نشریه پرواز شماره 53 تیرماه 98
مراسم معرفی و رونمایی کتاب «گزارش یک دوران» -سی سال زندگی یهودیان ایرانی-
نوشته‌ی هارون یشایایی، چهارشنبه 18 اردیبهشت به همت گروه فارغ‌التحصیلان یهودی در
کنیسای رفیع‌نیا برگزار شد.
در ابتدای مراسم مهندس آرش آبایی، ویراستار کتاب، ضمن معرفی مهمانان، مقدمه‌ای در
خصوص کتاب ارائه نمود.
علی دهباشی2، محمود آموزگار3، محمدرضا سرگلزایی4، مجید بدرکوهی5 وآبراهام آیوازیان6
از جمله میهمانان این مراسم بودند.
در ابتدا مهندس آبایی عنوان نمود: «بیش‌تر موضوعات این کتاب درون جامعه‌ای است و
دانستن علت ارزشمندی این اثر برای ما یهودیان ایرانی مهم است. تاریخ قابل پیش‌بینی
نیست، اما آگاهی نسبت به آن و میزان اثری که فعالیت‌‌های بازیگران جامعه بر تاریخ
خواهند گذاشت، نکته‌ی مهمی است که ارزش آگاهی از تاریخ جامعه‌ی خود را چندین برابر
می‌کند.
وقتی مشخصاً به مطالعه‌ی تاریخ یهودیان ایران در این 40 سال می‌پردازیم -به خصوص
سالهای اولیه‌ی انقلاب- در زمان حال بسیاری از موارد برای ما بدیهی است، اما در آن
زمان مسائل پیش آمده و تصمیمات مربوط به آن در هاله‌ای از ابهـام قرار داشـتند.
اهـمـیت آن تصـمیم‌گیری‌ها آن‌جایی مشخص می‌گردد که معلوم شود چه میزانی از آن‌ها
هوشمندانه و چه مقدار ناشیانه بوده است.»
او در ادامه اضافه کرد:« گزارش یک دوران تنها کتابی برای خواندن نیست، در واقع
نیازی برای آگاهی جامعه ی ماست. مسئولان و اعضای انجمن و سازمان‌ها و هر شخصی که
قرار است نقشی را در جامعه ایفا کند باید به عنوان مطلب درسی به آن نگاه کند.
پس از انقلاب، کتاب جامع و مدونی از وقایع تاریخی جامعه‌ی کلیمی نداشتیم. کتاب‌هایی
در خارج کشور چاپ گردیده که بیش‌تر آنان به قبل از انقلاب پرداخته‌اند. گفتارها و
مقالاتی نیز پراکنده چاپ شده که بیش‌تر به اشخاص پرداخته است. کتاب یشایایی در فضای
معاصرکشور و توسط شخصی که خودش مسئول بخش مهمی از تصمیم‌گیری‌ها بوده است یا در
بسیاری از وقایع حضور داشته، جمع‌‌آوری شده است.
نگارش این کتاب از سال 1385 شروع شده و بارها مورد بازنویسی قرار گرفته است. چند
بخش مهم کتاب حذف گردیده است، اما هم‌چنان این اثر آموزنده و ارزشمند است.
نکته‌ی مهم این کتاب، اسنادی است که در کتاب ذکر شده و به صورت مستند است. آرشیو
دقیق نویسنده و دسترسی به آن قابلیت استناد به مدارک را افزایش داده است.»
پس از مهندس آبایی، علی دهباشی به ایراد سخنرانی پرداخت. وی عنوان نمود: «در
فرصت‌هایی که با هارون یشایایی در خصوص تاریخ معاصر- به ویژه 100 سال اخیر- در مورد
مسائل سیاسی و اقتصادی صحبت می‌کردیم؛ ایشان با حضور ذهن و مطالعه، بسیاری از سولات
من را پاسخ می‌داد. حضور ایشان در بخشی از وقایع تاریخ اجتماعی معاصر ایران منجر به
شکل‌گیری نگاه ویژه‌ای در او نسبت به مسائل شده است.» عـلی دهباشی هـم‌چــنین
اضـافه نمود: «کتاب‌هایی که در این زمینه در خارج از کشور چاپ شده‌اند، مفید هستند؛
اما تجربه‌ی یشایایی ویژه و خاص خودشان است.»
