ناتان نامدار
نشریه متانا
اردیبهشت 1387
در پنجاه سال گذشته بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات
عمده‌ای را در عرصه‌های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. انسان همواره از
فن‌آوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشریت مملو از ابداع فن‌آوری‌های متعددی است
که جملگی در جهت تسهیل زندگی انسان مطرح شده‌اند. در سالیان اخیر، فن‌آوری‌های
اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فن‌آوری‌های جدید و یا عالی یاد می‌شود،
بیشترین تأثیر را در حیات بشریت داشته‌اند. بدون شک مهمترین و درعین حال بزرگترین
پیشرفت در زمینه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به ابداع وب توسط تیم برتوزلی در اواخر
سال 1980 در CERN بر می‌گردد. به منظور آشنایی به جایگاه واقعی وب، کافی است به
ضریب نفوذ آن پس از ابداع توجه گردد. پس از ابداع هر فن‌آوری، مدت زمانی به طول
می‌انجامد تا فن‌آوری مورد نظر در مقیاس عمومی مورد استفاده قرار گیرد.(ضریب نفوذ)
مثلاً تلفن پس از 74 سال، رادیو پس از 38 سال، کامپیوترهای شخصی پس از 16 سال،
تلویزیون پس از 13 سال و وب پس از 4 سال موفق به جذب پنجاه میلیون استفاده کننده
شده‌اند.
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، بدون شک تحولات گسترده‌ای را در تمامی عرصه‌های
اجتماعی واقتصادی بشریت داشته و تأثیر آن بر جوامع بشری به گونه‌ای است که جهان
امروز به سرعت در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی است. جامعه‌ای که در آن دانایی و
میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش، دارای نقشی محوری و تعیین‌کننده است.
اطلاعات و دانش
تعاریف متفاوت اطلاعات (Information) از زوایای مختلف:
تعریف اطلاعات از لحاظ نظری:
اطلاعات (Information) به هر نوع داده جمع‌آوری شده با استفاده از روش‌های مختلفی
نظیر: مطالعه، مشاهده، شایعه و سایر موارد دیگر اطلاق می‌گردد. در واژه اطلاعات،
بار معنایی از قبل تعریف شده‌ای در رابطه با کیفیت، معتبر بودن و یا صحت داده وجود
نداشته و امکان برخورد با اطلاعات معتبر، غیرمعتبر، واقعی، نادرست، صحیح و
گمراه‌کننده، وجود خواهد داشت.
تعریف اطلاعات از منظر علم اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات:
علم اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات با اطلاعات به عنوان داده جمع‌آوری شده، ذخیره شده،
بازیابی شده، پردازش شده و ارايه شده، سر و کار دارد. در تعریف فوق نیز به مواردی
همچون اعتبار، کیفیت و ارزش اطلاعات به صورت جانبی، توجه می‌گردد.
در تعاریف فوق، توجه خاصی به کیفیت و يا ارزش اطلاعات نشده است. در مقابل اطلاعات
از واژه‌ای دیگر و با نام Knowledge استفاده می‌شود که می‌توان آن را معادل دانش در
نظر گرفت. دانش، بر خلاف اطلاعات، دارای بار معنایی مختص به خود بوده که توسط فرد و
یا افرادی کارشناس و بر اساس بررسی و مطالعه انجام شده بر روی اطلاعات معتبر، حاصل
می‌شود. اطلاعات معتبر، به خودی خود مفید و قابل استفاده می‌باشند ولی قادر به
پیشگویی نتایج نمی‌باشند. برخی اطلاعات معتبر نظیر قیمت یک کالا و یا خدمات و یا
برنامه زمان‌بندی پروازهای هوایی، مستقیماً قابل استفاده می‌باشد ولی برخی اطلاعات
دیگر نظیر داده هواشناسی و یا داده مربوط به آنتی‌بیوتیک‌ها صرفاً زمانی مفید و
معتبر می‌باشند که در ابتدا توسط کارشناسان متخصص(دارای دانش لازم) استفاده و پس از
بررسی و آنالیز داده‌های اولیه، نتایج، استخراج و در اختیار عموم علاقه‌مندان جهت
استفاده قرار گیرد. در بطن دانش همواره آنالیز و نتیجه‌گیری نهفته است و در حالی که
اطلاعات در بهترین وضعیت، استنتاج استقرايی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین حداقل
از لحاظ فلسفی، شایسته و منطقی است که ظهور جوامع مبتنی بر دانش را در مقابل جوامع
اطلاعاتی، ترویج نمود. در جوامع مبتنی بر دانش، آموزش و فراگیری به عنوان فرآیند
کسب دانش مطرح بوده تا در مرحله بعد، امکان ایجاد دانش فراهم گردد.(ترکیب و آنالیز
قیاسی)
دانش و توسعه
بین استفاده و تولید دانش با توسعه، ارتباطی مستقیم وجود دارد. قطعاً در جوامع
توسعه‌یافته برآیند استفاده از دانش مثبت بوده و در ادامه با توجه به زیرساخت‌ها و
سیاست‌های تدوین شده، امکان تولید دانش فراهم می‌گردد.
از نمونه‌های موجود در این رابطه و نقش دانش و توسعه می‌توان به انقلاب سبز در آسیا
اشاره نمود. در این رابطه با استفاده از روش پیشرفته، اقدام به ارتقا سطح دانش و
آگاهی افراد گردید و استفاده‌کنندگان با به کارگیری اندوخته‌های خود توانستند،
حرکتی عظیم و تحولی گسترده را در جامعه خود باعث گردند. در گذشته، دانش(برای توسعه)
از طریق کارشناسان و ارتباط مستقیم با فراگیران به آنان منتقل می‌گردید.
بدیهی است در چنین مواردی میزان سرمایه‌گذاری محدود به قیمت و تعداد کارشناسان مورد
نظری بود که می‌بایست رسالت انتقال دانش به مخاطبان خود را انجام دهند. رادیو،
تلویزیون و تلفن‌های ثابت ازجمله عناصر موجود در زیر ساخت فن‌آوری اطلاعات و
ارتباطات می‌باشند.(کانال‌های نشر اطلاعات)
مهمترین رسالت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، ارايه امکانات و زیرساخت لازم برای
تولید و توزیع دانش می‌باشد. بدیهی است از زاویه فوق و با توجه به ارتباط مستقیم
استفاده و تولید دانش در یک جامعه با توسعه، می‌توان به اهمیت و جایگاه واقعی فن
آوری اطلاعات و ارتباطات در ارتباط با توسعه همه جانبه بیشتر واقف گردید.
