دبورا همداني‌كهن
نشریه متانا مهر 1388
رضا ارحام صدر ملقب به شکرپاره اصفهان در 12 اردیبهشت 1302 در اصفهان به دنیا آمد.
رضا تحصیلات ابتدایی‌اش را در دبستان پهلوی (سابق) و دبیرستان را در کالج
انگلیسی‌های زادگاهش گذرانید و پس از گرفتن سیکل اول متوسطه برای تحصیل در آموزشگاه
شرکت نفت ایران و انگلیس به آبادان رفت و ظاهرا چون بضاعت مالی نداشت از همان زمان
برای امرار معاش به کار اشتغال یافت. اما 2 سال پس از آن به بیماری مالاریا مبتلا
شد و به اجبار به اصفهان بازگشت. در 1322ش در اصفهان به خدمت شرکت باربری پرواز در
آمد. در همان سال نیز در دبیرستان ادب، به ادامه تحصیل مشغول شد و در سال 1324ش
دیپلم ادبی گرفت. چند سال در بیمه ایران (شعبه اصفهان) مشغول به کار شد. ارحام صدر
در همان ایام اشتغال به کار وارد دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان شد و در رشته فلسفه
و امور تربیتی لیسانس گرفت. در سال 1322ش ارحام دست به نخستین تجربه هنری خود در
زمینه تئاتر زد. وی پس از این نمایش که رفیق ناجنس نام داشت و درمحیط دانش آموزی
دبیرستان ادب اجرا شد، کار بازیگری را به طور جدی آغاز کرد و با آموختن تجربه
فراوان در کار با هنرمندانی چون علی‌اصغر جهانشاه و ناصر فرهمند که از دبیران و
بازیگران قدیمی اصفهان بودند، توانست استعداد خود را بپروراند. در سال 1324ش، به
پیشنهاد فرهمند و سرمایه شخصی به نام مهدی روشن‌ضمیر، قسمتی از یک باشگاه ورزشی را
برای اجرای نمایش‌های هنری آماده ساختند و بدین ترتیب تئاتر المپ اصفهان به وجود
آمد. در المپ نخستین نقشی که در آن ظاهر شد نقش هارون‌الرشید در نمایشنامه‌ای به
همین نام بود که در آن بسیار درخشید. چنانکه هنرپیشه‌ای مشهور از آن دوره به رسم
تشویق یک تابلو نقاشی به وی هدیه کرد. ارحام صدر در سال 1325ش به رادیو اصفهان دعوت
شد و پس از چندین سال کار به سمت مسئول اجرای برنامه‌های رادیو اصفهان انتخاب شد.
او پس از بسته شدن تئاتر المپ با کمک و یاری دیگران تئاتر سپاهان را پایه‌گذاری
کرد. تا این که در نقشی کمدی انتقادی ظاهر شد و در واقع او را در این نقش تازه
بیشتر پسندیده و پذیرفتند. بعدها با شهرت و محبوبیت فراوانی که ارحام صدر کسب کرد،
او را موسس مکتب کمدی انتقادی در ایران نامیدند. ارحام صدر در 1326ش با فیلم
شب‌نشینی در جهنم، برای اولین بار در مقابل دوربین قرار گرفت و از آن پس، تا سالیان
متمادی در کنار بازیگری تئاتر، به فعالیت سینمایی نیز ادامه داد. اما همچنان دلبسته
تئاتر باقی ماند. پس از تعطیلی گروه تئاتر سپاهان، او به دوستانش در گروه تئاتر
اصفهان پیوست. اما سپس خود به فکر تاسیس گروه هنری مستقلی به نام گروه ارحام،
افتاد. این گروه به اجرای نمایش‌های
بومی و ملی روی آورد. ابتدا با کمدی روحوضی و کمدی بدیهه‌سازی آغاز کرد، ولی بعدها
تنها جنبه "بدیهه‌سازی" نمایش‌ها را دنبال گرفت. ارحام صدر در1347ش به دعوت انجمن
فرهنگی ایران- انگلیس، به انگلستان رفت و در آن جا دوره‌ای کوتاه برای تئاتر
گذرانید. وی عقیده داشت که تئاتر کمدی باید آئینه اجتماع
و زندگی مردم باشد و در ضمن آن که لذت تفریح به آن‌ها می‌چشاند، چیزی نیز به آنان
بیاموزد و با نمایاندن زیبایی‌ها و زشتی‌های زندگی حقیقتی را بیان کند.
ارحام صدر از علاقه‌مندان ورزش نیز بود و مدت نوزده سال در فدراسیون دوچرخه‌سواری و
نزدیک به دو سال در فدراسیون شنا عضویت داشت. او برای حمایت از بیماران بی‌بضاعت
کشور اقدام به تاسیس بیمارستانی خصوصی کرد و با درآمد حاصل از چند نمایش خود در
داخل و خارج از کشور نیز به بیماران کمک رسانید. شهرت ارحام صدر تنها مرهون بازی او
نیست بلکه اخلاق انسانی او باعث پیشرفت او شد.
وی در سالهای پایانی عمرش به دلیل سن زیاد کمتر کارهای هنری انجام می‌داد و آخرین
فعالیت سینمایی وی، فیلم درسا به کارگردانی محسن دامادی است که در سال 1384 بازی
کرد و این بازیگر کشورمان در 24 آذرماه 1387برای همیشه از میان ما رخت بر بست و یاد
و خاطره خود را بر همیشه در میان ما به یادگار گذاشت.
