رحمن دلرحيم
بررسي آياتي از تورات و كتاب مقدس دربارة قداست شبات (شنبه) در يهود
روز شنبه (شبات) روز راحتي و تقدس براي قوم يهود ميباشد به طوري كه دين يهود و طريقه حيات يهودي وابستگي شديدي به اين روز دارند. شبات روزي است كه نقش خود را بر هر فرد يهودي به جاي گذاشته و او را بين ملل ويژگي بخشيده است. در تورات مقدس روز شنبه علامت عهد ميان خدا و قوم بنياسرائيل بوده است زيرا در اين روز خداوند كار آفرينش جهان (از نيستي به هستي آوردن) را پايان داد. روز شنبه نه فقط براي فرد يهودي، بلكه براي خدمتكاران و حيواناتي كه براي او به كار گماشته ميشوند نيز روز آرامش و استراحت است. از اينجاست كه شنبه داراي جنبههاي مختلف مذهبي، ملي، تاريخي و اجتماعي ميباشد.
ميصوا (فريضه) است كه شبات را با خودداري از هر كار ممنوعي و نيز به وسيله مطالعه علم و دانش، خوردن و نوشيدن، شادي و تفريح و پوشيدن لباسهاي زيبا برگزار ميكنند و به همين علت است كه عزاداري در روز شنبه قطع ميشود. در مورد فلسفه «شبات» نقطه نظرهاي بسياري از طرف مفسرين يهودي و شخصيتهاي علمي عنوان شده است. يكي از اين عقايد آن است كه هر يهودي بايد از اعمال و صفات مطلق الهي پيروي نمايد و «شبات» يكي از اين موارد است. چرا كه خداوند در مرحله هفتم از آفرينش، خلقت جهان را به پايان رساند، از اين رو يهوديان هم روز هفتم را تقديس كرده و در آن آرامش جمعي و روحي مييابند.
«اريك فروم» روانشناس يهودي فلسفه «شبات» را چنين بيان ميكند: از آنجا كه در مرتبه اول در ده فرمان دليل تقديس شبات آرامش پس از خلقت (كتاب خروج فصل 20 آيه 8) و در مرتبه دوم دليل آن را خروج از مصر و آزادي ذكر مينمايد، (كتاب تثنيه فصل 5 آيه 15) «ياد آور كه در سرزمين مصر غلام بودي و خداوندت با قدرت قوي و بازوي افراشته تو را از آنجا بيرون آورد، به همين جهت خداوندت به تو فرمان داد (دستورات) روز شبات را رعايت كني».
بنابراين بين واژههاي آرامش و آزادي بايد رابطهاي وجود داشته باشد. «فروم» آرامش را صلح با اجتماع و آرامش با طبيعت معني ميكند. آرامشي كه بر طبق آن انسان هيچگونه مداخلهاي در پديدههاي طبيعي نميكند (خواه ساختن، خواه منهدم كردن) و با اجتماع نيز در حالت صلح و دوستي به سر ميبرد.
اين صلح و آرامش سمبل دوران آزادي است كه از ديدگاه يهوديت انسان پس از طي مراحلي به آن خواهد رسيد.
در كتاب يشعياي نبي دوران ماشيح (منجي جهان) چنين توصيف شده است : «امتي بر امت ديگر شمشير نخواهد كشيد و كسي ديگر جنگ نخواهد آموخت...» بنابراين هر يهودي با تقديس شبات، آن دوران ايدهآل را تجربه ميكند و سعي او بر اين است كه با اعمال خود فرا رسيدن آن دوران را تسريع نمايد.
همچنين هارامبام (موسيبنميمون) فيلسوف و عالم يهودي در مورد «شبات» نظري فلسفي را عنوان ميكند. به نظر او يهوديان با به جا آوردن شبات، ايمان به يكي از مهمترين اصول يهوديت يعني «حيدوش هاعُولام» (حدوث عالم) را اعلام ميكنند. برخلاف نظريه ارسطو در مورد قدوم عالم كه معتقد بود جهان از ازل وجود داشته است، يهوديت جهان را حادث ميداند به اين معني كه جهان برطبق قوانين الهي بوجود آمده و تكوين يافته است، چنان كه در تورات آمده است:
«خدا در شش روز جهان را خلق نمود و روز هفتم آرامش يافت».
