نشریه پرواز مهر 95 شماره 44
تاریخچه :
تاریخچه
ی استفاده از اسانس های معطر به هزارن سال قبل و زمان تقطیر گیاهان در ایران
باستان، ترکیه و هند می رسد. مصری ها حدود شش هزار سال قبل از میلاد موفق به کشف و
استخراج ترکیبات معطر ازگیاهان شدند.آن ها از مواد معطر برای مقاصد درمانی، زیبایی
و مومیایی کردن مردگان استفاده می کردند.
قرن ها پیش در طب آیوورودا2 گیاهان خشک و تازه برای ماساژ آروماتیک به عنوان جنبه ی
مهمی از درمان مورد استفاده قرار می‌گرفته اند.
در قرن 19 میلادی شیمیدان فرانسوی به نام رنه گاتفوس3 از آروماتراپی برای درمان
بسیاری از بیماری ها استفاده می کرد. او زمانی که دستش به شدت سوخته بود، آن را در
کوزه ی حاوی اسانس اسطوخودوس فرو برد و شاهد بهبود سریع زخم های خود بود. به دنبال
این یافته او وقت خود را صرف آنالیز خواص شیمیایی اسانس های فَرار کرد و ارزش
درمانی آن ها را در سوختگی های
پوستی و عفونی ثابت کرد و در نهایت با درمان سربازان بسیاری در جنگ جهانی اول، وی
در سال ۱۹۳۶ اصطلاح آروماتراپی را ابداع کرد.
آروماتراپی از دو کلمه، آروما4 به معنی رایحه و بوی خوشایند و تراپی5 یعنی درمان
تشکیل شده که یکی از شاخه های طب مکمل6 است.
از بقراط، پدر علم پزشکی و همچنین ابوعلی سینا فیلسوف و طبیب ایرانی در این زمینه
یاد می گردد. وی از مواد ضدعفونی‌کننده ی آروماتیک برای رهایی آتن از طاعون استفاده
کرده است. اعتقاد بر این است که وی استفاده از روغن های معطر، برای درمان امراض را
توصیه و این روش را مجددا احیا کرده است. سرانجام در سال ۱۹۹۰ مارگارت ماری
آروماتراپی را به عنوان روش درمانی گسترش داد.
ابوعلی سینا نوشتارهایی در توصیف هشتصد گیاه و موارد مصرف آن ها دارد که در بین آن
ها کافور7 ، بابونه8 و اسطوخودوس9 روغن‌های ارزشمند امروزی در آروماتراپی هستند. با
این حال بیشترین اهمیت وی در تاریخچه ی آروماتراپی کشف روش تقطیر با بخار برای تهیه
ی اسانس بود که اصول پایه ای آن تا به امروز تغییری نکرده است. هم چنین لوله های
مارپیچ مبرد که موجب متراکم شدن بخارات معطر می شوند از ابداعات اوست. ابوعلی سینا
اولین کسی است که اسانس را کشف کرده و آن را گوهر نامید.
تنوع آب و هوایی و پوشش گیاهی، در ایران باعث شده که در درمان بیماری ها از گذشته
های دور از گیاهان معطر استفاده شود. هر چند که علم آروماتراپی به معنای علم پایه
ای آن در ایران جایگاهی نداشت اما تولید اسانس ها و استفاده از آن ها در طب سنتی
رواج داشته است.
اسانس چیست؟
اسانس ماده ای است که توسط گیاه تولید می شود و از ترکیبات شیمیایی زیادی تشکیل
شده و خواص درمانی منحصر به فرد دارد. مانند اسیدها، الکل ها (ژرانیول ولینالول)،
آلدئیدها که به عنوان آرام بخش عمل می کنند و کِتون‌ها که میتوانند موکولیتیک
(خلط آور) باشند و...
فواید عطردرمانی
برخی از روغن های معطر گیاهی دارای خاصیت ضد ویروسی، ضد التهاب، ضد درد، ضد
افسردگی، محرک، آرام بخش، خلط‌آور و حتی تقویت کننده ی سیستم گوارش هستند. بر اساس
یک باور قدیمی روغن‌های معطر میتوانند برای تسکین درد، کاهش اضطراب و به عنوان
خواب آور استفاده شود یکی از کاربردهای عطر درمانی در درمان افسردگی است. توصیه
میشود بیماران افسرده یکی از روغن‌های اسانس گل سرخ، بادرنجویه، یاسمن و یا روغن
میوه‌هایی همانند لیمو، پرتقال، سیب و یا گریپ فروت را تهیه کنند و پس از این که آن
را روی دستمال ریختند، در فواصل مختلف استشمام نمایند. می‌توان ۱۵ قطره از روغن‌های
توصیه شده را در ۵۰ میلی لیتر روغن بادام ریخت و روزی چند بار نواحی گردن و کمر را
توسط آن مالش داد. اگرچه بر اساس مطالعات انجام شده روغن‌های معطر میتوانند از
طریق بوییدن تأثیرگذار باشند، ولی مالش آن ها بر روی پوست نیز از جمله روش‌های قابل
اعتماد در درمان است.
مضرات!
این مواد شیمیایی (فِنُل ها، کِتُن ها، ترپن‌ها) اگر به میزان زیاد مورد
استفاده قرار گیرند و یا در بیماران بدحال به کار گرفته شوند میتوانند ایجاد
مسمومیت کنند. گاهی مسمومیت به عنوان یک تأثیر مضر ناشی از این روغن‌ها میتواند
به اشکال مختلف همانند سردرد خفیف یا میگرن شدید و وزوز گوش و سرگیجه ایجاد شود.
