مریم حناساب زاده
فروردین ماه 1385
مقاله حاضر به شکل یک کارگاه آموزشی از سوی کمیته فرهنگی انجمن کلیمیان تهران در
همایش "بررسی دیدگاه ادیان توحیدی بر مشترکات دینی"، در دانشگاه الزهرا اجرا شده
است.
در بررسی اعتقادات مذهبی در بهداشت روان یک دیدگاه بین المللی وجود دارد، یعنی
رابطه ایمان با سلامت جسمی و روانی خاص جوامع شرقی نبوده، در مذاهب سراسر جهان
موضوعی ثابت شده است .
امروزه پزشکی نوین سیر شتابانی دارد، تکنولوژی جدید با پیچیده ترین ابزار به کمک
پزشکان آمده و آخرین روش های تشخیصی و درمانی را در اختیار پزشکان گذاشته است، ب این حال می بینیم که انسان دردمند هنوز نتوانسته خود را از چنگال بسیاری از بیماری
ها رهایی بخشد واین در حالی است که امروزه مشخص شده است بینش و اعتقاد به مذهب نقش
قابل ملاحظه ای در کاستن درد و رنج ، افزایش تحمل عوارض بیماری ها و تسریع سیر
بهبودی مشکلات جسمی دارد.
بر همین مبنا در کشورهای بسیاری ، علاوه بر درمان های رایج پزشکی ، روش های سازمان
یافته ای برای درمان بیماری های جسمانی و روانی دارند که همواره اعتقاد مذهبی و
درمان مبتنی بر ایمان به خداوند سابقه ای دیرینه در بین مذاهب گوناگون داشته است.
نتایج مطالعات منسجم و گسترده ای که بر روی افسردگی ، خودکشی ، اعتیاد و استفاده از
مواد مخدر،بزهکاری، اضطراب ، طلاق و مشکلات خانوادگی، مسایل جسمانی و بیماری های
پزشکی صورت پذیرفته است ،همگی حاکی از تاثیر مثبت اعتقادات مذهبی در درمان بیماری
ها و بهبود اختلالات در کشور های مختلف هستند (به منظور اطلاعات بیشتر به مقاله
ارتباط میان مذهب و بهداشت روان و جسم در یازدهمین شماره نشریه بینا مراجعه شود.)
یکی از این تحقیقات توسط نگارنده در بین سال های 1377 تا 1379 روی 37 مورد از
مراجعه کنندگان یهودی به "مرکز مشاوره نورا" (وابسته به سازمان بانوان یهود ایران)
صورت پذیرفت.
در این تحقیق، سنجش میزان "مذهبی بودن" با کمک یک پرسشنامه ابتدایی مشتمل بر 15
عبارت و با در نظر داشتن 5 ملاک شکل گرفت. ملاک ها عبارت بودند از:
1- داشتن باورها و اعتقادات عمیق مذهبی.
2- شرکت در مراسم و مناسک مذهبی
3- بجای آوردن نماز روزانه
4-حضور در کنیساها (عبادتگاه یهودیان)
5- اجرای دستورهای مذهبی (در 5 زمینه متمایز)
نتایج به دست آمده از تحقیق مشخص نمود میزان اعتقادات مذهبی در میان افسرده ها،
مبتلایان به اختلالات اضطرابی، اشخاصی که مشکلات خشم و پرخاشگری داشتند و افرادی با
مشکلات خانوادگی ، جدایی و طلاق در مقایسه با افراد سالم (سنجیده شده با مقیاس
سلامت روانی ) به طور معنی داری ضعیف تر بود.
در توضیح این مسئله که مکانیسم های میانجی در ارتباط مذهبی بودن و بهداشت روان کدام
ها هستند در منابع بسیاری بحث شده است ، که در یک جمع بندی خلاصه می توان به چند
مورد اشاره نمود:
1- با توجه به این که مشخص شده است اعتقادات مذهبی از اساسی ترین نیازهای انسان
هستند، بنابراین ارضای این نیاز اساسی، موجب آرامش و دوری از فشار در انسان می گردد
که همین امر در ارگانیسم انسان منجر می شود دگرگونی های فیزیولوژیک از جمله تغییرات
ایمونولوژیک و هورمونی که در جریان بیماری ایجاد شده اند، با تاثیرات مرکزی قشر مغز
اصلاح شود.
2- هنگام درد، شخص به لحاظ هیجانی سطوح بالایی را تجزیه می کند که همین مسئله تحمل
درد را در فرد کاهش می دهد در حالی که با برقراری آرامش (از طریق ایمان و اعتقادات
مذهبی) توزان برقرار می گردد.
3-در خصوص کمتر بودن رفتارهای بزهکارانه و خودکشی در افراد مذهبی ، محققی به نام
"استاک" معتقد است در افراد مذهبی عزت نفس و مسئولیت اخلاقی در سطح بالاتری است و
همین اعتقاد به بخشش خداوند موجب کاهش احساس گناه اخلاقی در فرد می شود. از طرفی
باور به عدالت پروردگار و جهان آخرت از دیگر عواملی است که در کاهش رفتارهای ضد
اجتماعی در افراد مذهبی نقش اساسی دارد.
پایان این بحث را با نوشتاری از "یونگ" که از بزرگترین تئوری پردازان و دانشمندان
علم روانشناسی است به انتها می رسانیم:
"در 30 سال کار حرفه ای خود با اشخاص گوناگونی از کشورهای پیشرفته و متمدن سروکار
داشته ام. میان تمامی بیمارانم هیچ کس را ندیدم که در نیمه دوم زندگی دغدغه اش
یافتن دیدگاه های دینی به زندگی نباشد . در واقع هر یک از آنها وقتی بیمار می شد که
از چیزی که ادیان زنده هر زمانه به پیروان خود می بخشیدند محروم شده بود و هیچکدام
از آنها تا دیدگاه دینی خویش را دوباره نیافت، درمان نشد."
مقالات مرتبط:
روانشناسی