قوانين شبات از
مهمترين فرمانهاي
تورات مقدس و روز شبات از مقدسترين روزهاي سال است. اهميت اين قوانين به اندازهاي
است كه هنگامي كه نور جلال الهي براي اعطاي ده فرمان اوليه تورات بر كوه سيناي
متجلي شد، پس از اعلام اصول يكتاپرستي، پرستش نكردن بتها و سوگند نخوردن نابجا و
بيمورد به نام خدا، در فرمان چهارم قانون «شبات» را به طور مفصل دستور فرمود.
درباره اين قانون بيش از 50 بار در تمام كتب مقدس تاكيد گشته و براي اشخاصي كه عمدا
در اجراي قوانين شبات اهمال ميكنند كيفر و مجازات سختي تعيين شده است.
در تورات كتاب خروج 31:17 آمده است: «روز شبات بين من (خداوند) و بني اسراييل نشانه است».
«هارامبام»
موضوع زير پا نهادن قداست شبات را براي بنياسراييل نوعي بيايماني نسبت به خداوند
ميداند. «هاراو حافص حييم» براي اين مطلب مثالي را ذكر ميكند. هر فردي كه در
مغازهاي مشغول به كار ميشود، يك تابلو را بر
سردر محل كار خود در مقابل ديد عموم قرار ميدهد و بر آن تابلو عباراتي را مينويسد
كه نشانگر داير بودن آن حرفه در آن محل و مشغول بودن آن شخص به آن كار ميباشد.
وجود اين تابلو به آن دليل است كه گر آن شخص به دلايلي مجبور شد كه به مدت چند روز
يا چند هفته محل كار خود را ترك كند، مردم با ديدن آن تابلو مطمئن شوند كه آن حرفه
همچنان در آن مكان داير است و صاحب مغازه به زودي به سر كار باز خواهد گشت. اما
چنانچه شخص تابلو محل كار خود را بردارد، براي همگان معلوم خواهد شد كه او به طور
كلي از اين محل نقل مكان كرده و ديگر نبايد براي انجام آن حرفه خاص به آن مغازه
مراجعه كنند.
خداوند در اين آيه ميفرمايد «شبات بين من و بنياسراييل نشانه است» يعني تعطيلي روز شبات و اجراي قوانين آن به منزله همان تابلو بر سردر زندگي هر فرد يهودي و در مقابل ديد خداوند و مردم است و تا زماني كه تابلوي «رعايت شبات» در زندگي او ديده ميشود نشانه وفاداري و ايمان او به خدا و رعايت پيماني است كه بين آن دو بسته شده است، خداوند او را همچنان از مقربان خود ميشمارد و اطمينان خواهد داشت كه به زودي به راه صحيح بازگشته و دستورهاي او را كاملا اجرا خواهد نمود.
آري! شبات يكي از اركان اصلي مذهب ما است و با تعطيل كردن آن انسان از طبيعت خاكي و گرفتاريهاي زندگي دنيوي رهايي يافته و گامي به سوي معنويات ميگذارد تا روحش را براي مرحلهاي بسيار عالي آماده سازد. شش روز كار مداوم، ممكن است موجب غفلت انسان از ماهيت معنوي و اصلي خود شود، ولي با فرا رسيدن روز مقدس شبات يك يهودي مومن ميتواند هويت اصلي خويش را باز يابد و همين خودشناسي است كه باعث ميشود خداي يكتا را بيشتر درك كند. چه با عظمت و باشكوه است هنگامي كه فارغ از هر بار زندگي، در كنيساها اجتماع مينماييم و همه با يك صدا و آوازي خوش اين جملات را (در متن لخادودي) ندا سر ميدهيم: «محبوبم! بيا به استقبال عروس (شبات) برويم و شبات را پذيرا شويم».
