هارون یشایایی
آذر 1393
«گیلعاد»،
«گیلیارد» آن چه امروز «گیلاوند» نامگذاری کرده‌اند یکی از قدیمی‌ترین مناطق سکونت
یهودیان ایران از دیرباز بوده است. «دکتر گیرشمن» باستان‌شناس معروف در کتاب خود
«ایران از آغاز تا اسلام» می‌گوید : «سارکنی دوم پادشاه آور (744 ق- م) سی هزار تن
از بنی‌اسرائیل را از محل سکونت خویش متفرق ساخت و یک دسته از بنی‌اسرائیل در
شهرهای ماد و دامنه‌های زاگرس اقامت گزیدند». مهاجرت یهودیان از دامنه کوه‌های
زاگرس تا جنوب کوه دماوند ادامه یافت و یهودیان مناطق جنوبی دماوند را «گیلعاد» که
به روایتی نام کوهی است که قبل از اسارت در آنجا بودند گذاشتند و یادآور ارتفاعات
مجاور بیت‌المقدس و بِت‌همیقداش می‌باشد. گفته‌اند در این مهاجرت 60 هزار نفر یهودی
حضور داشتند، ممکن است این رقم واقعی نباشد ولی آن چه قطعی است زندگی یهودیان در
منطقه گیلیارد به عنوان یکی از مهمترین مراکز زندگی یهودیان در ایران می‌باشد که تا
قبل از سال‌های 1320 شمسی باقی بوده است.
سنگ قبرهایی که از گورستان گیلیارد تا سال 1577 میلادی خوانده شده به نام «یوسف بن
یعقوب» یا « یعقوب بن شیمعون» 1544 میلادی نزدیک پانصد سال قبل که این سنگ‌ها در
موزه‌های خارج از کشور وجود دارد و می‌توان گفت یهودیان لااقل پانصد سال قبل در
منطقه گیلیارد قبرستان داشته‌اند، وجود قبرستان نشان جمعیت قابل توجه در محل
می‌باشد . بعد از آبادانی نسبی منطقه گیلیارد و کم شدن جمعیت یهودی در این منطقه
دست‌اندازی به املاک گیلیارد آغاز شد. در سال 1922 میلادی (1300 شمسی) قسمتی از
گیلیارد به وسیله بعضی افراد تصرف شد و در یک گیر و دار طولانی بالاخره شکایت
یهودیان دماوند مورد قبول قرار نگرفت و بعد از آن نیز اراضی مجاور قبرستان گیلیارد
مورد تعرض قرار گرفت و رفته رفته محوطه گیلیارد با مساحت 12 هکتار به عنوان گورستان
گیلیارد باقی ماند و تا چند سال اخیر مواردی از دفن اموات یهودیان در گورستان
گیلیارد انجام گرفته است.
از سال 1364 به بعد اراضی اطراف گورستان گیلیارد توسط سازمان زمین شهری و بعضی
نهادهای دیگر تصرف شد و انجمن کلیمیان با مراجعه به نهادهای مسئول سعی کرده است
وضعیت گورستان گیلیارد را در حداقل حفظ کند.
قبل از آن نیز در سال 1354 مرحوم یوسف کهن با حمایت انجمن کلیمیان وقت اجازه
دیوارکشی در محوطه باقی مانده از شهرداری دماوند دریافت نمود که با شکایت بعضی
افراد از ادامه کار جلوگیری شد و دیوارهای ساخته شده رفته رفته از میان رفت.
جامعه کلیمیان ایران و انجمن کلیمیان تهران و نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی
هم‌اکنون سعی می‌کنند حداقل وضع موجود را در این محل تاریخی و به روایتی مذهبی
یهودیان جهان حفظ و نگهداری کنند.
این کار فقط با حمایت افراد جامعه کلیمی و مساعدت مسئولان جمهوری اسلامی میسر خواهد
شد.
شایان ذکر است روز یکشنبه 11 مرداد ماه 1393 به همت کمیته بهشتیه و مساعدت هیئت
مدیره انجمن کلیمیان تهران و فرمانداری شهرستان دماوند به مناسبت ایام سوگواری نهم
آو، تور یک روزۀ زیارتی آرامستان گیلیارد با حضور 50 نفر از همکیشان عزیز که اکثر
آنها اقوامشان در این آرامستان دفن هستند، برگزار گردید.
