فرانک عراقی
کارشناس ارشد روزنامه‌نگاری
تابستان 1396

گفت و گو با دکتر سعید زارع، معاون حجت الاسلام یونسی؛ دستیار ویژه رییس جمهوری در امور اقوام و اقلیت های دینی و مذهبی

سعید زارع متولد سال ١٣٤٩ در شهرستان قائمشهر از استان مازندران است. وی در زادگاهش دوران ابتدایی و متوسطه را ادامه داد، سپس بنابر علاقه خانواده خود وارد حوزه علمیه قم شد. در قم در مدرسه علمیه شهیدین که شهید بهشتی و شهید قدوسی آن را تاسیس کرده بودند، به فراگیری علوم مختلف پرداخت. این مدرسه، طلاب را با علوم مختلف روز نیز آشنا می‌کرد (برخلاف سایر مدارس). هم‌زمان وارد فضای دانشگاهی شد اما از آنجا که در آن سال، طلبه‌ها اجازه ورود به دانشگاه را نداشتند، به خدمت سربازی رفت. پس از آن لیسانس فلسفه غرب را از دانشگاه شهید بهشتی اخذ کرد. در سال ١٣٨١ وارد دانشگاه ادیان و مذاهب شد. ابتدا به سمت مدیر داخلی مجله تخصصی آن دانشگاه به نام «هفت آسمان» رسید و هم‌زمان مدرک فوق لیسانس خود را از دانشگاه آزاد اخذ کرد. پس از آن به سمت هیأت علمی آن دانشگاه نایل شد. وی دکترای جامعه‌شناسی با گرایش فرهنگی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران را نیز به افتخارات خود افزود.
در سال ١٣٩٢ با انتخاب دکتر حسن روحانی به ریاست جمهوری و تشکیل دستیاری ویژه رییس جمهور، وی معاون حجت الاسلام یونسی در این دستیاری شد، با سمت معاونت ادیان و فرق.
حجت الاسلام دکتر علی یونسی که نامی آشنا در حوزه سیاست و فرهنگ است قبل از انقلاب جزو مبارزان انقلابی بود. بعد از انقلاب به سمت‌های مختلف از جمله: دادستان تهران، رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح و بعد هم در دوران اصلاحات، وزیر اطلاعات دولت حجت‌الاسلام سید محمد خاتمی، شد. اما با توجه به نگاه فرهنگی ایشان به مسائل جامعه ایران و شناخت کافی از وضعیت اقوام و اقلیت‌ها، در دولت آقای روحانی به سمت «دستیار ویژه رییس جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی» برگزیده شد.

این گفت و گوی سه ساعته در محیطی صمیمی و ساده برگزار شد. در این جا لازم است از ایشان و همکارانشان تشکر کنم.

* به عنوان اولین سوال هدف از تشکیل دستیاری ویژه رییس جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌ها چیست؟
- در ابتدا لازم می دانم با توجه به مشکلاتی که در حوزه چاپ و نشر و کتاب خوانی وجود دارد از رویکرد فرهنگی مجموعه دست‌اندرکاران
علمی ـ اجرایی مجلۀ فخیم افق بینا تقدیر نمایم زیرا همت شما که منجر به ادامه حیات این اثر فرهنگی است کاری بس بزرگ و قابل تقدیر است.
در مورد سوال شما باید بگویم که در دولت-های قبلی نهاد یا ارگانی به این صورت وجود نداشت اما در دولت تدبیر و امید، دستیاری ویژه رییس جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی به وجود آمد. از آنجا که رئیس‌جمهور محترم آقای دکتر حسن روحانی، پنج دوره نمایندگی مجلس را در کارنامه خود داشته و حدود شانزده سال نیز رییس شورای امنیت ملی بود، دریافت که در خصوص ایرانیان پیرو ادیان توحیدی، اهل سنت، طریقه‌های مختلف و اقوام گوناگون، خلاء و مسائلی وجود دارد که می‌بایست نهادی تاسیس شود تا به این امور رسیدگی کند. اندیشه آقای روحانی در این باره را می‌توان در بیانیه شماره سه در سال 1392 جستجو کرد. ایشان در این بیانیه به صراحت بیان می‌کند: «این یک فرصت تاریخی است تا به امور مذاهب و ادیان و اقوام بپردازیم تا بتوانیم بخشی از حقوق آنها را تامین کنیم». این بیانیه بیانگر آن است که حرف‌ها و قوانین مطرح شده در فصل حقوق ملت را می‌بایست عمل کرد. در واقع وظیفه دولت جدید، یافتن راهبرد و راه کاری است که هدف آن مشارکت همگانی اقوام و پیروان ادیان توحیدی در تمامی امور کشور، شایسته سالاری، حمایت از واگذاری امور اجرایی به مدیران محلی است و رفع تبعیضات نارواست. این مهم جز با تاسیس ارگان جدید و ساختاری با قدرت کافی اجرایی مقدور نبوده است. بدین جهت و با این هدف، دستیاری ویژه رئیس جمهور تاسیس شد.
