نشریه پرواز شماره 51 آبان 1397
شاید
اگر همین 20-30 سال قبل صحبت از عفونت ها می شد همه‌ی توجهات به عفونت‌های
باکتریایی معطوف می شد که سال‌های سال گریبان‌گیر جمعیت انسانی بود اما طی چند سال
اخیر تعدادی از عفونت‌های ویروسی در صدر اخبار روز پزشکی قرار گرفته‌اند و عملا
باکتری‌ها را تحت‌الشعاع اهمیت خود قرار داده‌اند.HPV یکی از همین موارد است.
HPV چیست؟
HPV یا ویروس پاپیلوم انسانی ویروسی است که با هدف قرار دادن سلول‌های پوششی
باعث رشد و تکثیر آن‌ها و ایجاد زگیل یا سرطان‌های سلول‌های پوششی می‌شود.
البته همه‌ی انواع HPV باعث ایجاد سرطان نمی‌شوند.
HPV بیش از 200 زیر گروه2 شناخته شده دارد که بسیاری از آن‌ها بی‌خطر محسوب شده و
صرفا باعث ایجاد زگیل3 می‌شوند. انواع بیشتر شناخته شده‌ی این ویروس شامل
زیرگروه‌های 6، 11، 16 و 18 و چند مورد که جدیدا به آن‌ها توجه بیشتری شده مثل
زیرگروه‌های 31، 33، 45، 52 و 58. زیرگروه‌های 6 و 11 را انواع کم خطر، 16 و 18 را
پر خطر و سایر موارد ذکر شده را با عنوان پر خطر با شیوع و خطر کمتر می‌شناسیم.
البته همه ی موارد ذکر شده تمایل به ناحیه‌ی تناسلی داشته و ضایعات خود را در همین
ناحیه ایجاد می‌کنند. زیرگروه‌های دیگری هم وجود دارند که موجب ایجاد زگیل در نواحی
دیگر بدن می‌شوند.
چگونه
ممکن است مبتلا شویم؟
بسیاری از پزشکان از HPV به عنوان یکی از عوامل بیماری زای منتقله از راه جنسی4
یاد می‌کنند؛ البته این ویروس نه صرفا از طریق رابطه‌ی جنسی که با هرگونه تماس پوست
ظاهرا سالم با پوست ناحیه‌ی مبتلا می‌تواند منتقل شود حتی در بسیاری از افراد
خاراندن یا دست زدن به ناحیه‌ی مبتلا و سپس لمس نواحی سالم می‌تواند منجر به ایجاد
ضایعات جدید و گسترده‌تر در خود فرد شود. راه‌های دیگر انتقال به ندرت دیده
می‌شوند.
HPV چه می‌کند؟
همان‌طور که گفته شد این ویروس موجب تکثیر سلول های پوششی (به طور اختصاصی
کراتینوسیت‌ها5) و یا ایجاد تغییرات بدخیمی در آن‌ها می شود که نهایتا می‌تواند
ایجاد زگیل تناسلی یا انواع سرطان (دهانه‌ی رحم، ولو، واژن و مقعد در خانم ها و
سرطان آلت تناسلی و مقعد در آقایان) البته مثل تمامی بیماری‌های عفونی اثرات عفونت
با این ویروس کاملا بستگی به سیستم ایمنی فرد مبتلا دارد در واقع کسانی که سیستم
ایمنی سلولی6 قوی‌تری دارند کمتر ممکن است پس از آلوده شدن به این ویروس علائم آن
را بروز دهند یا به سرطان های مرتبط دچار شوند. سایر عوامل محافظت‌کننده و عوامل
خطر نیز به واسطه ی اثر روی سیستم ایمنی موجب تغییر پاسخ بدن به آلودگی با این
ویروس می‌شوند. مثلا آلودگی در سنین پایین (زیر 30 سال) اغلب به پاک شدن کامل ویروس
از بدن منجر می شود یا مثلا سیگار با تضعیف سیستم ایمنی موجب تبدیل آلودگی به عفونت
و افزایش ریسک بروز سرطان می‌گردد.
