين مرز و بوم است كه به‌طور پيوسته و بدون توقف از دهه چهل تاكنون به
فعاليت خود ادامه داده است.
وي افزود: از نشر، آماري كمتر از يك چهارم تعداد و حجم كار مربوط به دوران پيش از
انقلاب و بقيه مربوط به سال‌هاي دهه 60 به بعد است كه با چاپ كتاب‌هاي متعدد ركود
قابل توجهي را كسب كرده‌ايم.
سپانوس اميرخان، مدير انتشارات نائيري، در اين نشست گفت: روند چاپ كتاب ارمني از
اوائل قرن هفدهم ميلادي، يعني حدودا از 370 سال پيش، با تأسيس نخستين چاپخانه
خاورميانه در جلفاي اصفهان به سال 1636 ميلادي شروع شد و كماكان ادامه يافت.
وي خاطرنشان كرد: انتشارات نائيري تنها انتشارات ارمني زبان رسمي فعال و داراي مجوز
انتشارات در ايران است و غير از انتشارات نائيري، نهادها و موسسات ديگري نيز در
زمينه چاپ كتاب ارمني زبان در جمهوري اسلامي ايران فعاليت مي‌كنند.
مدير انتشارات نائيري يادآور شد: اين انتشارات با بيش از 50 سال سابقه در اين
زمينه، تنها موسسه انتشاراتي است كه در حال حاضر به طور رسمي به چاپ كتاب ارمني
مي‌پردازد. اين انتشارات در سال 1949 ميلادي توسط شادروان ساموئل ساروخانيان
پايه‌گذاري شد و در سال‌هاي اوليه تنها به عنوان يك كتابفروشي فعاليت مي‌كرد.
آلبرت كوچويي رئيس انجمن آشوريان تهران آخرين سخنران نشست بود، وي با اشاره به
تاريخ نشر در ميان آشوريان گفت: از اوايل قرن بيستم فكر ايجاد انجمن ملي و فرهنگي
در ميان آشوريان رواج پيدا كرد، اساس اين تفكر بر اين مسأله استوار بود كه مجموعه
امكانات و تلاش‌هاي موجود و مفيد در جامعه را كه اساسا در كليساهاي آشوري و محافل
مستقل و پراكنده ملي ديگر وجود داشت در بعدي همگاني به كار انداخته بود.
وي به دوره‌هاي تاريخي فعاليت جامعه آشوري اشاره كرد و گفت: نخستين انجمن آشوري‌هاي
اورميه و حومه در سال‌هاي جنگ و با شركت نمايندگان روستاهاي آشوري اورميه تشكيل
مي‌شود. تبريز نيز در اين ايام شاهد تلاش برجسته فرهنگي يعني انتشار نخستين نشريه
آشوريپس از جنگ جهاني اول است.
رئيس انجمن آشوريان تهران يادآور شد: در هنگامه وقوع كودتاي 28 مرداد سازمان فرهنگي
جوانان آشوري فعال بود و توانست چندين كتاب از قبيل تاريخ ادبيات آشوري، بناي
يادبود آشوري‌هل در چين، عهدنامه حضرت محمد(ص) و... را منتشر كند.
در پايان مراسم، دكتر محسن پرويز، معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي،
محمدرضا وصفي، مديركل اداره مجامع، تشكل‌ها و فعاليت‌هاي فرهنگي، سعید تقوی رئیس
اداره اقلیت‌های دینی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد رجبي، رييس موسسه اكو از
محققین و مولفان و مترجماني كه آثار برجسته‌ای داشته‌اند تقدير كردند.
همايش جايگاه كتاب و نشر در ميان هموطنان ارمني، آشوري، زرتشتي و كليمي طي سه دهه
انقلاب اسلامي، در هشتمين روز از هفته كتاب و توسط اداره كل مجامع، تشكل‌ها و
فعاليت‌هاي فرهنگي، براي طرح و بررسي مشكلات نشر و وضعيت كتاب در حوزه اقليت‌هاي
مذهبي با حضور دكتر محسن پرويز، معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد و جمعي از مسوولان
و اهل قلم اقليت‌هاي مذهبي 28 آبان‌ماه در سراي دائمي اهل قلم برگزار شد.
فرنگیس حسیدیم، فیض‌ا... ساکت‌خو، فرهاد افرامیان به همراه چند تن از نویسندگان و
مؤلفان همکیش به نمایندگی از جامعه کلیمی در این مراسم شرکت کردند.
اسامي تقدير شدگان به شرح زير است:
پرويز مودب و سپيده ساكت‌خو از جامعه كليميان
اردشير خورشيديان و پرويز اهورايي از جامعه زرتشتيان
آلبرت كوچويي و هانيبال گيورگيز از جامعه آشوريان
آزاد ماتيان، كارون سركيسيان، ليدا بربريانس، سوكياس هاكوب گورجيان راد، آندرانيك
خچوميان، واهه آرمن آندرانيك سيمونيان از جامعه ارمنيان.