* تا به حال چه کارهای مثبتی در این خصوص انجام گرفته است؟
- به‌نظرم برای دستیابی به آن هدف والا سه گام اساسی می‌بایست برداشته شود. گام نخست، پس از شناخت درد در جامعه، تاسیس یک دستیاری بود تا به شناسایی درست، صحیح و روزآمد این خلا همت نماید. گام دوم یک سلسله اقدامات بود در جهت فرهنگ‌سازی، رفع مشکلات و پیگیری مسائل مهم و کلان. این دستیاری در این راستا، کارهای فراوانی انجام داد که به برخی از اهم آن موارد اشاره خواهم کرد. اما گام سوم که بسیار اساسی و حیاتی است و در آینده باید انجام شود، تبدیل این دستیاری به یک ساختار اجرایی با قدرت اجرایی و شرح وظایف دقیق و هدفمند است. این امر نیازمند تدبیر شخص رئیس جمهور محترم است تا گام سوم و تکمیلی را بردارد تا این اقدام اساسی در تاریخ این سرزمین همواره از ایشان به یادگار بماند.
اما کارهای مثبت و اقدامات این دستیاری. اساسی‌ترین اقدام این دستیاری، یک سلسله اقدامات در راستای گفتمان‌سازی و نهادینه کردن فرهنگ پذیرش دیگری بود. آقای یونسی به عنوان دستیار ویژه در طول این چهار سال با برگزاری همایش‌ها، سلسله نشست‌ها، گزارش به مسئولین عالی رتبه و تاثیرگذار، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای متعدد در این مسیر گام مهمی برداشتند. اقدام دیگر شناسایی مشکلات عمده و اصلی در میان این گروه از ایرانیان و رفع و حل آن مشکلات بود. به عنوان مثال در گفتگوها و جلسات متعددی که با نخبگان، فرهیختگان و افراد مختلف جامعه کلیمی داشتیم، دریافتیم که تعطیلی مدارس کلیمیان در روزهای شبات (شنبه) یکی از دغدغه های این جامعه است. جناب یونسی مسئله تعطیلی شبات (شنبه) مدارس کلیمیان را با وزیر محترم آموزش و پرورش مطرح و خوشبختانه به سرانجام رساند. مسئله بعدی در جامعه کلیمی حق انتخاب رهبر دینی برای کلیمیان بود چرا که معتقد بودند این انتخاب باید از طریق خود جامعه کلیمی صورت بگیرد که خوشبختانه این مهم هم صورت پذیرفت. کمک دولت به بیمارستان دکتر سپیر که البته ناکافی است، در همین راستا بود.
البته می‌توان به ارسال پیام تبریک به مناسبت تولد اشوزرتشت برای اولین بار پس از انقلاب، توسط آقای یونسی نیز اشاره کرد. همچنین شرکت در جشن‌های مختلف همچون جشن مهرگان، سده، المپیاد ورزشی ارامنه، عید کریسمس، عید دهواربا (مهم ترین عید صابئین مندایی) اشاره کرد. شرکت در کنیسه، کلیسا، آتشکده و مندی ایرانیان عزیز پیرو ادیان توحیدی و ملاقات‌های مکرر با مردم نیز از دیگر اقدامات بود. اقدام مهم دیگر برگزاری همایش‌های متعدد و مهم در کشور بود. از جمله: «همایش همدلی پیروان ادیان توحیدی» که انعکاس خبری خوبی در کشور داشت. در این همایش به عنوان نمادین از نخبگان منتخب ادیان توحیدی، تقدیر به عمل آمد. از جامعه کلیمیان، مهندس آرش آبایی به عنوان یکی از فرهیختگان جامعه کلیمی تقدیر شد. همایش دیگر، همایش ملی تقدیر از خانواده شهدا و ایثارگران اقلیت‌های دینی بود. در این همایش از ٣٠ نفر از خانواده شهدا و ایثارگران سراسر کشور تقدیر شد. همچنین در همایش روز ملی جوان از جوانان مختلف ادیان توحیدی تقدیر شد. در این همایش نماینده یونسکو و سازمان ملل هم حضور داشتند. از طرف جامعه کلیمی هم مهندس بهادر میکاییل سخنرانی داشت. من در این چهار سال آموختم که تکریم هموطنان، پذیرش باورهای گوناگون و مدارا، کلید مشارکت، توسعه، امنیت و پیشرفت کشور است. حل مشکلات اساسی و اصلی و برطرف کردن موانع جدی یکی دیگر از اقدامات این دستیاری بوده است که در این جهت هم می‌توانم به طرح پیشنهادی از طرف این دستیاری که برای حمایت از حقوق شهروندی تمام ایرانیان پیرو ادیان توحیدی و طریقه‌های مختلف بوده است و در سال گذشته به شورای امنیت ملی برده شده اشاره کنم. این طرح در صورت تصویب در شورای عالی امنیت ملی، بسیاری از دغدغه‌ها، مسائل مهم و مشکلات عمومی این هموطنان عزیز را برطرف خواهد کرد.