HPV چه علائمی ایجاد می کند؟
متاسفانه زگیل تناسلی می‌تواند کاملا بی‌علامت باشد و طی این مدت به راحتی به
افراد دیگر منتقل شود؛ ولی خارش، سوزش، خون‌ریزی از ضایعه و احساس وجود جسم خارجی
در انواع بزرگ می‌تواند از علائم زگیل باشد زیرگروه‌های پر خطر نیز که می‌توانند
سرطان ایجاد کنند اغلب تا مراحل پیشرفته بی‌علامت می‌مانند و در نهایت با
خون‌ریزی‌های غیر طبیعی یا ضایعات بد شکل خود را نشان می‌دهند که همین امر اهمیت
غربالگری را آشکار می‌کند.
چه
کنیم که مبتلا نشویم؟
قطعا یکی از موثرترین روش‌های جلوگیری از هر عفونتی عدم تماس با آن است که
البته در مورد HPV با توجه به نحوه ی انتقال آن بسیار مشکل و در عمل غیرممکن است
(اگرچه روش‌های سدی پیشگیری از بارداری7 تا حدودی از انتقال جلوگیری می‌کنند). به
همین منظور برای مقابله با این ویروس یک واکسن طراحی شد که بتواند هم از ایجاد زگیل
تناسلی و هم از بروز سرطان‌ها پیشگیری کند. واکسن قدیمی تر که با نام تجاری
گارداسیل8 شناخته می‌شود و هم چنان به عنوان واکسن روتین مورد استفاده است،
زیرگروه‌های 6، 11، 16 و 18 را پوشش می‌دهد. این واکسن در امریکا از 12 تا 14 سالگی
و حداکثر تا قبل از 21 سالگی مورد استفاده قرار می‌گیرد که علت محدودیت سنی پاسخ
بهتر سیستم ایمنی در سنین پایین و تعداد تماس جنسی کمتر در این سنین است؛ در واقع
بهتر است فرد قبل از تماس با ویروس واکسینه شود. البته طی تحقیقات متعدد مشخص شده
که این واکسن اثرات درمانی نیز داشته و حتی در موارد ابتلا به ویروس و بروز سرطان
می‌تواند در روند درمان بسیار کمک‌کننده باشد. طی چند سال اخیر نیز یک واکسن 9
ظرفیتی9 تولید و وارد بازار شده که زیرگروه‌های بیشتری را پوشش می‌دهد و به تدریج
جایگزین واکسن گارداسیل خواهد شد. واکسن گارداسیل در حال حاضر در ایران وجود دارد و
طی 3 نوبت و به فاصله‌ی 2 و 6 ماه از واکسن اولیه تزریق می‌شود. در حال حاضر پوشش
بیمه برای این واکسن در ایران وجود ندارد و 3 دوز واکسن هزینه‌ای در حدود 900 هزار
تومان خواهد داشت. البته زمزمه‌هایی از اضافه شدن این واکسن به برنامه ی
واکسیناسیون کشوری وجود دارد که در صورت به تحقق پیوستن می‌تواند به صورت رایگان در
سنین 12-13 سالگی و صرفا برای دختران اجرا شود.
