ژان پـایـاب
پاییز 94
تاریخ
یهودیان ایرلند
تاریخ استقرار یهودیان ایرلند، نزدیک به هزار سال می‌رسد. اگر چه، جامعه یهودی
ایرلند همواره کم جمعیت بوده (حداکثر 5500 نفر در سال 1891)، ولی یهودیان زندگی
خوبی را در این کشور داشتند و به خوبی در جامعه ایرلند پذیرفته شده بودند. یهودیان
در ایرلند، در طول تاریخ، ارتباطات خوبی با یکدیگر داشته، و این همان چیزی است که
دیگر مردم، در قسمت‌های دیگر اروپا، تا حد زیادی از آن، بی‌بهره بوده‌اند.
تاریخ اولیه
اولین تاریخ کشف شده استقرار یهودیان در ایرلند، در سال 1079 بوده و آنوآل
اینسفالن، گزارش می‌دهد: «پنج یهودی از طریق دریا با هدیه نزد توردلباخ (پادشاه
مونستر) آمدند و دوباره از طریق دریا، برگشت داده شدند». آنها، احتمالا تجار
نرماندی بودند. توردلباخ، نوه برایان بونی، پادشاه قبلی ایرلند بود.
مرجع تاریخی بیشتری، تا نزدیک به یک قرن بعد، یعنی در زمان سلطنت هنری دوم، پادشاه
انگلستان وجود ندارد. آن پادشاه، از ترس این که مبادا یهودیان در ایرلند، پادشاهی
مستقلی را تشکیل دهند، پیشنهاد استقرار یهودیان را، ممنوع کرد. اگر چه، استرانگ به
دلیل سرپیچی از دستور پادشاه، اموالش مصادره شد. ولی به نظر می‌رسد که استرانگ،
سرمایه‌گذاری‌هایش از نظر مالی، به گونه‌ای بود که توانایی قرض‌دهی به یهودیان را
داشت، به طوری که در سال 1170، اموال او به یهودیان گوستجو گلوستر در بنادر و سواحل
برخلاف قانون «بازداشت پادشاه جودیسم در ایرلند» داده می‌شد. یهودیان این دوره،
احتمالا نزدیک و یا در داخل دوبلین سکنی داشتند. در کتاب دوبلین سفید 1241، یک سری
ممنوعیت‌های مالی و ارضی ذکر شده است، شامل ممنوعیت‌های مختلف در مقابل فروش و یا
تضمین برای تغییر وضعیت آنها، در بخشی از ممنوعیت می‌خوانیم که، ممنوعیت فروش به
یهودیان. هنگامی که یهودیان از انگلستان در سال (1290) اخراج شدند. در قسمت پال
انگلیش ستلمنت، زندگی می‌کردند و احتمالاً مشمول شهروندی انگلیس نبودند، اگرچه
شواهدی بر اثبات آن موجود نیست. قطعاً برای یهودیان، زندگی در ایرلند و سرپیچی از
فرمان، در سال 1290 سخت نبوده است، آنها به علت درگیری از مناطق تحت کنترل انگلستان
(پال)، به سمت مناطق بومی اسکاتلند که تحت کنترل انگلستان نبود، مهاجرت کردند. در
مرحله‌ی بعدی، یهودیان برای مدت طولانی، یعنی حدود 400 سال، در ایرلند زندگی کردند
تا اینکه الیور کرامول انگلیسی، فرمان اخراج آنها را در اواسط قرن هفدهم، صادر کرد.
بالاخره، استقرار دائمی یهودیان در اواخر قرن پانزدهم، قطعی شد. پس از اخراج آنها
از پرتغال در سال 1496، برخی از یهودیان به مارانو هجرت کردند و در سواحل جنوب
ایرلند، مستقر شدند. یکی از آنها، ویلیام آناس بود که به عنوان شهردار یوقات در سال
1555، انتخاب شد. همچنین فرانسیس آناس، سه بار به عنوان شهردار یوقات در سال‌های
1569، 1576 و 1581 انتخاب شد. برای اولین بار، در ایرلند کنیسه‌ی یهودیان در سال
1660، در نزدیکی قلعه‌ی دوبلین تاسیس شد. در سال 1718، یک قطعه زمین به عنوان
گورستان به نام بالی بوق، به آنها اختصاص داده شد، این اولین گورستان یهودیان بود.
این گورستان در منطقه فروویو دوبلین، جایی که یکی از کلنی‌های کوچک یهودی در آن
وجود دارد، واقع شده است.