در ادامه محمود آموزگار، «گزارش یک دوران» را اثری عنوان کرد که به هیچ وجه
جانبداری خاصی در آن دیده نمی شود و نشان‌دهنده ی نقش مستقل یشایایی در تدوین این
وقایع است.
آموزگار عرضه ی این کتاب در نمایشگاه کتاب امسال را طی مدت زمانی فشرده و کوتاه
تحسین کرد و آن را امری دشوار قلمداد نمود.
ناشر کتاب، مجید بدرکوهی از جریانات چاپ کتاب تا رسیدن آن به نمایشگاه کتاب سخن
گفت. وی عنوان کرد: «پیش از چاپ کتاب نیز با هارون یشایایی آشنایی داشتم و ایشان را
فرد بسیار صادقی یافتم. یشایایی مطالب کتاب را بدون جهت گیری بیان کرده، حتی اگر
مشکلات از سوی همکیشان خود او بوده است. به همین خاطر احساس کردم چاپ این کتاب یک
خدمت است. چاپ کتاب در ایران بسیار مشکل است. تیراژها هر روز کم‌تر و کنترل‌ها
بیش‌تر می‌شود. برای مجوز گرفتن این کتاب بسیار تلاش کردیم و به ناچار قسمت‌هایی از
آن نیز حذف شد، اما کتاب در نهایت به نمایشگاه کتاب رسید.»
دکتر سیامک مره‌صدق، نماینده‌ی ایرانیان کلیمی در مجلس شورای اسلامی،کتاب یشایایی
را معتبرترین سند در مورد تاریخ یهودیان ایران در عرض 50 سال اخیر دانست و در ادامه
عنوان کرد: «در مقایسه با کتاب‌های دیگری که توسط فعالان جامعه ی یهودی در این
زمینه چاپ شده است، آن‌ها خوبی‌های خود را عنوان کردند و از مشکلات دیگران یاد
کردند. اما یشایایی برای خودش نیز منتقد سخت‌گیری است و در مـواقعـی کـه حـس کرده
خـود یا نزدیکـانش می‌توانستند تصمیم بهتری بگیرند به تاریخ وفادار مانده و به
دنبال تغییر تاریخ نبوده است. همان‌طور که مهندس آبایی اشاره کرد مشکل کتاب فشردگی
آن است و لازم است بسیاری از مطالب آن بیش‌تر بسط داده شود و برای کسانی که فعالیت
اجتماعی را در جامعه‌ی کلیمی به صورت جدی دنبال می‌کنند، جلساتی برای هر فصل برگزار
شود و موارد آن به صورت دقیق بررسی گردد. به طور مثال مسأله مرحوم موسیو حییم که از
پیچیده‌ترین مسائل تاریخ ماست و اختلافات مرحوم حی و مرحوم یوسف کهن، که تجزیه و
تحلیل مسائل آن می‌تواند نکات آموزنده‌ی بسیاری داشته باشد.»
دکتر همایون سامه‌یح، رئیس انجمن کلیمیان تهران، به عنوان آخرین سخنران پیش از
نویسنده‌ی کتاب به ایراد سخنرانی پرداخت. وی هارون یشایایی را انسانی فرهنگی تصویر
کرد که فعالیت‌هایش بیش از نیم قرن ادامه یافته و به عنوان یک تاریخ‌ساز مطرح
گردیده است. دکتر سامه‌یح عنوان نمود: «یشایایی همیشه عاشق فرهنگ یهودی بوده و در
مواقعی که توهینی به یهودیت شده است با وجود تمام خطراتش ایستادگی کرده و از جامعه
ی یهودی دفاع نموده است. علاقه مندی ایشان به محله ی عودلاجان، بازسازی کنیساهای آن
محله و حساسیت نسبت به حمام کشوریه در کارنامه ی ایشان قابل ستودن است. کتابخانه ی
انجمن کلیمیان، مرکز کامپیوتر و سازمان دانشجویان یهود ایران از جمله دستاوردهای
ایشان است.»
دکتر همایون سامه‌یح یادآور شد: «تنها کسی که در جامعه‌ی ما می‌توانست تاریخ
یهودیان ایران را پس از انقلاب به نگارش در بیاورد، پرویز یشایایی بود. اگر این
کتاب نوشته نمی‌شد بسیاری از سوابق تاریخی ما به دست فراموشی سپرده می‌شد.»