این موارد که برشمردم تنها بخشی از اقدامات این دستیاری در حوزه پیروان ادیان توحیدی بود. در حوزه اقوام و اهل سنت نیز کارهای خوبی انجام شد که از حوصله و تخصص این مجله و مجال خارج است. به عنوان نمونه می-توان به تدریس زبان مادری (زبان کردی، زبان آذری و...) در دانشگاه، اشاره کرد که یکی از دغدغه های اصلی اقوام ایرانی بوده است.
* آیا موجودیت این دستیاری در جامعه ضرورت دارد یا اینکه در آینده ممکن است ضرورتی نداشته باشد؟
- در جامعه‌ای همچون ایران با تکثر قومی و تنوع فرهنگی همواره توجه به این مسائل و اهتمام به رعایت عدالت و حقوق شهروندان ضرورت دارد. اکنون در کشور بزرگی چون روسیه یک نهادی به نام آژانس فدرال ملیت‌ها و قومیت‌ها وجود دارد که در واقع بسان معاونت رئیس‌جمهور در کشور ماست. به نوعی همتای دستیاری با ساختار مشخص و قدرت اجرای است. در ماه گذشته همایشی در جمهوری باشقریستان شهر اوفا برگزار کردند و از دستیار ویژه رئیس جمهور جناب آقای یونسی برای سخنرانی افتتاحیه همایش به همراه هیات ایرانی، دعوت به عمل آوردند. آنها پس از سالیان دراز در محدود سازی و امنیتی کردن این موضوع دریافتند که اقوام، ادیان و تنوع فکری قابل حذف نیست و باید آن را پذیرفت. ما در ایران اقوام متعددی داریم که زیبایی‌های خاص خود را دارند. اقوام ایرانی همچون فرش ایرانی زیبایی منحصر به فردی دارد که هر قوم بسان تار و پودیست که در زیبایی، دوام و قوام این فرش ایرانی نقش حیاتی و اساسی دارد. اقوام ایرانی با مناسک و آیین‌های خود، زیبایی خاصی به ایران بخشیده‌اند. دولت باید در حفظ، تقویت و نگهبانی از این آیین‌ها کوشا باشد و آزادی و امنیت آنها را در انجام مراسم خود تضمین کند. از نظر من تقویت هویت محلی و قومی در تقویت هویت ملی ما نقش کلیدی دارد. هویت محلی ما بگونه ایست که با همراهی و حفظ هویت ملی معنا پیدا می‌کند. بدین جهت ایرانیان کلیمی هم جزو هویت ملی من هستند و من یاد گرفتم که آنها را دوست داشته باشم.
* چه موانعی در امور اقلیت‌ها مشاهده می‌کنید؟
- از نظر من اگر گام سوم برداشته شود و ساختار جدید با قدرت اجرایی کافی و لازم بوجود بیاید، می توانیم با نظارت و پیگیری لازم و نهادینه کردن فرهنگ مدارا و پذیرش دیگری، مطمئنا به وضعیت مطلوب‌تری دست یابیم. متاسفانه هنوز این مشکل وجود دارد که فضای فرهنگی بر این موضوع فرهنگی و مساله فرهنگی حاکم نشده است! باید برای آن راهکار پیدا کرد. مشکل دیگر، وجود مدیران میانی با نگرش فرقه گرایانه و تفکر بنیادگراست که با مقاومت و خود رأی بودن مانع از تحقق عدالت در جامعه می‌شوند و این یکی از موانع مهم در راه تحقق اهداف رییس‌جمهور است.