قرن 18 و 19
در دسامبر 1714، فیلسوف ایرلندی به نام جان تولند، حرکت‌هایی برای بومی‌سازی
یهودیان در بریتانیا و ایرلند انجام داد. در سال 1746، لایحه‌ای به مجلس عوام
ایرلند برای «عمومی‌سازی مذهب یهود در ایرلند»، داده شد. این اولین لایحه مربوط به
یهودیان در مجلس عوام، تا آن زمان بود. مورد دیگر آن، در سال بعد صورت گرفت که بدون
اصلاحات مورد موافقت قرار گرفت و لورد لوتنانت به انگلستان منتقل شد. این لایه‌های
ایرلندی، نتیجه بسیار مهمی را در پی داشت؛ بدین معنی که پس از آن، تشکیل کمیته
پشتیبانی توسط یهودیان بریتانیا در آن زمان، سازماندهی شد تا به وسیله‌ی آن،
پیشرفت‌های جامعه یهودی رصد شود. در نهایت، این سازمان هیأت نمایندگان را که بدنه‌ی
اصلی این کمیته بود، تشکیل داد. یهودیان، به صراحت از قانون عمومی‌سازی مذهبشان در
سال 1783، برخوردار شدند. قانون ازدواج در ایرلند در سال 1844، صراحتا ازدواج بر
اساس سنت‌های یهودی را پذیرفت.
دانیل اوکونل، بهترین راه‌حل را، برای مبارزه برای آزادی کاتولیک‌ها، ارائه داد؛
همچنین، تلاش‌های او توانست، پشتیبانی‌هایی را برای جامعه یهودیان به ارمغان
بیاورد. در سال 1846 به اصرار او، قانون انگلیس «دی جودایسمو»، که طبق آن، پوشیدن
یک لباس ویژه برای یهودیان را الزامی کرده بود، لغو شد. اوکونل گفت: «ایرلند، مدعی
استقرار اجداد شما از قدیم‌الایام می‌باشد و تنها کشوری است که در آن، هیچ آزار و
اذیتی به یهودیان صورت نگرفته است».
در طول قحطی بزرگی که در سال‌های (1845-1852) رخ داد، حدود 1 میلیون نفر در ایرلند
درگذشتند، بسیاری از یهودیان، سازمان‌هایی را برای کمک‌رسانی تشکیل دادند و
سخاوتمندانه به سمت کمک به قحطی زده‌ها حرکت کردند. روزنامه دوبلین در سال 1850،
اشاره کرد که بارون لیونل روچیلد و خانواده‌اش هم، در این میان جزو افراد کمک‌رسان
بودند.
از آنجا که یهودیان ایرلند، جزو مردم محلی، بازرگان، متخصص و تجار بودند، آنها به
جای کشاورزی غذای خود را می‌خریدند و در نتیجه در
دوره‌ی قحطی، فقیر نبودند.
در سال 1874، لوئیسوورمستر هریس، به عنوان رئیس شرکت آلدرمن دوبلین، در جنوب دوک
وارد انتخابات شد. دو سال بعد، او به عنوان لرد، شهردار دوبلین شد، اما در اول اوت
سال 1876، قبل از این که وارد دفترش شود، فوت کرد.
قرن بیستم
افزایش مهاجرت یهودیان به ایرلند، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، صورت
گرفت. در سال 1871، جمعیت یهودیان ایرلند 258 نفر بود. در سال 1881، به 453 نفر
افزایش یافت. بسیاری از مهاجران، تا آن زمان از انگلستان و آلمان بودند. در پی
قتل‌عام یهودیان روسیه مهاجرت آنها افزایش یافت که عمدتا از شرق اروپا بودند (به
ویژه لیتوانی). تا سال 1901 در ایرلند، بیش از نیمی از سکنه یهودی (2200) ساکن در
دوبلین یهودی بودند که به 3771 نفر یهودی می‌رسید. در سال 1904، جمعیت یهودی کلا بر
اساس تخمین به 4800 نفر تخمین زده شد. کنیسه‌ها و مدارس جدیدی برای مهاجران، درست
شد که بسیاری از آنها، از طریق کمک مغازه‌داران و دیگر مکان‌های تجاری تاسیس شدند.
نسل‌های بعدی یهودیان، افراد برجسته‌ای در تجارت، علم، سیاست و ورزش شدند. در دهه‌ی
1940، جمعیت یهودیان در سراسر ایرلند به 5500 نفر رسید، اما حدودا از سال 2000 کاهش
یافته است که دلیل عمده‌ی آن، جذب و مهاجرت به دیگر نقاط جهان است. جمعیت یهودیان
ایرلندی، پس از تاسیس اسرائیل در سال 1948، به شدت کاهش یافت. درصد زیادی از
یهودیان ایرلندی به دلیل اعتقادات ایدئولوژیکی و مذهبی، مهاجرت کردند. در دهه‌های
پس از آن، بسیاری از یهودیان از دیگر نقاط مانند انگلستان و ایالات متحده هم به
اسرائیل مهاجرت کردند و همین امر باعث کاهش جمعیت یهودیان در ایرلند و تغییر
چشم‌انداز اقتصادی بهتر، برای مهاجران شد.