آياتي از كتاب مقدس تورات و كتب انبيا يهود مربوط به اهميت و حرمت «شبات» و لزوم اجراي قوانين آن :
1) كتاب پيدايش
فصل 2 آيههاي
2 و 3 : «خداوند تا روز هفتم كار خلقت را به انجام رسانيد، سپس روز هفتم كارهايش
را (در آفرينش) تعطيل نمود: خداوند روز هفتم را بركت كرده و آن را مقدس نمود، زيرا
در آن روز خداوند از تمام كارش كه براي ساختن آفريده بود دست برداشت».
از اين آيات نتيجه ميگيريم هر فرد يهودي كه قوانين شبات را رعايت ميكند هم متبرك و هم مقدس ميگردد.
2) كتاب خروج
فصل 16 آيه 23 :
«موسي به آنها (بني اسراييل) گفت اين همان است كه خداوند گفته است: فردا استراحت
كامل و شبات مقدس است، آنچه (فردا) ميخواهيد بپزيد (امروز) بپزيد و آنچه (فردا)
ميخواهيد آبپز كنيد (امروز) آبپز كنيد...»
3) كتاب خروج فصل 16 آيه 29 : «توجه كنيد كه اين شبات را خداوند به شما داده است. به همين جهت او در روز جمعه نان دو روزه به شما ميدهد. هر يك در جاي خود بمانيد و كسي در روز هفتم به قصد (كاري) از مكان خود بيرون نرود».
4) كتاب خروج فصل 20 آيات 8-9-10-11: فرمان چهارم از ده فرمان: «روز شبات را به خاطر داشته باش كه آن را مقدس بداري ، شش روز كار كن و تمام كارت را انجام بده و روز هفتم براي خداوندت شبات است. تو، پسرت، دخترت، غلامت، كنيزت، چهارپايت و غريبت كه تحت اختيار تو هستند، هيچ كاري نكنيد. زيرا خداوند آسمان و زمين و دريا و آنچه در آنها است در شش روز ايجاد نمود و روز هفتم را روز آسايش قرار داد، به همين جهت خداوند روز شبات را بركت داده و آن را مقدس نمود».
5) كتاب خروج فصل 23 – آيه 12 : «شش روز كارهايت را انجام بده و روز هفتم را تعطيل كن تا اين كه گاوت و الاغت استراحت كنند و (حتي) فرزند كنيزت و آن غريب تجديد قوا نمايد».
6) كتاب خروج فصل 31 آيه 13: «و تو به فرزندان اسراييل صحبت كرده بگو به هرصورت شباتها (تعطيلها)ي مرا رعايت نمائيد زيرا بين من و شما در تمام نسلهايتان نشانهاي است كه بدانيد كه من خدا مقدسكننده شما هستم».
7) كتاب خروج 31:14 «پس شبات را رعايت كنيد چون كه براي شما مقدس است».
8) كتاب خروج 31:15 «شش روز كار انجام گيرد و در روز هفتم شبات (تعطيل همه كارها) و استراحت كامل بوده، از جانب خداوند، مقدس است».
9) كتاب خروج 31:16 «فرزندان اسراييل شبات را رعايت كنند تا اين كه شبات را نسل اندر نسل براي خود پيمان ابدي قرار دهند».
10) كتاب خروج 31:17 «بين من و فرزندان اسراييل براي ابد نشانه است كه خدا، آسمان و زمين را در شش روز درست كرد و روز هفتم (از كار آفرينش) استراحت نموده آرام گرفت».
11) كتاب خروج 34:21 « شش روز كار كن و روز هفتم را تعطيل نما (حتي) هنگام شخم و زمان درو روز شبات را تعطيل كن».
12) كتاب خروج 35:2 «شش روز كار انجام گيرد و روز هفتم براي شما مقدس باشد، از جانب خدا شبات (تعطيل تمام كارها) و استراحت كامل است».
