نشریه پرواز -
اسفند 1390-
شماره 29
چندی پیش در ضمیمه روزنامه شرق (11 اسفند 1390) مطلبی با عنوان « كوروش، پيامبران
را به ايران آورد» درج شد که به نقل از سازمان اوقاف اظهار داشت که 33 پيامبر در
ايران مدفون شده‌اند و البته جدولی را نیز با استناد به همین سازمان ارائه نمود
(جدول صفحه ی مقابل). در این جدول مشاهده می شود که حدود 30 نبی مندرج در این جدول
از انبیای بنی اسرائیل هستند و البته چند نام نیز مانند دانیال، ارمیا و ایوب بیش
از یکبار تکرار شده اند!
با توجه به این اسامی و پراکندگی جغرافیایی مقابر ایشان در ایران و در نظر داشتن
تاریخ انبیای یهود که اکثر آنها برای هدایت یهودیان در سرزمین مقدس رسالت داشتند،
نکاتی شگفت انگیز به هر ذهن کنجکاو متبادر می شود:
1- چگونه ممکن است گذار اکثر این انبیا (غیر از دانیال و حبقوق) به ایران (در
مرزهای جغرافیایی امروزی) رسیده باشد، در حالی که به شهادت تاریخ ، آنها در اسرائیل
و یهودیه ی باستانی برای ساکنین همان دیار نبوت می کردند؟ مثلا یوشع نبی (که در
ادبیات دینی یهود به یِهُوشوعَ معروف است) جانشین حضرت موسی بود و ماموریت وی هدایت
و استقرار بنی اسرائیل در سرزمین مقدس بود و طبق متن کتاب مقدس، او تا آخرین لحظه ی
عمر مشغول رسیدگی به امور یهودیان در همان سرزمین بود، و اکنون دو مقبره به نام وی
در قزوین و اصفهان ثبت شده است! (ردیف های 5 و 23 جدول). حتی دانیال نبی که حضور وی
در دربار ایران باستان در کتاب مقدس ذکر شده است، و مقبره اش بنا به اعتقاد معروف
مسلمانان در شوش (خوزستان) قرار دارد، چگونه گذارش به سلمانشهر (متل قوی خودمان) در
مازندران افتاده؟ (ردیف 30 جدول). حضرت داوود که پادشاهی اش در اسرائیل غیرقابل
تردید است و مقبره اش هم در همان سرزمین مقدس قرار دارد، چطور در روستای ازنا در
شهرستان الیگودرز در استان لرستان دفن شده است؟ (ردیف 28 جدول).
2- ایوب نبی بنابر برخی باورهای یهود، اصولا شخصیتی است تخیلی که واقعه زندگانیش را
حضرت موسی به عنوان اثری فلسفی و عقیدتی به نگارش درآورد و با مراجعه به کتاب ایوب
در عهدعتیق، هیچ نشانه ی سرزمینی و حتی تاریخ واقعه دیده نمی شود. اکنون همین ایوب
در خراسان، قزوین و مازندران مدفون است! (ردیف های 11و 23 و 29).
3- لوط (که البته در باورهای یهودی نبی محسوب نمی شود) در دوران حضرت ابراهیم (حدود
4000 سال پیش) در کنعان و احتمالا در حوالی بحرالمیت می زیسته است. اکنون مقبره ی
او در تهران، رباط کریم قرار گرفته است (ردیف 9 جدول). این که 4 هزار سال پیش استان
تهران محل گذر و زندگی لوط بوده بسیار جالب است!
4- چگونه است که هرگز اکثر این مقابر مورد توجه یهودیان ایران ( و نه حتی یهودیان
جهان) نبوده و اخیرا این مقابر مورد اقبال سازمان اوقاف قرار گرفته اند؟
5- تکرار یک نام نبی و مدفن او در نقاط مختلف ایران جز تناقض و عدم سندیت چه می
تواند باشد؟
6- آیا امکان هیچ تحقیق ساده ی تاریخی و باستانشناسی در این زمینه ممکن نیست؟ ( و
شاید هم به صلاح نباشد !) اما توجه شود که در عنوان و متن مقاله، به نقل از مشاور و
کارشناس سازمان اوقاف ذکر میشود که: «عموم پيامبران مدفون‌شده در ايران مربوط به
قوم بني‌اسراييل هستند و زماني كه بخت‌النصر در بين‌النهرين به قوم يهود حمله
مي‌كند، ايشان را به اسارت مي‌گيرد و بسياري از آنان به ايران پناه مي‌آورند. آنان
به‌دليل شرايط زماني به مكان‌هاي زيادي مهاجرت كردند و بيشتر آنان به عربستان و
اردن و شام رفتند. كورش پادشاه نيز پس از جنگ با بخت‌النصر و شكست او تمام اين
اسيران را آزاد مي‌كند.». متاسفانه این کارشناس از این واقعیت ساده غافل است که
اولا قضیه بخت النصر و کوروش مربوط به حدود 2500 سال پیش است و دوران حیات بسیاری
از انبیای مندرج در این فهرست، قبل از واقعه ی مورد نظر است. مثلا حضرت یعقوب (ردیف
27) حدود 3600 سال پیش می زیسته و طبق گفته ی تورات، یوسف او را در کنعان دفن نمود؛
و یا حضرت نوح (ردیف 21) که حدود 5000 سال پیش می زیسته، آیا حضورشان در ایران با
نظریه ی این کارشناس سازگار است؟ ثانیا، گویی که همه ی انبیای تاریخ یهودی در یک
دوران و بصورت یک تیم در کنار هم می زیسته اند و کوروش همه ی آنان را در یک کاروان
سوار بر اسب و درشکه به ایران آورد و سپس آنان هر یک به نقطه ای از ایران رفتند و
... !
در هر حال به نظر نگارنده چنین می رسد که با توجه به فرهنگ «امامزاده دوست»
ایرانیان مسلمان، در کنار هزاران امامزاده، تعدادی از مقابر درگذشتگان یهودی، که
احتمالا دارای ارج و قربی هم میان اهالی محل بوده اند، رفته رفته حالت تقدس پیدا
کرده و مثلا مدفن «ملا داوود» نامی به تدریج به مقبره ی «حضرت داوود پیامبر(ع)»
تبدیل شده باشد، و البته از آنجا که این مقابر نقطه ی امید و زیارتگاه اهالی محل (
و احیانا محل جذب وجوهات خیریه و درآمدهای جانبی) هستند، نفی هویت آنها اثرات
ناخوشایند فرهنگی و اجتماعی خواهد داشت. اما حداقل از سازمانی رسمی و کارشناسان آن
بعید است که به این باورهای عجیب محلی، سندیت و رسمیت بخشند.
در پایان بد نیست به این نکته هم اشاره شود که معروفترین مقبره های انبیای یهود در
ایران با عنوان »استر و مردخای« در شهر همدان -که اتفاقا موردی نسبتا موثق هم هست و
در آثار میراث فرهنگی ایران نیز ثبت شده — از فهرست سازمان اوقاف در این جدول حذف
شده اند !