جمهوری ایرلند اکنون، دارای چندین کنیسه است: سه تا در دوبلین، یکی در کورک. یک
کنیسه هم در بلفاست در ایرلند شمالی، وجود دارد.
جنگ برای استقلال
بسیاری از یهودیان ایرلندی، به ارتش جمهوری خواه ایرلند (IRA) پیوستند و گروه
فرست دیل را در طول جنگ برای استقلال ایرلند، تشکیل دادند. مایکل نوکی، وکیل
لیتوانیایی‌الاصلی بود که برای دفاع از حقوق زندانیان جمهوری‌خواه ایرلند، مانند
سین مک کویین، دستگیر شد. رابرت بریسکو، عضو برجسته IRA در طول جنگ استقلال ایرلند
و جنگ داخلی ایرلند بود. او در سال 1920 توسط مایکل کالینز به آلمان فرستاده شد تا
عامل اصلی برای برگرداندن مراکز اسلحهIRA شود. بریسکو، در این ماموریت بسیار موفق
بود و به رغم محاصره انگلیس، تمام اسلحه‌ها را به ایرلند، باز گرداند.
مجلس
سنای آزاد ایرلند
تلاش برای ایجاد جوامع اقلیت، با حضور نمایندگان سیاسی این جامعه، در مجلس
انجام می‌شد و در این میان (در مقایسه با مسیحیت در اقلیت بود) الن کوف (کنتس
دیسارت)، یکی از اعضای جامعه یهودی، در سال 1922 برای یک دوره دوازده ساله، توسط
ویلیام تی.کوسگراف، در مجلس سنای ایرلند، منصوب شد. او تا سال 1933 (زمان مرگش)، به
عنوان یک عضو مستقل در این سمت قرار داشت. همچنین این خانم، به عنوان وکیل مدافع
ایرلندی زبان، برای یهودیان بود و به عنوان رئیس لیگ اسکاتلندی هم، خدمت کرد. در
سال 1973، در قانون اساسی ایرلند طبق متمم پنجم، اشاراتی به جامعه یهودیان شد.
ایرلند شمالی
در سال 1939، کمیته سازماندهی کیندر اسپورت، حدود ده هزار کودک و نوجوانان
بی‌سرپرست، بین سه سال و هفده نفر از آلمان و چکسلواکی را، بدون ویزا به انگلستان
منتقل کرد. برخی از این کودکان، به ایرلند شمالی فرستاده شدند. بسیاری از آنها به
پدر و مادر دیگری سپرده شدند، و برخی دیگر به میلیس رفیوج فار (مزرعه پناهندگان
میلیس واقع در جاده‌ی وولرم رود) فرستاده شدند.
جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن
در سال 1933 چارلز بولی، به خاطر کمک ایرلند به برلین، به یکی از افراد مورد
افتخار هیتلر و حزب سوسیالیسم ملی، تبدیل شد. گزارش او، در مورد یهودیان باعث شد که
یهودیان، اجازه حرکت به ایرلند را، پیدا کنند. او در سال 1939، پس از آن که دوبلین،
برای این کار مورد مواخذه قرار گرفت، اخراج شد. موقعیت دولت ایرلند، در طول جنگ
جهانی دوم، در درون جمهوری ایرلند رسماً به عنوان «اضطراری» شناخته شد، چرا که با
تخمین حدود 100 هزار سرباز دولتی، در کنار متفقین در جنگ بودند؛ در حالی که تعداد
انگشت‌شماری از آنها، گروه مخالفان خود را حمایت می‌کردند. در رم، تی .جی .کرینان،
وزیر ایرلندی واتیکان و همسرش دلیا مورفی (خواننده تصنیف‌های سنتی)، با کشیش
ایرلندی، هیوا ولفاهری، برای ذخیره‌ی پول و کمک به یهودیان و فراری دادن زندانیان
جنگی، فعالیت می‌کردند. یهودیان مذهبی، عموما به کلیسای سان کلامنت کالج هیبرنیا
دومنیکا، که از طرف دولت دیپلماتیک ایرلندی مورد حمایت بود، می‌رفتند.
در این میان برخی از احساسات ضد یهودی درونی در جنگ جهانی دوم هم، وجود داشت،
به‌ویژه سخنرانی که دردیل در سال 1943، به عنوان «مسیریابی یهودیان در خارج از
کشور» ایراد کرد. از طرف دیگر، هنینگ هند تامسن، کاردار آلمان رسماً از تفاسیر
مطبوعات، شکایت کرد. در فوریه سال 1939، او در برابر اسقف گالوی، نامه‌ی اعتراضی را
خواند که در آن آلمان را، متهم به ابراز خشونت، دروغ‌گویی، قتل و محکوم کردن مردمان
و نژادهای دیگر، کرد».