13) كتاب خروج 35:3 « در هر جائي كه باشيد در روز شبات آتش روشن نكنيد».
14) كتاب لاويان 19:30: «تعطيلهاي مرا رعايت كنيد و مكان مقدس مرا مورد احترام قرار دهيد، من خدا هستم».
15) كتاب لاويان 19:3 «هر يك از شما از پدر و مادر خودتان ترس داشته باشيد و (تعطيلات) شباتهاي مرا رعايت نمائيد. من خدا خالق شما هستم».
16) كتاب لاويان 23:3 «شش روز كار انجام گيرد و روز هفتم «شبات» تعطيل كامل، و روز اجتماع مقدس است هيچ كاري نكنيد. در هر جائي كه باشيد شبات متعلق به خدا است».
17) كتاب لاويان 26:2 «تعطيلهاي مرا مراعات كنيد و مكان مقدس مرا محترم بداريد، من خدا هستم».
18) كتاب تثنيه 5:12 «همانطوري كه خدا خالقت تو را فرمان داد مواظب باش روز شبات را مقدس بداري».
19) كتاب تثنيه 5:13 «شش روز كار كن و تمام كارت را انجام بده».
20) كتاب تثنيه 5:14 «و روز هفتم براي خدا خالقت شبات است، تو پسرت، دخترت، غلامت و كنيزت و گاوت و الاغت و هر چهارپايي كه از آن تو باشد و غريبت كه تحت اختيار تو هستند هيچ كاري نكنيد. تا اينكه غلامت و كنيزت چون تو استراحت كنند».
21) كتاب تثنيه 5:15 «به ياد بياور كه در سرزمين مصر غلام بودي و خداي خالقت با قدرت قوي و بازوي افراشته تو را از آنجا بيرون آورد. به همين جهت خداي خالقت به تو فرمان داد دستورات روز شبات را رعايت كني».
22) كتاب يشعياي نبي 56:2 «خوشا به حال كسي كه اين را انجام ميدهد و بني آدمي كه به آن اهميت ميگذارد يعني اين كه «شبات» را نگاه ميدارد كه آن را خوار نكند و دست خود را از انجام هر كار بدي منع ميكند».
23) كتاب يشعيا 5و4: 56 «زيرا خداوند درباره افراد نازا (افرادي كه صاحب فرزند نميشوند) كه شباتهاي مرا نگه ميدارند و آنچه را كه من تمايل دارم اختيار نمايند و به عهد من پايبند گردند چنين ميگويد: كه به ايشان در خانه خود و در اندرون ديوارهاي خويش يادگاري و اسمي بهتر از پسران و دختران خواهم داد، اسمي جاوداني كه هيچگاه منقطع نخواهد شد به ايشان خواهم بخشيد».
«تمام كساني كه شبات را نگاه ميدارند و آن را خوار و بيحرمت نميكنند و به اين عهد من پايبند هستند، آنها را به كوه مقدس خود آورده و در جايگاه ستايش، آنها را شادمان خواهم نمود، قربانيهاي سوختني و ذبايح آنها را بر مذبح من مورد قبول خواهند شد، زيرا خانه من خانه عبادت براي تمام قومها خوانده خواهد شد»
24) كتاب يشعيا 7 و6 : 56 «تمام كساني كه شبات را نگاه ميدارند و آن را خوار و بيحرمت نميكنند و به اين عهد من پايبند هستند، آنها را به كوه مقدس خود آورده و در جايگاه ستايش، آنها را شادمان خواهم نمود، قربانيهاي سوختني و ذبايح آنها را بر مذبح من مورد قبول خواهند شد، زيرا خانه من خانه عبادت براي تمام قومها خوانده خواهد شد».