* در حال حاضر چه مشکلاتی در امر تحقق امور اقلیت‌ها وجود دارد؟
- در مورد مشکلات باید بگویم در این چهار سال مسئله‌ای که به آن رسیدیم وجود احساسات منفی در ایرانیان پیروان ادیان توحیدی است. ما یک تبعیض داریم و یک احساس تبعیض. متاسفانه در مورد پیروان ادیان توحیدی ما با یک احساس تبعیض جدی و عمیق روبرویم. این در واقع هم مانع توسعه است و هم برای امنیت کشور خطرناک. علت اصلی آن را می توان در عملکرد بد مدیران قبلی دانست، چون در واقع برای حل این مسائل بیشتر حرف زده شده تا عملکرد مناسب. به عبارتی تبعیض ناروای من مدیر موجب شده است تا این گروه از ایرانیان تمام مشکلات عمومی خود را با احساس تبعض پاسخ دهند. این مسئله باید توسط نخبگان فرهنگی و اساتید جامعه-شناسی و
روان‌شناسی اجتماعی بررسی شود. باید همه تلاش کنیم تا تبعیض در جامعه نهادینه نشود و این احساس تبعیض نیز ریشه‌کن گردد. تقاضای من از فرهیختگان و بزرگان ایرانیان پیرو ادیان توحیدی نیز آن است که همگان را به همت و تلاش بیشتر برای حل این موضوع دعوت کنند. البته اجرای فوری، دقیق و هدفمند منشور حقوق شهروندی می‌تواند به این مهم کمک وافری بنماید. اگر واقعا به مسائل حقوق شهروندی اعتقاد داشته باشیم باید این احساس تحقیر را از بین ببریم.
نکته دیگر نوعی محافظه‌کاری میان اقلیت‌هاست که البته در این مورد عوامل زیادی در طول تاریخ موثر بوده است. در این حوزه هم باید نخبگان دست به کار شوند.
* آیا جنس مشکلات همه اقلیت‌ها یکی است؟
- در مورد پیروان ادیان توحیدی عمدتا مشکلات و مسائل مشابه هم هستند. مثلا همین رد صلاحیت‌ها که بعد از انتخابات مختلف رخ می-دهد، مربوط به همه اقلیت‌هاست. ولی یک قسم از مشکلات هست که اختصاص به جامعه کلیمی دارد و آن هم مربوط به بحث صهیونیسم است و اینکه مقوله صهیونیسم و یهودیان باید از هم جدا باشند. این مسئله هنوز جای کار دارد. من معتقدم که همه پیروان ادیان توحیدی که در این سرزمین زندگی می‌کنند عاشق ایران هستند. خشونت و افراط می‌تواند در همه انسان‌ها به وجود بیاید و ربطی به دین، زبان و نژاد ندارد. ما باید اخلاق مدارا داشته باشیم. در شروع کار در این دستیاری افرادی تاکید داشتند که جامعه کلیمی با همه جوامع فرق دارد! اما من این تفاوت را ندیدم و سعی کردم در مدت این چهار سال همواره تلاش کردم که به دیگران بگویم این تفاوت تنها در ذهن ماست. به نظر من ایرانیان کلیمی با سایر کلیمیان دنیا فرق دارند چرا که فرهنگ ایرانی روی آنها بسیار تاثیرگذار بوده است همانطور که مسلمانان ایرانی با مسلمانان جهان متفاوت اند. این تفاوت ریشه در فرهنگ ما ایرانیان دارد. فرهنگ ایران، فرهنگ صلح، اعتدال، مدارا، گفت و گو، تکریم انسانها، پذیرش دیگران و دوری از خشونت و افراط گرایی است.
* آیا با شخص رییس جمهور در ارتباط هستید؟
- من به شخصه خیر ولی آقای یونسی این ارتباط را دارند، البته در سطح خاص. این ارتباط به صورت اتوماسیون اداری انجام می‌شود. به این صورت که وقتی آقای یونسی مطلب یا مشکلی را می‌بینند به طور هم‌زمان رییس‌جمهور هم آن را می‌بیند و در برخی موارد جواب صریح می‌دهد. بعضی وقت‌ها هم ملاقات خصوصی انجام می‌گیرد و مشکلات مطرح می‌شود.
* پیش‌بینی شما برای دوره بعدی دولت چگونه است؟ آیا این دستیاری ادامه خواهد داشت؟ آقــای یونسی چطور؟ آیا در این سمت خواهد ماند؟
- من در آن مقام نیستم که جواب این سوال را بدانم اما حس من و آنچه که در این چهار سال متوجه شدم این است که آقای یونسی هم خودشان به دلیل نگاه و رویکرد فرهنگی که دارند، تمایل بیشتری به کار در این حوزه نسبت به جاهای دیگر، دارند. ایشان معتقدند که این پروژه ناتمام و راه جدید، باید ادامه یابد اما ادامه این راه تنها با ایجاد یک ساختار جدید با قدرت اجرایی لازم و یک تشکیلات منسجم، قابل تداوم است. ما احساس می کنیم تاثیر این نهاد بسیار زیاد است اما همانطور که بیان شد جناب آقای یونسی یک شروطی برای تدوام این راه دارند که اگر آنها رعایت شوند در دوره بعدی نیز به فعالیت خود در این حوزه ادامه خواهند داد.
