آرزو
ثنایی
مرداد 1380
موسیقی،
راهی مستقیم برای ارتباط روح با عالم بالا است
در ادبیات یهود آمده است : "موسیقی پنجره ای به زوایای پنهان روح باز می کند" در
متون چاپی تورات یا تهلیم (مزامیر داوود) یا سایر بخشهای کتب مقدس یهود، علاماتی
غیر از اعراب و صداگزاری ، روی کلمات یا زیر آنها دیده می شود . این علامت ها،
"طعامیم" نامیده می شوند که شکل آنها توسط "اهرون بن مشه بن آشر" از طبریا در سال
900-930 عبری تدوین شده است . قرایت این متون بر طبق این علامت ها (طعامیم) با آهنگ
و نوای مشخص، انجام می گیرد. شاید بتوان "طعامیم" را نوعی "نت" برای قرایت کتب مقدس
دانست.
تنوع موسیقی در بین یهودیان ، کاملاً با پراکندگی آنها در سرتاسر جهان مرتبط است.
دانشمندان یهود از دیرباز به نقش موسیقی در اعتلای روح پی برده بودند. داوید (حضرت
داوود) در تهیلیم می فرماید "خداوند را با شادی عبادت کنید" یکی از راه های شاد
بودن، استفاده از موسیقی و نواهای مختلف سازها است . در کتاب مزامیر از آلات موسیقی
مختلفی نام برده می شود و در حفاری ها هم تعدادی از آنها ، مربوط به قرن ها پیش،
کشف شده است در زمان آبادی بت همیقداش (معبد بیت المقدس) پانزده پله در صحن مقدس
وجود داشته که "لاویان" (افراد خاندان لوی) بر هر پله یک پرده از موسیقی مربوط به
مزامیر را می خوانده اند (شیر لمعلوت یا سرود درجات)، آلات موسیقی که در تهیلیم از
آنها نام برده شده عبارتند از : نی ، فلوت و سازهای بادی مختلف ، چنگ، سازه هایی
مانند سنتور با سیمهای مختلف، تار، انواع دف، طبل، سنج، سازهای ضربی متنوع و ....
شاید بتوانیم موسیقی را پل ارتباطی جسم و روح بنامیم . یکی از حواس آدمی ، حس
شنوایی است، بدن به ریتم و توازن صدا عکس العمل نشان میدهد و روح هم از شنیدن صدای
خوش (انسان یا ساز) لذت می برد.
به همین علت است که در احکام یهود فرد عزادار از شنیدن موسیقی منع شده است . این
قوانین روشن می کند که دانشمندان ما از تاثیر موسیقی بر روح و روان انسان آگاه بوده
اند یکی از خصوصیات شالح صیبور (پیش نماز) دارا بودن صدای دلنشین است و در هر جامعه
ای با نوای خاصی که معمولاً سینه به سینه از پدران ما به ارث رسیده است، تورات و
تفیلا (نمازها) قرائت میشود. سرودهای شادی بخشی که در مناسبت های مختلف (برمیصوا
(سن تکلیف)، ازدواج ، میلا (بریت میلا، ختنه)) تحت عنوان "شیرا" خوانده می شوند که
معمولاً اشعاری مذهبی هستند که با آهنگ های متنوع همراه هستند سرود "لخا دودی"
(سرود ربی شلمو هلوی القابص) که بعد ظهر جمعه برای استقبال شبات در سراسر کنیساهای
جهان خوانده می شود، ممکن است حتی در دو کنیسای یک شهر با نوای متفاوتی قرائت گردد
که ریشه این تفاوت ، به فرهنگ بومی و طرز اجرای موسیقی و انواع لحن ها و نواهای آن
جامعه و محیط بر می گردد.
با جستجوی ریشه موسیقی در تاریخ یهود آیه ای از تورات جلب توجه میکند . در سفر
برشیت (4:21) آمده است :"و یووال پدر همه سازندگان آلات موسیقی بود" در کتاب
"تواریخ ایام" که از جمله کتب مقدس یهود است نیز فهرستی از خانواده هایی که با
"عزرا" از گالوت بازگشتند آمده است :"خانواده های خوانند معبد و موسیقیدانان" .
در کتاب پادشاهان دوم (3:15) نیز آمده است ، "الیشاع" نبی پس از حضور نزد پادشاه برای احزار نبوت ، سازی طلب می کند که به کمک موسیقی ، روح نبوت به او باز می گردد.
شوفار(شاخ قوچ) نیز که در ابتدا با نواهای مختلف برای گرد آوردن روسای خانواده ها
یا اعلان جنگ به کار می رفت، به تدریج فقط روش هشانا (آغاز سال نو عبری) و در بعضی
جوامع در 40 روز سلیحوت با فلسفه به خود آمدن انسان نواخته می شود هر چند در بعضی
از جوامع در کنیساهای "رفورم" ارگ و گروه کر نقش دارند ولی برخی از دانشمندان یهود
استفاده از آلات موسیقی را در کنیساها منع کرده اند زیرا آلات موسیقی در معبد مقدس
استفاده می شد و بعد از خرابی دو معبد مقدس، تقریباً تمامی اعمالی که در آنجا انجام
می شد به غیر از تفیل برای یهودیان ممنوع اعلام شد.
کتب انبیاء آمده است که حتی فرشتگان نیز در حضور خداوند سرود می سرایند و عظمت
خداوند را با نغمه های روحانی شکر می گویند.
در سیدود نیز با نقل از کتب انبیاء آمده است که حتی فرشتگان نیز در حضور خداوند
سرود می سرایند و عظمت خداوند را با نغمه های روحانی شکر می گویند ."یعقوب کندی"
(ابو یوسف) متولد قرن سوم هجری مولف کتب موسیقی به زبان عربی که منشی دربار المتوکل
نیز هست می گوید: موسیقی راهی مستقیم برای ارتباط روح با عالم بالا است.
موسیقی، بر روان آدمی اثر می گذارد و دانشمندان یهود نیز این اثر را شناخته اند و
بر خواندن دعاها و تفیلاها با نوای خوش تاکید ورزیده اند . در کشور ما نیز، نواهای
مختلفی برای خواندن سلیحوت (دعای ایام توبه) و تفیلا های مختلف از قرن ها پیش مرسوم
بوده که برخی از این نواها توسط موسیقیدانانی همچون "مرتضی خان نی داوود" تایید شده
اند. نقش موسیقیدانان یهودی در ایران نیز بر هیچ فردی پوشیده نیست و نیاز به گفتاری
جداگانه دارد تا زمانی دیگر....
مقالات مرتبط:
یهودیان و موسیقی اصیل ایرانی
نقش یهودیان در
ترویج موسیقی دینی
مقدمه ی بر
موسیقی یهود و بنی اسرائیل
مرغ سحر بخش 1
