نشریه پرواز - اسفند  1390- شماره 29

در حدود یکصد سال پیش، اکثریت یهودیان تهران در محله ی عودلاجان که بخش معروف آن به نام محله و سرِ چال شناخته می شد، زندگی می کردند. فقط در این قسمت از شهر، 14 کنیسا وجود داشت و تمامی مراسم مذهبی و دینی در آنها انجام می شد.
کنیسای عِزرا یعقوو، یکی از این کنیساهاست که اخیراً نمایشگاه عکسی از یهودیان آن زمان، یعنی از سال 1277 تا سال 1364 ه. ش در آن برپا شد. لازم به توضیح است این نمایشگاه به همت دفتر توسعه ی محلی عودلاجان و با همیاری نهادهای مختلف و در راستای معرفی بافت تاریخی تهران-محله سیروس عودلاجان قدیم- از تاریخ 18 الی 21 بهمن 1390 دایر گردیده بود.
این عکس ها به ترتیبی چیده شده بودند که یک سیر تاریخی را تا اوایل انقلاب اسلامی نشان می دادند. آن ها از تصاویری ساده و خاطره نگیز از خود این محله همراه با مردم کوچک و بزرگ آن شروع می شدند و سپس عکسی از طبیب معروف یهودی، نهورای، قرار داشت. همراه این عکس نوشته ای بود که می گفت این طبیب چشم های یکی از زن های ناصرالدین شاه را درمان کرده که تا زمان مداوای وی، هیچ پزشک دیگری نتوانسته بود بیماری وی را علاج دهد و بعد از آن، نهورای جزو پزشکان دربار شاه گردیده است. عکسی از دانشمند و معلم نابینای یهودی، مُلا حییم موره هم دیده می شد که شاید بیشتر ما از زبان پدر بزرگ ها و مادر بزرگ هایمان درباره ی دانش تورای وی شنیده باشیم. ایشان علی رغم نابیناییش، حافظ تورا، تلمود و همچنین مسلط به انواع سیدور بود به طوری که هر کجا احتیاج به ورق زدن هم می بوده، از آن مطلع بودند.

جالب بود که در تصاویر یهودیان محله، همراهشان شتر هم دیده می شد که نشان می دهد در آن زمان، از شتر برای حمل و نقل استفاده می شده است. تصویری هم از همسر عزرا یعقوو که این کنیسا به نام وی بوده است، دیده می شد ولی از خود عزرا یعقوو خیر.

درویش های یهودی هم همانند آقاجان درویش و برادرش در عکس ها دیده می شدند. دختر تارزن معروف یهودی ، اولین دختری که جرأت کرد در زمان قاجاریه در جمع بنوازد و نیز عکس هایی هم از مرتضی خان نی داوود، آهنگ ساز معروف همراه با خانواده اش موجود بود. بعد از این تصاویر، عکسی از سربازان یهودی لهستانی که در جنگ جهانی دوم به خانواده ی مهدی زاده در تهران پناه آورده بودند به عنوان یادواره ای از آن دوران نمایان بود. عکس جالب دیگر، مدرک پایان تحصیلات دوره ی ابتدایی با سربرگ مدرسه ی ایسرائلی بود. تصاویری نیز از کنیسا های حَنَنیا و خاداش موجود بود. خوشبختانه توانستیم کنیسای خاداش را هم با معماری قدیمی و منحصر به فردش که به تازگی بازسازی آن تمام شده بود، مشاهده نماییم. همچنین عکس هایی از دکتر سپیر مؤسس بیمارستان سپیر و سلیمان حییم مؤلف لغت نامه های عبری، انگلیسی و فرانسه و تصاویری از تظاهرات یهودیان ایران در جریان به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی به چشم می خورد.

در این محله، همچنین آثار قدیمی دیگری نیز وجود دارند از جمله، حمامی قدیمی به نام کشوریه با معماری شگفت انگیزی که مخصوص یهودیان بوده و کاروانسرایی که در سال 1153 ه.ش. بنا شده بود و همچنان هم پس از بازسازی به صورت قهوه خانه از آن استفاده می شود.
امیدواریم آثاری که از یاد و خاطره های پدرانمان در این محل باقی مانده است، پا برجا مانده و مورد بازدید بیشتر هموطنان یهودی قرار گیرد.
نمونه هایی از این عکس ها در صفحه ی بعد ارائه می گردد.

منابع:
تاریخ یهودیان ایران نوشته ی دکتر حبیب لوی
فرزندان استر، اثر هومن سرشار
هیئت امنای کنیسای عزرا یعقوو
* با تشکر از هارون یشایائی به خاطر عکس ها





	استفاده از مطالب اين سايت تنها با ذكر منبع (بصورت لینک مستقیم) بلامانع است. .Using the materials of this site with mentioning the reference is free این صفحه بطور هوشمند خود را با نمایشگرهای موبایل و تبلت نیز منطبق می‌کند لطفا در صورت اشکال، به مسئولین فنی ما اطلاع دهید