آرش آبايي
1379
در تورا درباره اعياد سه گانه چنين
آمده است:
«سه بار در سال براي من جشن بگير ... سه بار در سال هر مذكري از (جامعه) تو در پيشگاه خداوند حضور يابد»
اين سه عيد كه هر يك «رِگِل» (در اينجا به معني بار و دفعه) خوانده شده اند، به ترتيب ذكر شده در متن تورا عبارتند از: جشن پسح، جشن شاووعُوت و جشن سوكوُت.
1- جشن پسح در 15 ماه نيسان (به مناسبت خروج بني اسرائيل از مصر)
2- جشن شاووعوت در 6 ماه سيوان (به مناسبت دريافت ده فرمان اساسي تورا در كوه سيناي)
3- جشن سوكوت در 15 ماه تيشري (به مناسبت چهل سال زندگي بني اسرائيل در بيابان با حمايت خداوند و تأمين رفاه ايشان توسط خداوند)
طبق فرمان پروردگار در هر يك از اين اعياد، هر فرد يهودي موظف بود كه به زيارت معبد خداوند (بت هميقداش) رفته، مراسم عبادي خاصي را در آن برگزار نمايد و نيز به همراه خانواده اش، ايام جشن و سرور را با حضور در خانه خدا سپري نموده، قربانيهايي تقديم كند.
همچنين افزون بر قربانيهاي دايمي روزانه، قربانيهاي ويژه اين ايام در «بت هميقداش» تقديم مي شد.
امروزه اين مناسبتها به صورت تعطيلات مذهبي، اجراي مراسم خاص و خواندن تفيلاهاي ويژه برگزار مي شوند. متن تفيلا ( نماز) در اين ايام تغيير مي كند و دو روز اول و آخر هر يك از اين اعياد، تعطيل مذهبي بوده و هر گونه عزاداري يا تعنيت (روزه) در آن ممنوع است.
موعد سوكوت:
موعد سوكا از پانزدهم ماه تيشري به مدت هفت روز برگزار مي شود كه در هشتمين روز آن (22 تيشري)، موعد «شميني عَصِرِت» و «سيمحا تورا» قرار دارد.
يكي از فرمانهاي اصلي اين جشن، ساختن سوكا (سايه بان خاص) است. خداوند در تورا مي فرمايد:
«در پانزدهم اين ماه هفتم، جشن سوكوت به مدت هفت روز براي خداوند است».
« هفت روز در سوكا ساكن شويد، تمام افراد بني اسرائيل در سوكا سكونت كنند، براي اينكه تمام دوره ها و نسلهاي شما بدانند كه بني اسرائيل را در سوكا (سايبان) ساكن كردم»
برابر نظر بيشتر مُفسران تورا، منظور از سايبان (سوكا) در بيابان، ابرهاي ويژه اي بودند كه به طور معجزه وار مردم را در بيابان از اطراف احاطه كرده و آنها را از هر گونه گزند و آسيب طبيعي محافظت مي كردند. بنابراين سكونت در سوكا، يادآوري معجزه خداوند در خارج ساختن عبرانيان از مصر و محافظت از آنها در مدت چهل سال اقامت در بيابان است.
يكي ديگر از فلسفه هاي ساختن سوكا، با توجه به وضعيت خاص سقف آن بيان مي شود. سقف سوكا از جنس حصير يا شاخ و برگ درختان است، به طوري‌‌كه باران به آساني داخل آن مي شود. كسي كه در سوكا ساكن است، از يك سو به وضعيت افرادي كه سر پناه مناسبي براي خود ندارند، آگاه مي شود و احساس همدردي بيشتري با مستمندان مي كند و از سوي ديگر، به فرمان خداوند، خانه مستحكم و راحت خود را ترك كرده، در محلي كه به ظاهر سقف محكمي ندارد، ساكن شده است. وي در اين حالت، توكل و ايمان خود را به خداوند تقويت كرده، اعلام مي كند كه به فرمان خالقش حاضر است حتي مكان راحت خود را ترك كرده و به محل مورد نظر او - گرچه داراي امكانات كمتري است - برود و اميد خواهد داشت كه خداوند او را در هر وضعيتي- مانند اجدادش در بيابان سيناي - حفظ مي كند.
همچنين پانزدهم تيشري، زماني است كه درو و گرد‌آوري محصولات كشاورزي فصل تابستان پايان يافته است. لذا تورا به انسان يهودي دستور مي دهد كه در همين زمان كه بهترين اوقات شادي اوست، به برگزاري جشن سوكوت و زندگي در سوكا بپردازد و به اين طريق، خدا و مشيت وي را در شاديهاي خود يادآور شود. لذا در بخشي از تورا از اين جشن با نام «حَگ‌‌ها آسيف» و به معناي جشن جمع آوري محصول ياد شده است.
يكي ديگر از دلايل واقع شدن جشن سوكوت در پانزدهم تيشري، گذشت ايام خاص توبه (روش هشانا و كيپور) است. جشنهاي سوكوت و شميني عصرت كه روزهايي تعطيل كامل مذهبي و چند روز هم نيمه تعطيل هستند و نيز محيط سوكا كه تمام آن به نيت اجراي فرمان خداوند ساخته شده است، فرصت و مكان مناسبي را براي آرامش و آمادگي در آغاز سالي نو فراهم مي سازند.
قوانين سوكا (سايه‌‌بان)
ساختن سوكا يكي از معروفترين
ميصواهاي اين موعد است كه نام آن «سوكوت» از «سوكا» و به معناي سايه بان گرفته شده
است.
