نشریه پرواز شماره 52 بهمن 1397
چندی پیش یک کلیپ کوتاه در صفحه‌ی اینستاگرام مهناز افشار گذاشته شد با این مضمون
که ”متأسفانه هر سال بیش از ۶۰۰۰ نفر از جوانان نازنین مملکتمان بر اثر سوء مصرف
مواد جانشان را از دست می‌دهند در صورتی که این عزیزان می‌توانند با دریافت یک
آمپول نالوکسان حیات بگیرند. هزینه‌ی این دارو بسیار ارزان است و در داروخانه ها هم
در ایران موجود است تنها نیاز به اطلاع‌رسانی در میان جوانان و خانواده‌ی آن‌ها
جهت استفاده‌ی به هنگام در زمان بروز عوارض ناشی از سوء مصرف و تغییر سیاست‌گذاری
کلان جهت ارایه‌ی این دارو در داروخانه‌ها به افراد بدون نیاز به دریافت نسخه‌ی
پزشک می‌باشد. بیایید با یک اقدام جان یک جوان عزیز را نجات دهیم.“
در این مقاله به طور مختصر به بررسی این موضوع می‌پردازیم که کم و بیش از هر قشری
موافقان و مخالفان را به حمایت یا اعتراض به این پست واداشت.
نالوکسان1 چیست؟
نالوکسان دارویی است که به عنوان از بین برنده یا برگرداننده‌ی اثرات
اوپیوئید2ها شناخته می‌شود. این دارو به صورت رقابتی با اوپیوئیدها به گیرنده‌های
آن‌ها در بدن وصل شده و اثرات آن‌ها را خنثی می‌کند.
مورد
مصرف نالوکسان چیست؟
نالوکسان عمدتا در بیمارانی که به علت مصرف بیش از حد مواد مخدر اوپیوئیدی دچار
اوردوز یا به عبارتی مسمومیت با این مواد شده‌اند، در اورژانس توسط پزشک به صورت
وریدی یا عضلانی تجویز می‌شود.
آیا نالوکسان بدون تجویز پزشک قابل دریافت است؟
بله و خیر! نالوکسان در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران جزء داروهای
نیازمند نسخه‌ی پزشک می‌باشد؛ با این حال مثل بسیاری از داروهای دیگر که نسخه لازم
دارند ممکن است در کشور ما بدون نسخه نیز در اختیار بیمار قرار گیرد. با این وجود
در بسیاری از کشورها نیز به صورت کیت‌های احیای معتادان به مواد مخدر در دسترس
خانواده‌های این بیماران قرار می‌گیرد که البته اکثرا نحوه ی مصرف استنشاقی یا با
قابلیت تزریق خودکار داشته و به صورتی استانداردسازی شده اند که توسط افراد
غیرمتخصص قابل استفاده باشند.
اگر نالوکسان داروی خوبی است چرا در دسترس همگان قرار نمی گیرد؟
بر خلاف اثر مفیدی که این دارو در اوردوز اوپیوئیدها دارد، عوارض قابل توجی نیز
دارد. وقتی که نالوکسان وارد بدن فرد می‌شود با رفع اثر اوپیوئید موجب بروز علائمی
می شود که از آن‌ها با عنوان سندروم ترک اوپیوئید3 یاد می‌شود این علائم به صورت
درد، اسهال، تعریق، تپش قلب، بی‌قراری، عصبی شدن، کرامپ4 شکمی، ضعف و در نهایت
افزایش فشار خون خود را نشان می‌دهند اما این پایان ماجرا نیست و این دارو با رفع
اثرات اوپیوئیدها
در
دستگاه عصبی مرکزی می‌تواند در افراد مستعد ایجاد تشنج کند. هم‌چنین در کسانی که
بیماری زمینه ای قلبی دارند ممکن است با انقباض عروق و ایجاد درد یک پروسه ی منجر
به سکته‌ی قلبی را آغاز کند. یک مورد دیگر نیز در افرادی که از اوپیوئیدهای طولانی
اثر مثل متادون استفاده می‌کنند ممکن است اثر نالوکسان از بین رفته و متادون
هم‌چنان در خون باشد و اثرات سمی خود را به صورت افت یا ایست تنفسی نشان دهد.
اگر نالوکسان این عوارض را دارد چرا در بیمارستان‌ها استفاده می‌شود و یا چرا در
بسیاری از کشورها به صورت کیت های خارج بیمارستانی در اختیار خانواده‌های معتادان
قرار می‌گیرد؟
باید توجه داشت که این دارو با تمام عوارض احتمالی بهترین گزینه برای رفع اثر
اوپیوئیدهاست و از طرفی در مراکز مجهز و با حضور پزشک مجرب به راحتی می‌توان عوارض
احتمالی را کنترل یا از آن ها پیشگیری کرد. از طرف دیگر همان‌طور که گفته شد
کیت‌های مطرح شده برای افراد غیرمتخصص استاندارد شده‌اند و علاوه بر آن این کیت‌ها
صرفا جهت احیای اولیه‌ی بیمار بوده و در آن‌ها توصیه به ارجاع به مرکز مجهز پزشکی
پس از استفاده از کیت شده است. هم‌چنین باید توجه داشت که کشورهایی که از این
کیت‌ها استفاده می‌کنند در سطوح مختلف (مدرسه، ادارات، آموزشگاه‌های خصوصی و ...) و
به طور مکرر به آموزش افراد جهت احیای بیماران دچار ایست قلبی و تنفسی می‌پردازند؛
بنابراین افراد بسیاری این توانایی را دارند که در صورت رخ دادن چنین عوارضی بیمار
را تا رساندن به مرکز مجهز احیا کنند.
سخن
پایانی
بدون توجه به هرگونه نظرات و انتقادات و حمایت‌ها نسبت به کلیپ خانم افشار باید
توجه داشت یکی از بهترین تریبون‌ها برای اطلاع‌رسانی به جامعه صفحات اینستاگرامی
بازیگران یا به عبارتی سلبریتی‌هاست. اما بهتر است در چنین مواردی از کمک افراد
متخصص جهت اطلاع‌رسانی کمک گرفت و اطلاعات را به بهترین نحو به مردم رساند.
ضمنا به عنوان پی‌نوشت این مقاله اکیدا توصیه می شود در صورتی که در خانواده ای
هستید که بیمار خاصی در آن وجود دارد یا حتی اگر همه‌ی افراد خانواده‌ی شما سالم و
جوان هستند پیش از نیاز پیدا کردن به اقدامات احیا با مراجعه به کلاس‌های هلال احمر
اقدامات اولیه احیای بیماران5 را یاد بگیرید.
1- Naloxone
2- Opioid مجموعه‌ی موادی که به طور طبیعی از گیاه خشخاش و هم‌چنین بعضا به صورت
سنتتیک یا صناعی ساخته می شود مثل تریاک و هروئین یا داروهای سنتتیک مثل
فنتانیل‌ها.
3- Opioid withdrawal syndrome
4- Abdominal cramps به حالت‌های مشابه گرفتگی عضلات شکمی گفته می‌شود.
5-Basic Life Support