در انتهای مراسم هارون یشایایی، نویسنده ی کتاب، به ایراد سخنرانی پرداخت. او در
ابتدا عنوان نمود: «اگر تشویق و حمایت‌های علی دهباشی نبود، امکان انتشار این کتاب
میسر نمی‌شد. چندین بار در این سال‌ها به دلایل مختلف منصرف شدم، اما علی دهباشی من
را وادار به ادامه‌ی کار کرد.»
«ادر این کتاب اشتباهاتی نیز ممکن است رخ داده باشد که با توجه به حجم بسیار زیاد
کتاب بدون در نظر گرفتن بخش هایی که حذف گردیده و تعجیل در چاپ هر چه سریع تر آن،
امری طبیعی است.»
«ادر این کتاب به تاریخ سی سالهای که من مسئولیتی در آن داشتم، اشاره شده است.
عنوان این کتاب «تاریخ» نیست، بلکه «گزارش» انتخاب شده است. گزارشی از دورانی بسیار
متفاوت که قضاوت را بر عهده ی تاریخ گذاشته است. در شرایطی که جامعه ی ما از دو طرف
مورد تهدید بود، از طرفی عناصری در دولت که بقای جامعه ی یهـودیان ایـران را قبـول
نمی کردند و از طرف دیگر سازمان های صهیونیستی که از طریق امکاناتی که در اختیار
داشتند یهودیان را تشویق به مهاجرت و ترس از بقا می‌کردند. مدیریت جامعه در این
شرایط بسیار کار دشواری بود. علاوه بر این که مهاجرت حق هرکسی است، اما یهودیان
ایران نیز حق حیات در این کشور را داشتند. زیرا ما به صورت تاریخی با این ملت بزرگ
شده ایم. سهم یهودیان ایران از بقای کشور ایران، از فرهنگ ملت ایران و از تحولات
بسیار فراوانی که به ما تحمیل شده است، حتی به اندازه‌ی ظرفیت خودمان نیز بیش تر
است.»
«ایهودیان در تمام شرایط و با تمام فشـارها و ناروایـی هایی که بعضاً به آن ها وارد
شده، هرگز از دفاع برای بقای کشور ایران و آبرومندی فرهنگ ملت ایران دریغ نکرده
اند.»
«اپس از سال 1947 و تشکیل دولت اسرائیل بدون استثنا تمامی تشکل های یهودی کشورهای
اسلامی از بین رفتند یا فقط تعداد بسیار کمی یهودی در آن ها زندگی می‌کنند. هیچ یک
از آن جوامع، وضعیت امروز جامعه ی یهودی ایران چه از نظر تعداد و چه از نظر تشکل
های مختلف را ندارند. یهودیان در ایران اسلامی با رهبری مسلمان باقی ماندند، زیرا
حق باقی ماندن داشتند و از حق خود دفاع کردند.»
ایشان در ادامه اضافه نمود: «در این گزارش از هر شخصی که ظرف این سی سال که در
بیمارستان دکتر سپیر و انجمن کلیمیان تهران مسئولیت داشتم، خدمتی به جامعه کرده
است، حتی با وجود بدترین رفتارهایی که ممکن است با من داشته، به نیکی یاد کردم.»
در مورد قسمت هایی که حذف شده است، امیدوارم فرصتی پیش آید که این قسمت ها منتشر
گردد. به ویژه وقایع شیراز که من محور این قضیه بودم. این مسئله از لحاظ تاریخی
بسیار مهم است.
در انتها هارون یشایایی از ویراستار کتاب؛ مهندس آرش آبایی، همسر، فرزندان، سمیرا
لیمودیم که تایپ گفته های ایشان را برعهده گرفته و لئون رفوآ که آرشیو عکس های خود
را در اختیارش قرار داده، تشکر کرد.
مراسم با تعریف چند خاطره از زبان هارون یشایایی و امضای کتاب خاتمه یافت.
1- انتشارات ماهریس، چاپ اول، 1398
2- فعال فرهنگی، مدیر مسئول و سردبیر مجله‌ی بخارا
3- نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران
4- روانپزشک و مدیر مسئول نشریه‌ی سپیده دانایی
5- ناشر انتشارات ماهریس
6- از بنیان‌گذاران کانون فارغ‌التحصیلان دانشگاه شیراز
