نشریه پرواز خرداد 1389
آسم یا تنگیِ نفس، نوعی افزایش پاسخِ راه های هواییِ ریه به محرک های مختلف است که
حدود 3 تا 5 درصد از تمام مردم را در یکی از دورانِ زندگی مبتلا می کند و بر اساس
مطالعات وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی شیوع آن در ایران تا کنون حدود 10 درصد
است.کلمه ی آسم از زبان یونانی گرفته شده و به معنای«تنگی نفس» است.
افزایش تحریک پذیری و حساسیت مجاری هواییِ ریه به محرک های داخلی و خارجی سبب ایجاد
التهاب در آن ها می شود و به صورت انقباض و تنگی گسترده مجاری هوایی بروز می کند.در
این حالت فرد به دلیل تنگی شدید راه های هوایی دچار تنگی نفس و سرفه می شود. در
افراد جوان تر از 30 سال،آسم حدوداً در 70 درصد موارد، ناشی از حساسیت بیش از حد
آلرژیک به ویژه حساسیت به پوست گیاهان است.در افراد مسن تر نیز علت آن تقریباً
همیشه حساسیت بیش از حد نسبت به انواع مواد غیر آلرژیک اما تحریک کننده در هوا از
قبیل دود و گرد و غبار است. این بیماری به انواع آسم آلرژیک،آسم غیر آلرژیک و آسم
مخلوط (هر دو عامل) تقسیم می شود:
آسم آلرژیک یا حساسیتی: به طور کلی آلرژی زمانی رخ می دهد که دستگاه ایمنی نسبت به
موادی که به طور معمول بی ضررند حساسـیت بـیش از انـدازه پیدا می کند. این موضوع
سبب می شود که در دفعات بعدیِ مواجه با آن ماده، دستگاه ایمنی واکنش بسیار شدیدی از
خود نشان دهد. این نوع آسم توسط عوامل حساسیت زا مانند گرد و غبار،گرده ی گیاهان
(چنار، صنوبر و...)،کپک ها و قارچ ها،حیوانات خـانـگی، عـطـر و اسـپـری، سـوسـک
حـمـام(مـوادی که بـر روی سـطـح بـدن آن ها وجـود دارد و در محیـط پـخـش می شوند)،
غذاهای آلرژی زا همانند فلفل، کرفس، کنجد، شیـر، تخم مرغ، سویـا، ادویـه جـات، گوجه
فرنگی، بادمجان و...، همچنین مواد حاجب مورد استفاده در رادیوگرافی و سایر شیوه های
تصویربرداری و در بعضی موارد مصرف داروهایی از قبیل آسپرین، ایبوپروفن، داروهای ضد
فشار خون مثل پروپرانولول، آتنولول و...ایجاد می شود.
آسم غیر آلرژیک: این نوع آسم، به عامل حساسیت زا مربوط نمی شود و عوامل ایجاد کننده
ی آن عبارتند از بیماری ها، عفونت های تنفسی شامل عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی
فوقانی(سرماخوردگی و آنفولانزا)، ورزش های سنگین، تنفس هوای سرد، هیجاناتِ
عـاطـفـی، چـاقـی و آلوده کننده های محیطی.
آسم مخلوط: شایع ترین شکل آسم است و با خصوصیات هر دو نوع آسم(آلرژیک و غیر آلرژیک)
مشخص می گردد.
در طی حمله ی آسم به علت اشکال در خارج کردنِ هوا از ریه ها ظرفیتِ باقی مانده ی
عملی و حجم باقی مانده ی ریه ها به مقدار زیادی افزایش می یابد. همچنین پس از یک
زمان طولانی قفسه ی سینه به طور دائمی بزرگ می شود و به شکل بشکه در می آید و ظرفیت
باقی مانده ی عملی و حجم جاری نیز به طور دائمی زیاد می شوند.
در بعضی از مبتلایان به آسم، سرفه تنها علامت بیماری است اما در بعضی دیگر علاوه بر
سرفه، احساس سنگینی در قفسه سینه، تنفس آهسته و پر زحمت همراه با خس خس نیز وجود
دارد، بازدم نسبت به دم طولانی تر و پر زحمت تر است به گونه ای که فرد مجبور است
راست بنشیند و از تمام عضلات تنفسی خود جهت تنفس کردن استفاده کند. حمله ی آسم ممکن
است از نیم ساعت تا چند ساعت ادامه یابد.
اقداماتی که برای پیشگیری از بروز حملات و یا به طور کلی ابتلا به آسم می توان
انجام داد به قرار زیر است:
1 مصرف ماهی و سبزیجات به ویژه لوبیا سبز در زمان کودکی
2 اجتناب از ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی.
3 اجتناب از تماس با محرک های تنفسی مانند دود سیگار، سرما یا گرمای شدید.
4 پرهیز از خوردن غذاها و تماس با مواد آلرژی زا از قبیل گل ها، گرده ی گیاهان،
پر، پشم، حیوانات خانگی، لوازم آرایشی، عطر و اسپری، مواد پاک کننده و...که در
افراد حساس می تواند زمینه ی بروز حملات شود.
5 نوشیدن آب و مایعات فراوان به منظور رقیق کردن ترشحات ریوی.
6 مشخص نمودن زمان بروز حملات آسمی، به طور مثال اگر حملات در شب و موقع خواب
اتفاق می افتد می توان این مشکل را ناشی از مواد موجود در تشک، ملحفه و...دانست.
7 بروز فصلی حملات آسم احتمال وجود نوعی حساسیت به ذرات موجود در هوا را به عنوان
عامل بیماری مشخص می کند. استفاده از تهویه مطبوع و یا مسافرت بهترین راه حل ممکن
برای حملات آسم فصلی است.
8 استنشاق هوای دارای رطوبت 100 درصد و گرمای 37 درجه سانتی گراد می تواند از
حملات آسم ناشی از ورزش پیشگیری کند.
منابع:
1. کمک های اولیه و فوریت های پزشکی/ معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی
تهران
2. فیزیولوژی پزشکی گایتون/ جلد اول/ مرکز نشر اشارت
3. www.irteb.com
4. http://recipes.houstuffworks.com
5. www.daneshnameh.roshd.ir
6. www.hamshahrionline.ir
7. www.tebyan.net
8. Health day news 7.NOV,2007
9. www.iranbmemag.com
10. www.pezeshk.us
11. www.iransalamat.com