* اطلاع‌رسانی این دستیاری چگونه است؟
- دستیاری سایتی دارد به نام انسجام ملی. تمام برنامه‌ها، اقدامات و اخبار این دستیاری در آن سایت قابل رویت است. علاوه بر آن، سایت پرزیدنت و پایگاه اطلاع‌رسانی دولت نیز مطالب این دستیاری را پوشش می‌دهند. گروه تلگرامی هم داریم به نام پیروان ادیان توحیدی. در واقع برای اولین بار است که پیروان ادیان توحیدی در ایران در کنار هم مطلب می‌گذارند و با یکدیگر تعامل مجازی دارند.
* انتظارات شما از اقلیت‌ها به ویژه کلیمیان در حوزه تعامل با دستیاری چیست؟
- در حوزه فرهنگ و نهادینه کردن فرهنگ انتظار داریم که به دولت کمک کنند. از لاک محافظه‌کاری بیرون بیایند. با نوشتن مقالات و انتقادات، هم دردها را مطرح کنند و هم دولت را نقد کنند. مثلاً تاسیس و عملکرد همین دستیاری را نقد کنند. این نقدها به ما کمک می‌کند تا گام مهمی به جلو برداریم.
*آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- آقای دکتر روحانی رئیس‌جمهوری است که از آگاهی کافی در این باره برخوردار است. ایشان ذهن بسیار قوی و منسجمی دارند و من به ایشان و نگرش‌شان بسیار خوشبین هستم. اگر این ساختار شکل بگیرد، یقیناً وضعیت ایرانیان پیرو ادیان توحیدی، روز به روز، بهتر خواهد شد.
* و سخن آخر....
- من از شما و همه دست اندرکاران تشکر می‌کنم. خوشبختانه تمام نشریه‌های مختلف ادیان را در دفترم دارم و آنها را مطالعه می‌کنم. واقعاً به شما و همکارانتان دست مریزاد می‌گویم. با توجه به همه مشکلات و سختی‌ها مجله را منتشر می-کنید. از انجمن که بار مالی مجله را به دوش می-کشد و از همه ایرانیان فرهیخته که این اثر فرهنگی را مطالعه می‌کنند، سپاسگزاری می‌کنم. آنها می-توانند با حمایت معنوی خود به اعتلای فرهنگ این مملکت کمک کنند. ما نیاز به یک همت مستمر در این بخش داریم. ملت ایران سابقه خوبی در عرصه فرهنگی دارد اما اکنون در حوزه شناخت، وضعیت مطلوبی نداریم. رفع این نقیصه تنها با تعامل و شناخت فرهنگ‌های ادیان مختلف امکان‌پذیر است. متاسفانه سرانه مطالعه در ایران کم است و رسانه ملی هم ضعف جدی در فرهنگ‌سازی پیرامون این موضوع و
اطلاع‌رسانی درست و صحیح در این باره، دارد.
نکته آخر آنکه ما باید از ظرفیت‌های موجود بهره کافی ببریم. به عنوان مثال وقتی یک برنامه در مورد ادیان توحیدی برگزار می‌شود باید از بقیه ادیان دیگر نیز دعوت شود. کار فرهنگی پشت درهای بسته هیچ فایده‌ای ندارد. خوشبختانه آقای دکتر سامه‌یح (رئیس انجمن کلیمیان) در برنامه‌های مختلف این کار را به‌خوبی انجام داده است. شناخت مردم و مدیران ما از ادیان توحیدی و ایرانیان پیرو آن در جامعه، بسیار کم و ناچیز است بنابراین باید کار فرهنگی گسترده و فراگیر انجام داد تا به نتیجه مورد نظر رسید و فضا را تغییر داد.

 





	استفاده از مطالب اين سايت تنها با ذكر منبع (بصورت لینک مستقیم) بلامانع است. .Using the materials of this site with mentioning the reference is free این صفحه بطور هوشمند خود را با نمایشگرهای موبایل و تبلت نیز منطبق می‌کند لطفا در صورت اشکال، به مسئولین فنی ما اطلاع دهید