هركس به طريقي سخن وصف تو گويد
بلبل به غزلخواني و قمري به ترانه
خداجويي از
خصلت هاي فطري بشر است. در كتاب مقدس تورات به طرق مختلف ارتباط انسان با خالقش
بر مي خوريم.
با بروز هر پديده اي در طبيعت يا تبلور نيازي و يا صرفاً پاسخ به يك نداي
دروني، دست بشر به سوي خدا دراز شده و با او به
گفتگو و راز و نياز پرداخته
است، ولي نيايش الزاماً به شكل امروزي نبوده است. هر انساني در هر مكاني كه
بوده با تمركز بر صفات الهي، وصف بزرگي و عظمت او را گفته و سپس خواسته هاي
مادي يا معنوي خود را مطرح كرده است. با شكل گرفتن كنيساها بعد از خرابي بت
هميقداش دوم، تفيلا (نماز كليميان) شكل منسجم تري به خود گرفت. به گفته يحزقل
كنيسا نمونه كوچك بيت المقدس است و ميخا نبي هم فرموده است كه: ((
به جاي قرباني ها، سخنان دهانمان را تقديم تو مي كنيم)).
به عنوان مكان تفيلا، به طور عام، در هر نقطه اي كه پاك باشد با نيت، مي توان
با خدا ارتباط برقرار نمود و به طور خاص، كنيسا (براي يهوديان) محل ارتباط
انسان با خالقش شد.
مراسم تفيلا هم ارتباط بسيار نزديكي با قرباني هاي خانه مقدس دارد. زمان تفيلاهاي روزانه ما مطابق با زمان تقديم قرباني ها (سه بار در روز) تعيين شدند. در گذشته در زمان تناييم و اموراييم (معلمان مذهبي يهود)، تفيلا را يك نفر قرائت مي كرد و ديگران جواب آمن مي دادند، همه تفيلا را از حفظ مي خوانند زيرا عقيده داشتند نبايد متن تفيلا را نوشت. حتي نظريه اي وجود دارد (توسافوت شبات) كه نوشتن براخاها (دعاها) را بي احترامي به تورات مي داند. اما با كامل شدن تلمود (حدود 1700سال پيش) اين نظريه مردود شمرده شد و احتمالا در همين سال ها بود كه اولين كتاب هاي مدون براي تفيلا نوشته شده اند. در ابتدا ((سيدور)) (كه به معني مجموعه مدون و ترتيب داده شده است) فقط براي تفيلاهاي روز كيپور استفاده مي شد. اما بعد در روزهاي تعنيت (روزه) و كم كم به صورت روزمره مورد استفاده قرار گرفت. اولين سيدوري كه مشابهت كاملي با سيدورهاي امروزي دارد راو عمرام گائون در قرن نهم تدوين نموده است. از سيدورهاي ربي سعديا هگائون كه به زبان عربي نوشته شده (قرن دهم) و سيدور راشي در گنيزاي (محل دفن اوراق مقدس) قاهره نيز آثاري بدست آمده است. كتابي به نام محروز ويتري كه توسط شاگرد راشي (سيمخا بن شموئل از ويتري) تدوين شده است نمونه كاملي از يك سيدور امروزي است. در گذشته، سيدورها در دو قطع جيبي و بزرگ چاپ مي شدند. قطع جيبي براي افراد و قطع بزرگ براي شاليح صيپور (پيشنماز).
تمامي سيدورها، به همراه تفيلاها و براخاها، هلاخاهاي (احكام) مربوط به آن موضوع را نيز چاپ مي كردند (امروزه نيز اين رسم تقريبا در همه سيدورها رعايت مي شود). اولين سيدور چاپي در ايتاليا در سال 1486 ميلادي به نام محزور رُم و در اسپانيا سدرتفيلوت در 1490 چاپ شد. يهوديان اشكنازي (غربي) سيدورهاي خود را به صورت محزور يعني سيدوري كه مربوط به اعياد است به همراه سيدور معمولي چاپ مي كردند ولي يهوديان سفارادي سيدور روزهاي معمولي، اعياد، روش هشانا و كيپور را جداگانه به چاپ مي رساندند. حسيديم (گروهي از يهوديان پايبند به اصول پارسايي و پرهيزگاري) نيز براي خود در قرن هجدهم سيدور مخصوصي تنظيم كردند كه ربي شِنِيوُر زالمن (رهبر حَبَد) آن را تدوين نمود و آن را نسخه اَري نام نهاد. (سيدوري كه در ايران از آن استفاده مي كنيم با همين سيدور حسيديم شباهت هايي دارد زيرا منبع مورد استفاده هر دو از نوشته هاي ربي ايزاك لوريا (هااَريزال) بوده است.)
تفاوت هايي در سيدورهاي اشكنازي و سفارادي به چشم مي خورد از جمله در سيدورهاي اشكنازي، تعداد سرودها بسيار بيشتر است و برخي از متون مانند هَشكاوا (دعا براي از اموات) با هشكاواي سفارادي ها تفاوت دارد. در اكثر سيدورها ماخذ متن در زير صفحه نوشته مي شود (اين ماخذ بيشتر از كتب انبياء يا نوشته هاي مقدس مي باشد)
در بعضي از سيدورها، تفاسير متعددي از راشي، هاراو كوك، گائون ويلنا و بقيه مفسرين به چشم مي خورد. در پايان ذكر دو نكته قابل توجه است: اول اينكه، در اسپانيا و پرتغال به علت وجود انكيزيسيون (دادگاه تفتيش عقايد) و عواملش، يهوديان مجبور بودند كه مراسم مذهبي خود را پنهاني انجام دهند و به همين منظور سيدورهايي با قطع بسيار باريك كه در آستين جاي مي گرفتند تهيه مي كردند تا بتوانند راحت از آنها استفاده كنند. دوم اينكه دانشمندان يهود توصيه كرده اند حتي افرادي كه تفيلا را از حفظ هستند، براي تمركز حواس، تفيلا را از روي سيدور بخوانند.
منابع:
1- تاريخ يهوديان
2- جود اييكا