در طی جنگ و پس از آن، برخی از تشکیلات سیاسی رسمی، به قربانیان یهودی هولوکاست،
بی‌تفاوتی زیادی نشان دادند. این بی‌تفاوتی بعدها، از طرف وزیر دادگستری و نماینده
اصلاحات قانونی، مایکل مک داول، به عنوان «متعصبانه ، خصمانه و بی عاطفه‌گرایانه»
توصیف شد و طبق این بینش، موانع غیررسمی و رسمی برای یهودیان، به منظور پیدا کردن
سرپناه در ایرلند صورت گرفت، اگر چه موانعی که در آن زمان وجود داشت:
احساسات ضد یهودی آشکار و غیرمعمولی نسبت به یهودیان وجود داشت و ایرلند جنوبی
بی‌تفاوت زیادی نسبت به آزار و اذیت یهودیان و 4000 یهودی ایرلندی که در جریان
هولوکاست کشته شده بودند، نشان می‌داد.
پس از جنگ، گروه‌های یهودی، مشکلات زیادی در گرفتن پناهندگی برای کودکان خود
داشتند. در همان زمان، طرحی برای بیش از چهار صد نفر از کودکان کاتولیک در ایرلند
تصویب شد تا آنها با هیچ مشکلی در این زمینه مواجه نشوند. وزارت دادگستری در سال
1948، توضیح داد که :
«همواره، سیاستگذاری‌های وزیر دادگستری، برای محدود کردن پذیرش بیگانگان یهودی بوده
است، چرا که هرگونه افزایش قابل توجه جمعیت یهودیان، می‌تواند منجر به جهت‌گیری
جریان‌های ضد یهودی شود».
با این حال، والرا وزارت دادگستری را برخلاف قانون، مجبور کرد که کودکان یهودی که
یک صد و پنجاه نفر بودند را به عنوان پناهنده، در سال 1948، به ایرلند بیاورند. پیش
از این هم، در سال 1946، یک صد کودک یهودی از لهستان به شهر کلونی کستل در ییلاق
مات، آورده شده بودند و این کار توسط سلمون شونفیلد، انجام شد. در سال 2000، بسیاری
از کودکان کلونی کسل، برای مراسمی به کشور خود بازگردانده شدند. آنها در سال 1952،
دوباره براساس حمایت وزارت دادگستری، به پنج خانواده ارتدوکس که از دست کمونیست‌ها
فرار کرده بودند، داده شدند. در سال 1966، جامعه یهودی دوبلین، طرحی را به نام امون
دی ولرا، اجرا کرد که مطابق با آن حمایت مداوم یهودیان ایرلند، مورد تایید قرار
گرفت.
در سال 2006 تسکو، سوپرمارکت زنجیره‌ای بریتانیا، به دلیل فروش مواد بی‌کیفیت به
یهودیان، طبق پروتکل بزرگان یهود در فروشگاه‌های بریتانیا و ایرلند، مجبور به
عذرخواهی شد. دکتر شیخ شهید ساتاردین، رئیس شورای مسلمانان ایرلند، گفت: این کار به
طور موثری منجر به «آلوده کردن ذهن جوانان اسلامی با نفرت و خشم، در مقابل جامعه
یهود شد».
حوادث یهودستیزانه
■ در ماه مارس 2012، ویدئوی یهودستیزانه‌ای از طرف وزیر دادگستری، در یو تیوب
منتشر شد. این ویدئو، (با یک عکس از شاتر و پرچم اسرائیل آغاز می‌شود)، در آن، یک
سری از متون و نوشته‌های تندروانه همراه با موسیقی محلی یهودی، در پشت زمینه‌ی آن
به نمایش در آمده است. بعدها این ویدئو، حذف شد. در آوریل 2014، آلن شتر (تنها عضو
یهودی در پارلمان ایرلند)، قربانی یک حمله یهودستیزانه شد و این اتفاق هنگامی که،
یک پاکت نامه با پودر سفید و یک عکس از سربازان نازی، در یک تجمع به خانه‌اش
فرستاده شد، صورت گرفت. این بسته، باعث طیف وسیعی از هشدارهای امنیتی در جنوب
دوبلین و استقرار تیم دفع و انهدام بمب، از طرف ارتش شد.
■ در 5 فوریه سال 2014، نقاشی‌های دیواری نژادپرستانه‌ای، در اطراف بانک ایرلند، در
گرین کالج کشیده شد. مدیر ارتباطات شورای .... جری اوکانر، گفت: «سوءاستفاده زبانی
در نقاشی‌های دیواری، رایج‌ترین شکل نژادپرستی در ایرلند است». یک سال قبل از آن،
در تاریخ 6 ژوئن، نقاشی دیواری بزرگ یهودستیزانه‌ای، در آنجلو ایریش بانک، در
دوبلین کشیده شده بود.
