نشریه پرواز شماره 54 آذر 98
انیمیشن
سینمایی «بنیامین» کاری از موسسه ی «آینده نگار» به تهیه‌کنندگی مصطفی
حسن‌آبادی و کارگردانی محسن عنایتی است. در تبلیغ فیلم، خلاصه‌ی داستان
«بنیامین» چنین ذکر شده است: «خرابکاری آشر، دوست بامزه اما دست و پا
چلفتی بنیامین باعث اسارت مادر بنیامین توسط سربازان پادشاه می‌شود.
بنیامین تصمیم می‌گیرد برای نجات مادرش به سفری پرخطر برود و این سرآغازی
است برای ماجراهای پرفراز و نشیب بنیامین و آشر... ».
موضوع این انیمیشن بردگی بنی‌اسرائیل برای سربازان فرعون است که در نهایت
آن بردگان برای «ظهور منجی» دست به دعا برمی دارند و حضرت موسی در پایان
فیلم به زعم نویسنده «ظهور می‌کند.»
صرف نظر از ایرادات متعدد روایی درباره‌ی داستان بنی‌اسرائیل، نکته‌ی
موردنظر من، وجود شخصیت منفی فیلم با هویت یهودی – در تقابل با
بنی‌اسرائیل! – است. مکارترین و خائن‌ترین شخصیت این کارتون، فردی یهودی
است که «کیپا1» بر سر دارد (آن هم کیپایی نه به شکل عرقچین سنتی یا کلاهی
که اکثر قدما بر سر داشتند، بلکه کیپایی کوچک که طرح و اندازه‌ی آن کاملا
مدرن و امروزی است!)، او گوشه‌های ریشش بلند و از بناگوش آویخته است (نماد
یهودیان عارف مسلک و حسیدی معاصر) و دماغی عقابی دارد (همانند آن چه که
درباره‌ی نژاد یهودیان در دوران نازی‌ها تبلیغ می‌شد) و افزون بر این‌ها،
با لهجه‌ی غلیظ کلیمیان تهران قدیم یا اصفهان صحبت می‌کند.
معلوم نیست این یهودیِ بد، از کدام جامعه و طایفه در آن دوران برخاسته که
هیچ کدام از آن بردگان بنی‌اسرائیلی، نه قیافه‌ی او را دارند، نه کیپا بر
سر دارند، نه گوشه‌های ریششان مانند او آویخته است و نه حتی با لهجه‌ی
کلیمی مانند او صحبت می‌کنند! بگذریم که نمادهای کیپا و بلند نگاه داشتن
گوشه‌های ریش تعابیری توراتی و تلمودی هستند که قبل از پیامبری حضرت موسی
یا دوره‌های بعدی تاریخ یهود، بی‌معنا و مردود هستند. اما روشن است که برای
سازندگان این فیلم کودکانه، مستندات و واقعیات بی‌ارزشند و آن چه که هدف و
ارزش
محسوب می‌شود، القای تأثیر منفی نسبت به یهودیان در ذهن کودک
1- کلاه مذهبی یهودیان
ایرانی است. این کودکِ تماشاچی انیمیشن بنیامین، قرار است بنی‌اسرائیل را
مظلوم بداند (این مظلومیت هم تنها در مقطع تاریخی موردنظر مجاز است) اما
«یهودی» و نمادهای امروزی‌اش را خائن و مکار فرض کند، و در این راه حتی
منطق هم قربانی می‌شود و کلیشه‌ای سیاه و سفید در ذهن کودک نقش می‌بندد.
در کنار این نمادهای منفی، تمامی نمادهای مثبت، ریشه ای اسلامی دارند (توجه
کنید که داستان مربوط به سه هزار سال پیش و در دوران بنی‌اسرائیل است!). دو
شخصیت مثبت داستان، ریش اسلامی – امروزی دارند (مانند اکثر شخصیت‌های مثبت
سریال‌های امروز تلویزیون). یکی از این شخصیت‌های مثبت، شال «سبز» بر گردن
انداخته و مادرِ قهرمان داستان – که خودش هم نماد مقاومت و مبارزه با فرعون
است- مقنعه (بله مقنعه ی اسلامی!) و پوشش کاملا سبز رنگ بر تن دارد.
و دست آخر، آویزه‌ای که رمز ظهور منجی است و کل داستان حول دستیابی به آن
شکل گرفته است، یک شمسه (ستاره‌ی هشت پر) به رنگ لاجوردی است، که یک نماد
مشهور هنر و معماری اسلامی است!
محسن عنایتی، کارگردان انیمیشن بنیامین چنین اظهار داشته است: «در داستان
بنیامین که انیمیشنی بین ادیانی به شمار می‌رود سعی کرده‌ایم به تمام
زوایای داستان، جهانی نگاه کنیم » (گفت‌و‌گو با ایکنا، 29 آبان 98). و
البته «بین ادیانی بودن »و «جهانی بودن» آن کاملا هویداست!
بله، به بهانه‌ی بازگویی داستانی از بنی‌اسرائیل، بذر نفرت از یهود در دل
کودک کاشته می‌شود و حاصل فردای این کودکان نیز روشن است؛ که امیدوارم رشد
رسانه‌های آزاد و منصف در فضای مجازی بتواند با این نفرت‌پراکنی‌های دینی
مقابله کند.
·نقد زیر نیز درباره این فیلم جالب است:
https://www.salamcinama.ir/post/RQbM/نقد-فیلم-بنیامین-نگاهی-به-انیمیشن-بنیامین
