الهام مودب

پاییز 1401

مصاحبه با هاراو مندی ختریک، حاخام ترکیه

• لطفا مختصری از یهودیان ترکیه بفرمایید.
قدمت یهودیان ترکیه مانند یهودیان ایران طولانی است و به پیش از خرابی اولین معبد اورشلیم می‌رسد. در زمان سرنگونی پادشاهی یهودیان توسط سنخریو، آنان از اورشلیم به مکان امروزی ترکیه منتقل شدند. هنوز کنیسای بزرگی که 2000 سال پیش ساخته شده بود، باقی است. یهودیان ترکیه با قدمت 2700 سال، از قدیمی‌ترین جامعه‌های مذهبی ترکیه هستند.
اکثریت یهودیان امروز در استانبول زندگی می کنند که شمار آنان به 14000 نفر می‌رسد. 1000 یهودی در ازمیر و بقیه در سایر شهرها ساکن‌اند. کنیساها در شهرهای بورسا، دینا و آنتاکیا دایر است.
اکنون اکثریت یهودیان ترکیه سفارادی بوده و ساکن استانبول و ازمیر هستند. آنان در سال 1492 میلادی پس از اخراج از اسپانیا آمده‌اند. اما پیش از آن یهودیان رومی از دوره‌ی پادشاهی روم باستان به ترکیه نقل مکان کردند و به زبان یونانی صحبت می‌کردند. با گذر زمان یهودیان رومی بخشی از یهودیان سفارادی شدند.
یهودیان اشکنازی از اروپای مرکزی مهاجرت کرده‌اند. گرچه شمار یهودیان اشکنازی کاهش یافته است، اما آنان هنوز در استانبول ساکن‌اند. آنان، حاخام و کنیسای خود را دارند و به زبان ییدیش صحبت می کنند. من افتخار دارم که حاخام یهودیان اشکنازی هستم.
در شرق ترکیه یهودیان کرد در مناطق کردنشین ساکن‌اند و به زبان آرامی و کردی صحبت می‌کنند. در جنوب ترکیه، کیلیس، آنتپ و اورفا یهودیان عربی (سوری) سکونت دارند و زبان آنان عربی است. زبان یهودیان ساکنان ازمیز لادینو است. امروزه همه یهودیان به زبان ترکی صحبت می‌کنند.
• وضعیت مذهبی جامعه چگونه است؟
در سال1942 میلادی آموزش مذهبی یهودیان در ترکیه مشکل شد. حاخام‌ها، معلمان و یهودیان مذهبی مهاجرت کردند و بقیه باقی ماندند. امروز ما بت دین (دارالشرع)، ذبح کاشر، 4 میقوه و 18 کنیسا در استانبول داریم که هر شنبه باز است. گرچه یهودیان خیلی مذهبی نیستند، اما امیدوارم با کمک خداوند آنان فرامین تورات را بطور کامل اجرا کنند.
 

• آیا یهودیان در قسمت خاصی از شهر در نزدیکی هم زندگی می‌کنند؟
استانبول شهر بزرگی است و 20 میلیون جمعیت دارد. معمولا یهودیان در سطح شهر پراکنده‌اند و در مکان مشخصی از شهر متمرکز نیستند. چون متاسفانه بسیاری از یهودیان قوانین روز شنبه (شبات) را رعایت نمی‌کنند، نیازی احساس نمی‌کنند که محل سکونت‌شان در نزدیکی کنیسا باشد. متاسفانه این امر مشکلی است که باعــث می‌شود تا بخشی از هویت یهودی خود را به مرور زمان از دست دهند، زیرا نزدیک همکیشان خود زندگی نمی‌کنند یا مرتب با آنان در ارتباط نیستند.
• وضعیت ازدواج به چه صورت است؟
کسی که سنتی و مذهبی است زندگی سالمی دارد، به خانواده و حفظ آن متعهد است، ارزش خانواده و فرزند را می‌داند و براساس قوانین یهودیت برای تحکیم خانواده می‌کوشد و کمتر جدا می شود. کسانی که سبک زندگی آزادی دارند، بهای آن را خانواده و فرزندان می‌دهند و به جدایی منجر می‌شود. ما جامعه کوچکی هستیم و بیشتر افراد غیرمذهبی‌اند. آنان وقتی فرد مورد نظر خود را پیدا نمی‌کنند، مشکلات اجتماعی زیادی به‌وجود می‌آید. زیرا ازدواج نمی‌کنند یا در سن بالا ازدواج می‌کنند و فرزند کمتر دارند. ازدواج با غیرهمکیش یکی از مشکلات مهم ماست و سبک جامعه ما را تغییر می‌دهد. مواردی که بر شمردم باعث می‌شود جامعه‌ی ما کوچک و کوچک‌تر شود.
• معمولا به چه دلایلی در ترکیه زوج‌های یهودی جدا می‌شوند؟
دلایل زیادی دارد. در بسیاری موارد مسایل مالی علت جدایی می‌باشد. عدم صداقت با خانواده، عدم اجرای دستورات و قوانین تورات در رفتار و زندگی از دلایل دیگر است. ما موارد زیادی طلاق داریم و ازدواج دوم کمتر به تشکیل خانواده یهودی منجر می‌شود که از مهم‌ترین مشکلات جامعه ماست و برای ما نگران کننده است. من به‌عنوان حاخام بسیار ناراحتم.
• چه مراکز و سازمان‌های یهودی در ترکیه وجود دارد؟
در استانبول بیمارستان و مدرسه یهودی وجود دارد. یک سازمان اجتماعی به نام میشنه تورا نیز هست در آن که افراد به هم کمک می کنند. مَتَن بسِتِر غذای کاشر به خطوط هوایی ترکیه عرضه می‌کند. مَتَن بسِتِر برای کمک به افراد بی بضاعت یهودی تاسیس شد. ما سالانه 600 هزار وعده غذای کاشر به خطوط هوایی می‌فروشیم که فعالیت مهمی برای جامعه ما محسوب می‌شود. درآمد آن هم به جامعه و هم به افراد کم بضاعت اختصاص دارد.
• روابط سایر هموطنان با یهودیان چگونه است؟
روابط ما با افراد سایر مذاهب و همسایگان خوب است. ما مشکلی با مسلمانان و دولت نداریم، گرچه گاهی مطبوعات مطالب مخالف ما می نویسند. دولت از یهودیان خیلی حمایت می‌کند. ما هم از دولت حمایت می‌کنیم و بخشی از جامعه ترکیه هستیم.
• به مسافران یهودی ایرانی چه غذاهای یهودی ترکیه را پیشنهاد می کنید؟
برخی غذاها سفاردی بودند که جزء غذای ترکیه شده‌اند. می‌توانم به بورک، بلما، انواع اکینی و یک نوع غذا که با آرد و روغن تهیه می‌شود که داخل آن پنیر یا اسفناج یا سیب زمینی گذاشته می‌شود اشاره کنم. انواع پاستا نیز هست که از غذاهای یهودیان ایتالیا است.
با تشکر از شما
(و با تشکر از هاراو گرامی که امکان این مصاحبه را فراهم کرد.)

مطلب مرتبط:
 





	استفاده از مطالب اين سايت تنها با ذكر منبع (بصورت لینک مستقیم) بلامانع است. .Using the materials of this site with mentioning the reference is free این صفحه بطور هوشمند خود را با نمایشگرهای موبایل و تبلت نیز منطبق می‌کند لطفا در صورت اشکال، به مسئولین فنی ما اطلاع دهید