1- هر سوكا لازم است كه دست كم داراي سه ديواره و يك سقف با شرايطي كه گفته مي شود، باشد و همچنين ورود و خروج، تنها از ضلع چهارم سوكا انجام شود.
2- ديواره هاي سوكا بايد از ماده اي باشند كه در برابر وزش باد از خود ايستادگي كافي نشان دهند.
3- به طور معمول، شاخ و برگ درختان يا حصيرهايي كه همانند آفتابگير استفاده مي شوند، براي تهية سقف سوكا به كار ميروند.
4- سوكا را نمي توان در زير سقفي كه از پيش ساخته شده است؛ مانند بالكن، پاركينگ سقف دار يا زير يك درخت بنا كرد.
5- هنگام ساخت سوكا بايد توجه كرد كه ابتدا ديواره ها ساخته شوند و سپس سقف روي آن قرار گيرد.
6- سكونت در سوكا به هنگام صرف غذا با نان، مستلزم گفتن براخاست كه آن را فقط آقايان مي گويند:
«متبارك هستي تو اي خدا، خالق ما، سرور جهان، كه ما را با فرمانهايش تقديس نمود و به ما سكونت در سوكا را دستورداد »
7- برابر فرمان تورا بايد هفت روز در سوكا زندگي كرد. همچنين روز هشتم (روز اول شميني عصرت) در سوكا سكونت مي كنند، اما براخاي آن را نمي گويند.
فرمان چهار نوع محصول
در تورا درباره يكي از مراسم اين جشن آمده است:
«در روز اول (جشن)، ميوه درختِ شكوهمند، شاخه درخت خرما، شاخه هاي درخت مورد و بيد (كنار) نهر را براي خودتان بگيريد و در حضور خداي خالقتان هفت روز شادي نمائيد».
علماي يهود، طبق پاسوق فوق و بر اساس تعليمات توراي شفاهي، فرمان چهار نوع محصول را چنين بيان كرده اند:
1- يك عدد اِتروگ ( بالنگ يا ترنج غيرپيوندي)
2- سه عدد شاخه درخت مورد
3- دو عدد شاخه درخت بيد
4- يك عدد شاخة درخت خرما (لولاو).
شاخه هاي نامبرده را آقايان به ترتيب خاصي در يك دسته با هم مي بندند و با قراردادن اِتروگ در كنار آن، يك مرتبه در هر روز سوكوت به غير از شبات برآن براخا مي گويند.
قوانين سوكوت:
دو روز اول جشن سوكوت، طبق فرمان
تورا «يُوم طُووْ» به مفهوم تعطيلي كامل مذهبي مانند شبات است. تنها تفاوت يُوم
طُوو با شبات (البته اگر با شبات همزمان نشود) به غير از مواردي جزئي، اجازه تهيه
غذاي همان روز با استفاده از آتشي است كه از قبل روشن بوده است. ساير ايام ( پنج
روز باقيمانده) در اصطلاحْ «حُول هَمُوعِد» يا ايام مياني موعد ناميده مي شوند كه
مراسم مذهبي ويژه اي در آنها برگزار شده و بايد احترام و شادي جشن سوكوت همچنان
رعايت شود.
هُوشَعنْا رَبا:
هفتمين روز جشن سوكوت، «هوشعنا‌‌ربا» ناميده مي شود. از دلايل اين نامگذاري، تفيلاها و دعاهاي ويژه اي است كه در اين روز خوانده مي شود و عبارت «هوُشَعْنا» به معناي «خواهش داريم (ما را) نجات بده»، در اين روز بيش از ديگر ايام سوكوت تكرار مي شود.
هوشعنا ربا از يك نظر، به معناي روزي است كه روند دادرسي مَحكمه آسماني كه از روش هشانا تشكيل شده بود، پايان يافته و از اين پس احكام الهي اجرا مي شوند. به همين دليل در اين شب تا صبح در كنيساها بيدار مانده، با مطالعه مذهبي و عبادت تلاش مي كنند تا در آخرين روز محكمه، رضايت خداوند را براي باطل كردن احكام سختي كه احتمالاً بر اثر خطاكاريها صادر شده اند، جلب كنند. رسم است كه پيش از فرا رسيدن سپيده صبح، چندين بار مراسمي كوتاه شبيه به مراسم سليحوت برگزار شود.
جشن شِميني عَصِرِت:
پس از پايان هفت روز جشن سوكوت، جشن جداگانه اي در دو روز به نام شميني عصرت تعيين شده است كه همانند دو روز اول سوكوت، «يُوم طُوو» به معناي تعطيلي مطلق مذهبي است.
از مراسم قابل توجه روز اول شميني
عصرت، خواندن دعاي باران است.
از اين روز تا فرا رسيدن موعد پسح با توجه به قرار گرفتن در فصول پاييز و زمستان،
در تفيلاهاي روزانه از بارش باران كه يكي از نمونه هاي قدرت الهي است، نام مي برند.
جشن سيمحا تورا:
دومين روز شميني عصرت به نام سيمحا تورا، در معناي جشن شادي براي تورا است كه افزون بر مراسم مربوط به شميني عَصِرِت، آخرين پاراشا (قسمت) از تورا قرائت شده و بلافاصله خواندن نخستين بخش آن آغاز مي گردد. به اين ترتيب در اين روز، دوره يك ساله قرائت تورا كامل شده و دوره جديدي با اولين پاراشاي آن شروع مي شود كه يهوديان در كنيساها به جشن و سرور مذهبي پرداخته، با خواندن اشعاري در ستايش خداوند و انبيا، اين روز بزرگ را گرامي مي دارند.
فرهنگ و بينش يهود – سال اول نظام جديد آموزش متوسطه
