رحمن دلرحیم
پژوهشگر و مدرس زبان و تعلیمات دین یهود
تابستان 1396
آسوده
ولی نگران، در رفاه ولی ناراحت، درست است که دانش بشر اکثر نیازمندی‌های بشر را
برآورده است و این همه اکتشافات و اختراعات شگفت‌انگیز که باور نکردنی به نظر
می‌رسد راه‌ها را هموار کرده است. اما آیا تمام این پیشرفت‌ها و خلاقیت‌های عجیب و
غریب و باور نکردنی موجب خواهد شد که مشکلات عاطفی و معنوی و روانی و خوشبختی
انسان‌ها را حل کند؟!
تنها عاملی که می‌تواند انسان‌ها را از خطر نابودی رهایی بخشد، ایمان به خدا و
انجام دادن فرامین الهی است و بس. مثلاً یکی از دستورات کتاب آسمانی تورات مقدس
یعنی «همنوعت را مانند خودت دوست بدار» خود به تنهایی کافی است که ما انسان‌ها را
از «ازل تا ابد» راهنمایی کند.
این کتاب آسمانی ادعا می‌کند که اگر انسان اوامر و دستورات و احکام آن را رعایت
کند، خداوند تمام احتیاجاتش را تأمین خواهد کرد. بارها در تورات مقدس آمده است «اگر
اوامر مرا رعایت کنید، غله و شیره و محصول زمینت، گله و رمه‌ات و فرزندانت روز به
روز زیادتر خواهد شد، بیماری‌های سخت را از تو و از خانواده‌ات دور خواهد شد».
برای پی بردن به اهمیت قوانین و فرامین تورات مقدس تعدادی از 613 فرامین آن را درج
می‌کنیم:
غریب را اذیت نکن و بر او فشار میاور (خروج 22/20).
بزرگان قوم را ناسزا نگو و رهبر قومت را نفرین نکن (خروج 22/27)
شایعه بی‌اساس را نشر نده (خروج 23/10)
دزدی نکنید، حاشا نکنید، به همنوع خود دروغ نگویید (لاویان، 19/11)
در داوری بی‌عدالتی نکنید (لاویان، 19/15)
آن غریبی که با شما اقامت دارد چون تابعی از کشور خودتان باشد، او را دوست بدار
(لاویان 19/33)
نام مرا بر فرزندان اسرائیل بگذارید و من آنها را برکت خواهم نمود (اعداد 6/27)
این سخنانی که من امروز به تو فرمان می‌دهم مورد توجه تو باشد (تثنیه 6/6)
هرگاه می‌خوری و سیر می‌شوی، خداوند خود را سپاس بگو (تثنیه 8/10)
اگر به قانون‌های من عمل نمایید و فرمان‌های مرا رعایت نموده انجام دهید. باران‌های
شما را به موقع خواهم داد (لاویان 26/3)
و در آن سرزمین صلح برقرار می‌کنم و در سرزمین شما شمشیر (جنگ) عبور نخواهد کرد
(لاویان 26/6)
برای بدی کردن از اکثریت پیروی نکن و در دعواها به خاطر متابعت از اکثریت شهادتی
نده که حق را منحرف سازد (خروج 23/3)
از پیش پای ریش سفید (به حالت احترام) برخیز و عالم دینی را احترام بگذار و از
خدایت ترس داشته باش، من خدا هستم (لاویان 19/32)
قانون واحد داشته باشید، خواه غریب باشد خواه بومی، زیرا من خدای شما هستم (لاویان
24/22)
تاریخچه مختصری از شکل‌گیری احکام دین یهود
پروردگار جهان برای این که آدمیان تحت قوانین و رسوم عادلانه و صحیحی زندگی
کنند، شش فرمان به آدم و اولاد او داد که از این قرار است:
1. آفریدگار را بشناس، او را پرستش کن و گرد بت‌پرستی مگرد.
2. کفر و ناسزا مگو
3. قتل مکن.
4. مرتکب عمل زنا مشو.
5. دزدی و غصب منما.
6. با تعیین قضات عادل و تشکیل دادگاه‌ها، داد مظلوم از ظالم بستان.
از آدم تا زمان حضرت نوح بشر گیاه‌خوار بود و اجازه تغذیه از گوشت موجودات زنده را
نداشت. در دوران حضرت نوح، پس از آن طوفان عالم‌گیر، پروردگار خوردن گوشت جانوران
گوناگون را برای نوح و فرزندانش حلال کرد اما در عین حال تأکید نمود که از بریدن
عضوی از یک موجود زنده اعم از حیوان یا پرنده و خوردن آن خودداری کنند و از گوشت
جانداران پس از ریختن خون و بی‌جان کردن آنان استفاده نمایند. بدین طریق فرمان
دیگری بر شش فرمان اولیه‌ای که به آدم داده شده بود اضافه گردید (ذبح).
