نشریه پرواز شماره 55 مرداد 1399
تو نیکی می‌کن و در دجله انداز/ که ایزد در بیابانت دهد باز ]سعدی[
Do good and throw (your bread) in the Tigris, and God will repay you in the
desert [Cf. the Hebrew pvb. by King Solomon, which reads as follows: "Cast thy
[=your] bread upon the waters, for thou shalt [=you shall] find it after many
days".]
(نقل از ص۹۴ فرهنگ)
سلیمان
حییم، فرهنگنامه‌نویس شهیر یهودی ایران، در سال 1348 خورشیدی درگذشت، اما در سال
۱۳۹۸، با گذشت نیم قرن، همچنان حرفی تازه برای فرهنگ ایران دارد. «فرهنگ ضرب‌المثل
ه» (فارسي انگليسي) اثر نایابی است که اخیرا به همت نشر فرهنگ معاصر، ویرایش و
منتشر شده است.
فرهنگ ضرب‌المثل هاي فارسي-انگليسي سليمان حييم اولين بار در سال 1334 و توسط
انتشارات يهودا بروخيم در تهران به چاپ رسيد. اين اثر، صرفا يك فرهنگ فارسي به
انگليسي محسوب نمي‌شود؛ بلكه در اصل ثمره‌ی تلاش 30 ساله‌ی مولف است در جهت
شناساندن فرهنگ و ادبيات ايرانيان به فارسي‌آموزان انگليسی زبان و راهي است براي
كمك به مترجمان كشور براي انتقال اين مفاهيم به زبان‌هاي ديگر.
با وجود گذشت بیش از 64 سال از انتشار این اثر، فضای فرهنگی ایران کمتر اثری مشابه
آن به خود دیده و این گنجینه ی شعر و ادب فارسی که به زبان انگلیسی برگردانده شده
است همچنان می‌تواند نیازهای کاربران امروزی را برآورده سازد.
سلیمان حییم در دیباچه‌ی این فرهنگ نوشته است:...« منظور اصلی از تألیف این کتاب که
بعد از تهیه‌ی چندین فرهنگ از انگلیسی به فارسی و به عکس، توفیق آن نصیب اینجانب
گردید این بود که بیگانگان انگلیسی زبان را با امثال فارسی به صورتی که هست، آشنا
سازد، تا طرز فکر ایرانی را در لباس ضرب‌المثل بتوانند با طرز فکر خود مقایسه کنند
و از این رهگذر احساسات مشترک و تفاهمی بین شرق و غرب ایجاد شود... اما پس از اقدام
به جمعآوری و شروع به ترجمه‌ی امثال فارسی به زودی معلوم گردید که این مجموعه برای
مترجمین و دانش‌آموزان ایرانی که به تحصیل زبان انگلیسی اشتغال دارند نیز سودمند و
قابل استفاده خواهد بود و خدمتی را انجام می‌دهد که ممکن است فرهنگ‌های دو زبانه‌ی
معمولی از آن قاصر باشند. برای کمک به تأمین این فایده‌ی ضمنی، مولف لازم دانست
بخشی مشتمل بر اصطلاحات فارسی نیز با معادل انگلیسی آن‌ها ضمیمه ی کتاب نماید
(آقایان باروخ و داود بروخیم ناشرین فرهنگی تألیفات فرهنگی اینجانب پس از وقوف به
فایده‌ی ضمنی این مجموعه، یعنی سودمندی آن برای دانش‌آموزان ایرانی بیشتر به نشر آن
تحریص گردیدند و با وجود قطور شدن کتاب، از بذل سرمایه در این راه دریغ ننمودند و
جای آن دارد که عالم مطبوعات کشور خود را رهین این منت بداند)... اینجانب اکثر
امثال این کتاب را به تدریج، در ظرف بیست و پنج سال یا بیشتر، از راه گوش فراگرفته،
جمعآوری و ترجمه می‌کردم...».
این فرهنگ در بخش اول، ضرب‌المثل‌ها را به ترتیب الفبای فارسی آورده و معادل
انگلیسی آن‌ها را (به هر دو شکل ترجمه ی تحت‌اللفظی و نیز معادل معنایی آن در فرهنگ
انگلیسی زبان ها) درج نموده است. در بخش دوم نیز، ضرب‌المثل‌های انگلیسی مندرج در
همین فرهنگنامه را به ترتیب الفبای انگلیسی آورده و ارجاع معادل آن‌ها را به فارسی
ذکر کرده است. به عبارت دیگر، این فرهنگ، دوسویه است. نشر فرهنگ معاصر به همت زهرا
احمدی‌نیا این فرهنگ را در شکل اولیه‌ی خود ویراستاری کرده و به‌صورت استاندارد
فرهنگ‌های امروز منتشر نموده است. این کتاب بار دیگر، بلندی همت حییم و نیز خدمت یک
فرهنگ‌نگار برجسته‌ی کلیمی به ایران را می‌نمایاند.