در صورت ابتلا چه کنیم؟
با
توجه به همراهی قوی بین سرطان دهانه‌ی رحم و عفونت HPV و هزینه‌های سنگین درمانی
سال‌هاست که از روشی به نام پاپ-اسمیر10 جهت بررسی سلول‌های دهانه‌ی رحم از نظر
احتمال ایجاد سرطان استفاده می‌شود. این تست یک روش غیر تهاجمی است که در حال حاضر
برای تمامی خانم‌های بالای 21 سال (در ایران خانم‌های متأهل) باید انجام شود این
تست به صورت سالانه تا 30 سالگی و پس از آن سه سال یک بار یا پنج سال یک بار (در
صورتی که همزمان با تست HPV انجام شود) و در صورت نرمال بودن نتایج پس از 65 سالگی
می‌توان انجام این تست را متوقف کرد. انجام این تست نیز بیشتر جنبه‌ی پیشگیرانه
دارد زیرا در بسیاری از موارد که سرطان دهانه‌ی رحم زود تشخیص داده شود، می‌توان با
روش‌های بسیار ساده و کم خطر و کم عارضه از پیشرفت آن جلوگیری کرد و جان فرد را
نجات داد. متاسفانه برای سایر سرطان‌های ناشی از HPV روش روتین غربالگری وجود ندارد
و غربالگری سرطان مقعد برای آقایان نیز به صورت روتین توصیه نمی‌شود البته این
موارد بسیار نادرتر از سرطان دهانه ی رحم می‌باشند. با این حال در حال حاضر بسیاری
از متخصصین به افرادی که مشخص شود آلوده به ویروس هستند فقط تزریق واکسن را توصیه
می‌کنند.
آیا واکسن گارداسیل خطرناک است؟
هر ماده‌ای که به صورت خوراکی یا تزریقی یا استنشاقی وارد بدن شود قطعا عوارضی
همراه خواهد داشت از جمله همین واکسن اما باید دید این عوارض خطرناک‌تر هستند یا
مشکلاتی که به واسطه‌ی تزریق واکسن از آن‌ها جلوگیری می‌شود.
عوارض واکسن گارداسیل بسیار ناچیز بوده و محدود به عوارض موضعی مثل خارش و سوزش محل
تزریق و در نهایت احساس ضعف می‌شود که مورد آخری با نشستن در حین تزریق قابل
پیشگیری است. البته چند وقت پیش هجمه‌ای صورت گرفت که این واکسن باعث ایجاد
بیماری‌های سیستم عصبی و به طور مشخص MS11 می شود. در مورد این عارضه تقریبا همه‌ی
مطالعات انجام شده خلاف این موضوع را ثابت کرده‌اند و تنها یک یا دو مطالعه در مورد
تعداد معدود (کمتر از 5 نفر به صورت case report12) اعلام به خطرناک بودن این واکسن
کرده‌اند که
قابل اتکا نبوده و همچنان فواید این واکسن بسیار گسترده‌تر از عوارض ناچیز و قابل
چشم‌پوشی آن می‌باشد.
حرف آخر
در
حال حاضر HPV یک عفونت بسیار شایع است که به طور متوسط نیمی از افراد یک جامعه را
آلوده می‌کند.
عوارض HPV آزاردهنده و بعضا خطرناک است پس توصیه می‌شود واکسیناسیون در همه‌ی افراد
زیر 21 سال و حداکثر 26 سال انجام شود. دقت کنید که هزینه‌ی درمان سرطان‌های ناشی
از HPV بسیار بیشتر از هزینه‌ی واکسن است.
اگر خانمی هستید که ازدواج کرده‌اید تست پاپ-اسمیر را فراموش نکنید؛ این تست ساده و
ارزان، از بسیاری از خطرات احتمالی آینده پیشگیری خواهد کرد.
اگر آقا یا خانمی هستید که ضایعاتی به شکل گفته شده دارید نگران نباشید؛ به پزشک
مراجعه کنید و راهنمایی بگیرید.
1- Human Papillomavirus
2- Subtype
3- Wart زگیل ها ضایعات برجسته اغلب همرنگ با پوست می باشند .
4-STD (sexually transmitted disease)
5-keratinocytes
6-Cell-Mediated
7- Barrier مثل کاندوم یا دیافراگم
8- Gardasil®
9-Nonavalent
10-Pap-Smear
11-Multiple Sclerosis بیماری سیستم عصبی که در آن سیستم ایمنی علیه پوشش سلول های
عصبی عمل می کند.
12- نوعی از مطالعات که در آن به ارائه ی گزارش در مورد اتفاقات خاص و کیس های جالب
و منحصر به فرد می پردازند.