در زمان حضرت ابراهیم که فرمان مهم ختنه را به امر پروردگار اجرا کرد تعداد
فرمانها به هشت فرمان رسید.
حضرت یعقوب و فرزندانش از خوردن عرق النساء که یک پی سفید رنگ در ران گاو و گوسفند
و بز است منع شدند و در نتیجه مذهب ما دارای نه دستور دینی شد.
پس از آن که حضرت موسی به امر آفریدگار در کشور مصر معجزه‌ها نموده و ملت اسرائیل
را از آن سرزمین خارج ساخت، 10 فرمان که اساس همه ادیان الهی و چکیده تمام قوانین
تورات مقدس هستند از این قرار صادر شد:
1. ایمان به وجود و وحدانیت پرورگار.
2. خودداری از بت‌پرستی.
3. بر زبان نیاوردن نام پروردگار به بیهودگی.
4. رعایت قداست روز شنبه.
5. احترام به پدر و مادر.
6. منع قتل.
7. منع زنا.
8. اجتناب از دزدی و غصب.
9. شهادت دروغ در باره کسی ندادن.
10. طمع نورزیدن به مال و ناموس دیگران.
در تورات علاوه بر مطالب تاریخی و دستورات بهداشتی، 613 فرمان وجود دارد که 248
فرمان آن «امر» و 365 فرمان آن «نهی» است.
اگر تورات را به دقت مطالعه نموده و به فرامین مندرج در آن توجه کنیم به نکته عجیبی
بر می‌خوریم و آن این است که در تورات کتبی فقط دستور اجرای فرمانها آمده بدون این
که توضیحی در باره جزئیات فرمانها و طرز اجرای آنها داده شده باشد. به عنوان مثال:
می‌دانیم که پوشیدن صیصیت (شال نماز) و یا بستن تفیلین (پیشانی بند و بازوبند) از
فرمان‌های بسیار تورات مقدس هستند حال آن که در تورات کتبی فقط گفته شده است که
صیصیت بپوشید و یا تفیلین ببندید، در صورتی که هیچ توضیحی داده نشده که صیصیت و
تفیلین چیست، از چه ساخته شده و چگونه از آنها استفاده می‌کنیم. پس مجبوریم این
واقعیت را قبول کنیم که آفریدگار بدون شک شرح و توضیحات کاملی در باره دستورها و یا
فرامین تورات مقدس در جای دیگر داده است. حقیقت امر این است که طی چهل سالی که
پدران ما در بیابان بودند هر وقت که پروردگار فرمانی را به حضرت موسی تقریر می‌کرد
و او آن را می‌نوشت در عین حال توضیحات کاملی در باره جزئیات و طرز اجرای آن فرمان،
شفاهاً به حضرت موسی می‌فرمود و وی آن را با یاد می‌سپرد. حضرت موسی سپس به نزد قوم
اسرائیل می‌آمد و پس از این که متن کلمات و جملات فرمانی را که نوشته بود به آنها
نشان می‌داد، آن‌گاه وقت زیادی صرف می‌کرد و توضیحات آن فرمان که شفاهاً شنیده بود
برای آنها می‌گفت. آن وقت حضرت موسی و حضرت هارون و پسران حضرت هارون، اعضاء
سنهدرین (مجمع کبیر دانشمندان قوم) رؤسای اسباط دوازده‌گانه و رهبران متعدد قوم این
توضیحات شفاهی را برای مردم بازگو می‌کردند. این وضع تعلیم و تعلم سال‌ها و قرن‌ها
ادامه داشت. بدین معنی که وقتی معلم می‌خواست تورات و تعلیمات دینی را به شاگردان
خود درس بدهد، ابتدا متن فرمان را از روی تورات کتبی به آنها یاد می‌داد و سپس
توضیحات آن را طبق آن چه که از معلمان و پیشینیان خود یاد گرفته بود به آنها تعلیم
می‌داد.
پس از رحلت حضرت موسی تا مراجعت ما از اسارت بابل پیغمبران زیادی در میان ملت ما
قیام کردند که کار آنها ارشاد مردم، توضیح بیشتر دادن در باره فرمان‌های کتبی و
توصیه و تأکید در باره اطاعت از فرمان‌های پروردگار و اجراء آن بود.
