نشریه پرواز شماره 55 مرداد 1399
«بدترین وجه داشتن یک بیماری ذهنی این است که مردم از تو انتظار دارند به
شکلی رفتار کنی که گویی مشکلی نداری...»
فیلم
جوکر، آخرین اثر اقتباسی سینمایی که بر اساس سری کمیک‌بوک‌های «بتمن و
جوکر» در سال 2019 ساخته شد، هرچند از بسیاری ابعاد در حد و اندازه‌های
سه‌گانه‌ی بتمنِ نولان نبود، لیکن با استقبال بسیار خوبی از سوی عامه‌ی
مردم و خصوصاً نسل جوان روبه‌رو شد. موفقیتی که بخش بزرگی از آن را مدیون
بازی تحسین‌برانگیز »واکین فینیکس« در نقش جوکر است.
داستان فیلم پیام‌هایی دارد که لازم است با تأمل بیشتری به آن نگاه کنیم.
سیر تحول شخصیت نقش اول فیلم از یک فرد بی‌آزار و حتی مهربان که نیاز به
کمک و حمایت از سوی جامعه دارد، اما بالعکس همواره مورد تمسخر و تحقیر قرار
می‌گیرد. خشم انباشته از این برخورد جامعه، خوشبختانه تا اواسط مسیر فیلم
با کمک‌های دولتی و جلسات مشاوره کنترل می‌شود. لیکن قطع شدن این حمایت‌ها
و پایان یافتن جلسات مشاوره به دلیل عدم وجود بودجه‌ی دولتی برای تأمین
هزینه ی جلسات، برای شخصیت جوکر به معنای پایان راه اعتدال و برون‌ریزی
خشمی فروخورده است که او را به قاتلی خطرناک تبدیل می‌کند.
جامعه‌ی نمایش داده شده در فیلم جوکر از بسیاری ابعاد شباهت بسیاری به
وضعیت امروز جامعه‌ی امروز ایران ما دارد. سال ها فشار اقتصادی بر اقشار
متوسط و ضعیف جامعه، باعث انباشت خشمی شده که چهره‌ی غالب جامعه‌ی ما از
مردمی مهربان و کمک‌رسان به مردمی بی‌تفاوت با آستانه‌ی تحملی بسیار پایین
تغییر داده است. مردمی که از کمترین حمایت دولتی نیز محروم بوده و مدت‌هاست
حس می‌کنند به حال خود رها شده‌اند.
جنگ اقتصادی که ایران ما سال‌هاست درگیر آن شده و در دو سال اخیر شدت بسیار
بیشتری یافته، در کنار تمام مشکلات اقتصادی باعث بسیاری مشکلات روحی در
جامعه شده است. مردم آسیب‌دیده از فشارهای اقتصادی، همانند سربازان
آسیب‌دیده و مصدومان بازگشته از میدان جنگ هستند و نیاز به حمایت و درمان
دارند.
وقتی جامعه درگیر معضلات روح و روان، افسردگی و بی‌اعتمادی می‌شود (چنان‌که
در فیلم جوکر شهر گاتهام درگیرش بود) قشر قالب جامعه تمایل به بروز خشم و
رفتارهای تکانه ای خواهند داشت. شاید به همین دلیل است که این روزها
هنجارشکن‌هایی همچون تتلو، ساشا سبحانی یا ندا یاسی، اقبال بسیار بیشتری در
بین مردم یافته‌اند؛ به حدی که در تعطیلات عید سال 99 لایو اینستاگرامی این
افراد تمام رکوردهای قبلی در جهان را شکست!
این نسل از سلبریتی‌ها با رفتار و سبک زندگی که نه فقط در فرهنگ ایرانی که
شاید در هیچ فرهنگی مطلوب نیست، و این حجم از هوادار و دنبال‌کننده در بین
قشر جوان ایرانی، شاید امروز خطری جدی برای ما نباشند، لیکن هیچ تضمینی
وجود ندارد در آینده‌ی نزدیک، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم باعث ایجاد مشکلات
عدیده و جبران‌ناپذیر در جامعه‌ی ما نشوند، چنان‌که شخصیت جوکر شد...
اما مسئولیت اجتماعی هر یک از ما در این شرایط چیست؟
شاید شما هم داستان مردی که قصد خودکشی داشت و با خود عهد کرد اگر در مسیر
فقط یک نفر به او لبخند زد از این کار منصرف خواهد شد را شنیده باشید. شاید
رفتار مهربانانه‌تر هر یک از ما با اطرافیانمان در چنین شرایطی، بتواند از
بسیار اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کند.