توصیه میشود افرادی که برای اولین بار این روغن‌ها را به کار میبرند آزمون تست
حساسیت پوستی10 را انجام دهند. به این صورت که قطره‌ای از روغن را روی پوست ساعد یا
قسمت خارجی ران بچکانند و سپس روی آن یک پانسمان قرار دهند اگر پس از 48 ساعت خارش
یا التهابی بر روی پوست ایجاد نشد، استعمال خارجی این روغن بی ضرر است. با این حال
توصیه میشود این روغن ها را بدون مشاوره پزشک متخصص بکار نبرید.
روش های مختلف استفاده از اسانس (عطردرمانی):
1. استحمام11
شش تا هشت قطره اسانس مورد نظر رابه داخل وان حمام حاوی آب گرم بریزید؛ به پشت
خوابیده، نفس عمیق بکشید. به مدت15-10دقیقه در این وضعیت بمانید.
2. استشمام12
ده قطره روغن مورد نظر را روی حوله و یا در نصف لیوان آب گرم بریزید و آن را
استنشاق کنید.
3. استحمام پا و دست13
هشت تا ده قطره از روغن را در داخل ظرف بزرگی حاوی آب گرم بریزید دست ها وپاهای
خود را وارد آن کرده، به مدت 15-10 دقیقه آن ها ماساژ دهید.
4. کمپرس14
هشت تا ده قطره اسانس مورد نظر را با نصف لیوان آب گرم مخلوط کنید و پارچه ی نخی
ساده ای را به آن آغشته کرده و روی موضع قرار دهید.
5. ماساژ15
بسته به محل موضع مقداری اسانس مناسب را به محل مورد نظر، آغشته و ماساژ می دهیم.
اکنون به طور خلاصه به معرفی گیاهان مهم و پرکاربرد در آروماتراپی خواهیم پرداخت:
اسطوخودوس
قسمت مورد استفاد ه ی این گیاه، گل‌ها و سر شاخه‌های گل‌دار آن است. اسطوخودوس
بوی بسیار مطبوعی دارد ولی طعم آن تلخ است. در جنگ جهانی اول از خواص دارویی این
گیاه برای درمان و ضدعفونی کردن زخم‌ها استفاده می‌‌کردند و کشاورزان انگلیسی برای
پیشگیری از سردرد و آفتاب‌زدگی گل‌های این گیاه را درون کلاه‌های خود می‌گذاشتند.
این گیاه خوشبو میتواند استرس را مهار کند. البته نباید از تاثیر شگفت انگیز
اسطوخودوس بر اعصاب و بیماری‌هایی چون افسردگی غافل شد. اسطوخودوس هم چنین در درمان
سردردهای عادی و میگرنی بسیار مفید است.
یاسمن
گل‌های یاسمن بسیار معطر و به رنگ قرمز و سفید یا زرد یا بنفش است. عطر یاسمن
هم مانند اسطوخودوس برای اعصاب بسیار مفید است اما یاسمن بیشتر به عنوان یک رایحه ی
ضدافسردگی شناخته میشود. اگر اعتماد به نفس‌تان کم شده، به زندگی بدبین شده‌اید،
همه جا را تیره و تار می‌بینید و حال روحی خوبی ندارید فرصت را از دست ندهید، چاره
ی مشکل‌تان فقط چند قطره عطر یاسمن است. تحقیق‌ها نشان می‌دهد، بوی شیرین گل یاسمن
به اندازه والیوم آرامش بخش است.
نعنا
از این گیاه اسانسی به نام مِنتول استخراج می‌کنند که برای خوشبو کردن داروها و
برخی آبنبات‌ها و شیرینی‌ها به کار می‌رود. مواقعی که برای فکر کردن یا انواع
هجوم‌های فکری در جلسات به انرژی زیادی احتیاج دارید عطر دلپذیر این گیاه را دست کم
نگیرید. گیاه نعنا به عنوان یک بالابرنده ی سطح انرژی، ذهن را تقویت کرده و باعث
افزایش قدرت تفکر و تمرکز میشود.
لیموترش
لیموترش تنها درختی است که تقریبا همیشه میوه و گل و برگ دارد. عطر لیمو
میتواند تمرکز و آرامش خیال را بالا برده و خشم، ناراحتی و اضطراب را به میزان
قابل توجهی کاهش دهد. لیموترش خاصیت ضدویروسی و ضد میکروبی داشته و میتواند با
تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود بخشیدن گردش خون، با انواع گلودردها و سرماخوردگی‌ها
مبارزه کند.
رزماری
رزماری یا اکلیل کوهی گیاهی چندساله و معطر است و برگ های خشک شده ی آن، به
تنهایی یا همراه با سایر ادویه جات به عنوان چاشنی جهت خوش طعم نمودن غذاها به کار
می‌رود. عطر رزماری مانند نوعی رایحه ی بیدارباش است! صبح‌هایی که خسته‌اید و توان
دل کندن از رختخواب را ندارید تنها چیزی که میتواند شما را سرکار بفرستد استشمام
رایحه ی رزماری است. رزماری علاوه بر اثر فوق‌العاده‌ای که بر تقویت حافظه دارد،
میتواند با خستگی و کوفتگی جسمی و سردرد هم مبارزه کند. به علاوه استفاده ی موضعی
رزماری به کسانی که از دردهای ماهیچه‌ای رنج میبرند شدیدا توصیه میشود.
منابع:
www.medplant.it
www.drshahin.blogsky.com
www.aromaweb.com
1. Aromatherapy
2. سیستم طبابت هند قدیم
3. Rene Gattefosse
4.Aroma
5. Therapy
6. Alternative
7.Camphor
8.Chamomile
9. Lavander
10.Patch test
11. Aromatic bath
12. Inhalation/vaporization
13. Foot bath and Hand bath
14. Compress
15.Massage