در حدود 1850 سال پیش که رومی‌ها بر سرزمین مقدس تسلط داشتند، ربی یهودا هناسی
پیش‌بینی کرد که قوم یهود در زمان پراکندگی در نقاط مختلف جهان بر اثر رنج‌ها و
سختی‌های پراکندگی دیگر نخواهند توانست مانند گذشته تمام مطالب تورات شفاهی را به
خوبی فرا گیرند و به ذهن بسپارند و دیری نخواهد پایید که تورات شفاهی را فراموش
خواهند کرد. او که خود را مسئول بقای ملت یهود و تمدن فرهنگ لایزال آن می‌دانست
تصمیم بسیار مهم گرفت. او از دانشمندان دینی هم عصر خود کمک گرفته و خلاصه و فشرده،
مطالب تورات شفاهی را با نظم و ترتیبی خاص تدوین نموده و در کتابی به نام میشنا
(میشنا به معنی درس است) ثبت نمود. کتاب میشنا که به زبان عبری سلیس و ادبی نوشته
شده است، دارای شش قسمت است که هر قسمت نام به خصوصی دارد و از این قرار است:
1. زراعیم (بذرها): که در باره مربوط به کشت و زرع و نمازها و دعادهای مذهبی صحبت
می‌کند.
2. موعدیم (اعیاد): که قوانین شنبه مقدس و اعیاد و سایر روزهای مقدس در آن درج شده
است.
3. قسمت ناشیم (زنان): که قوانین ازدواج و طلاق و سایر امور مربوط به زنان در آن
آمده است.
4. نزیقیم (خسارات): که مطالب آن مربوط به جنحه و جنایات، خسارات مالی و جانی و
روابط تجاری و معاملات و اخلاقی انسان نسبت به یکدیگر و پند و اندرزهای پدران
می‌باشد.
5. قداشیم (مقدسات): که از قوانین مربوط به بیت همیقداش (معبد مقدس) و تقدیم
قربانی‌ها صحبت می‌کند.
6. طهارُوت (پاکی): که موضوع بحث آن قوانین مربوط به پاکی و ناپاکی بدن انسان و
اجسام مختلف می‌باشد.
در حدود 1760 سال یکی از دانشمندان عالی مقام به نام ربی یوحانان تغییرات و
توضیحاتی را که در طی صد سال گذشته در باره مطالب میشنا در دانشگاه‌های دینی مختلف
آن کشور یادداشت شده بود جمع‌آوری کرده و تلمود یا گمارای یروشلمی را تدوین نمود.
تقریباً یکصد و پنجاه سال بعد از تدوین تلمود یا گمارای یروشلمی، دو دانشمند یهودی
بابلی به نام راوینا و راوآشه تفسیرات میشنا را که در یشیواهای بابل تدریس شده بود
جمع‌آوری نموده و مجموعه عظیم تلمود یا گمارای بابلی را تدوین کردند. از آن وقت تا
به امروز در تمام مدارس و دانشگاه‌های دینی یهود (یشیواها) تلمود یا گمارا تدریس
می‌شود. تلمود بابلی که تألیف آن مؤخر بوده است خیلی بیشتر از تلمود یروشلمی مورد
مطالعه دانش پژوهان قرار می‌گیرد.
در حدود 860 سال پیش دانشمندی بزرگ به نام ربی مشه بر میمون یا هارامبام که در عین
حال پزشک و فیلسوف نیز بود، از جانب سلطان صلاح‌الدین ایوبی پادشاه معروف مصر به
عنوان وزیر و پزشک مخصوص دربار برگزیده شد. هارامبام دست به کار بسیار مهمی زد.
او شرح قوانین تورات را که در سراسر دو تلمود پراکندگی بود جمع‌آوری و به طور علمی
تدوین نموده در کتابی دارای چهارده قسمت به «هیاد هَحَزاقا» یا «میشنه تورا» به
زبان عبری بسیار ساده و سلیسی نوشت. با مطالعه این کتاب هر کسی می‌تواند از قوانین
و دستورات تورات آگاه شود.
حدود 460 سال قبل هم دانشمندی عالی مقام به نام ربی یوسف کارو کتاب هارامبام را
خلاصه نموده و با حذف کردن قوانینی که امروز معمول نیست (مانند قوانین مربوط به
معبد مقدس، سلطنت، قربانی‌ها و غیره) کتاب قانون جدیدی به نام «شولحان عاروخ» یا
«سفره آماده» تألیف نمود که امروز مورد استفاده تمام یهودیان دنیا جهت اطلاع از
قوانین توران مقدس و اجرای آن است.
منبع
1. فرمایشات یکی از استادان بزرگوارم مرحوم هاراو یهوشوع نتن لی در سمینار دو ساله
و شبانه‌روزی معلمین در سال (اوتصر هتورا) 1336.