25) كتاب يشعيا 14 و 13 : 58 «اگر پاي خود را از خوار كردن شبات بازداري و آنچه را كه ميل تو است در اين روز مقدس من انجام ندي و شبات را لذت خود بخواني و روز مقدس خدا را محترم بداني و آن را عزت نمايي كه كارهاي معمول خود را انجام ندهي و درصدد بدست آوردن آنچه را كه مايل هستي نباشي و از سخن گفتن (درباره كارهاي دنيوي) خودداري كني، آن وقت از خداي خودت متلذذ خواهي شد و من تو را بر مكانهاي رفيع زمين سوار خواهم كرد و ميراث يعقوب پدرت را به تو خواهم داد زيرا اين كلام خدا است كه فرموده است».
26) كتاب يرمياي نبي 17:21 «خداوند چنين فرموده است: مواظب جان خود باشيد و در روز شبات شيئي را حمل نكنيد كه با خود به دروازههاي اورشليم بياوريد».
27) كتاب يرميا 17:22 «و چيزي را از خانههاي خود بيرون نياوريد و هيچ كاري انجام ندهيد و روز شبات را همان طوري كه به اجداد شما امر كردم مقدس بدانيد».
28) كتاب يرميا 17:27 «اگر فرمان مرا اجرا نكنيد و روز شبات را مقدس ندانيد و در روز شبات اشيايي را حمل كرده و با آن به دروازههاي اورشليم بياييد آنوقت آتشي را در دروازههاي آن خواهم افروخت كه تمام قصرهاي اورشليم را بسوزاند و خاموش نشود».
29) كتاب يحزقل نبي 20:12 «شباتهايم را به آنها عطا كردم تا علامتي ميان من و ايشان باشد و بدانند كه من خدايي هستم كه ايشان را تقديس مينمايم».
30) كتاب يحزقل 20:13 «خاندان اسرائيل در بيابان از امر من تمرد كردند، طبق قوانين من رفتار ننمودند و از احكام من كه هر انساني آنها را انجام دهد به وسيله آنها زنده خواهد ماند، متنفر شدند و شباتهاي مرا خوار نمودند، و من هم تصميم گرفتم كه غضب خود را در بيابان بر آنها بريزم».
31) كتاب يحزقل 20:20 «شباتهاي مرا مقدس بدانيد تا بين من و شما علامت و نشانه باشند تا بدانيد كه من هستم خداوند خالق شما».
32) كتاب نحمياي نبي 9:14 «(اي خدا!) شبات مقدس خود را به آنها (بنياسراييل) اعلام فرمودي و اوامر و احكام و شرايع خود را توسط موسي بندهات به آنها دستور دادي».
33) كتاب نحميا 10:32 «اگر اقوام زمين كالاها و آذوقهها را روز شبات براي فروختن بياورند آنها را از ايشان در روزهاي شبات و روزهاي مقدس نخريم...»
34) كتاب نحميا 17 و 16: 13 «و بعضي از اهل «صور» كه در آنجا ساكن بودند ماهي و هرگونه متاع ميآوردند و در روز شبات به بنييهودا و اهل اورشليم ميفروختند، پس با بزرگان يهودا مشاجره نمودم و به ايشان گفتم اين چه عمل بدي است كه شما انجام ميدهيد و روز شبات را خوار ميكنيد».
35) كتاب نحميا 13:19 «قبل از ورود (آغاز) «شبات» فرمان دادم كه دروازههاي اورشليم را ببندند و گفتم كه قبل از اتمام شبات آنها را نگشايند و از خادمان خود بر دروازهها گماشتم تا باري در شبات آورده نشود».
36) كتاب نحميا 13:22 «به لويان (لاويها) امركردم كه خود را تطهير نموده، بيايند و دروازهها را براي تقديس نمودن شبات محافظت نمايند».
37) آن كه در شبات شادي نمايد، تمام آرزوهاي قلبش برآورده ميگردد، چنان كه حضرت داوود (ع) ميفرمايد: «با خداوند شاد باش و او درخواستهاي دلت را به تو خواهد داد». (كتاب تهيليم 37:4)
