رحمن دلرحیم
پژوهشگر و مدرس زبان و تعلیمات دین یهود
למען
אחי ורעי אדברה נא שלום בך" «به خاطر برادران و دوستانم صلح برای تو آرزو
می‌کنم»
(مزامیر حضرت داوود 8/122)
رحمن دلرحیم
پژوهشگر و مدرس زبان و تعلیمات دین یهود
کتب آسمانی برای انسان‌ها صلح پایدار، شرافتمندانه و همه جانبه می‌خواهند.
همزیستی مسالمت‌آمیز یکی از آموزش‌ها و آرمان‌های ادیان الهی است. دین برای
آسایش و نیکبختی بشر در هر دو سرا آمده است نه برای تفرقه و جدال، تحقیر و
ستم به دیگران. صلح پایدار و شرافتمندانه میان همنوعان و تمام انسان‌ها
آرزوی دیندار واقعی و انسان وارسته و آزاده است.
در تلمود، میشنا (جلد نزیقیم- رساله سهندرین فصل 4) چنین آمده است:
לפיכך נברא אדם יחידי בעולם מפני השלום «بنابراین خداوند آدم را تنها در
جهان آفرید به خاطر صلح و صفا»، که شخص به شخص دیگری نگوید پدر من برتر،
مهم‌تر، و بزرگ‌تر از پدر تو است.
و از طرف دیگر میشنا می‌خواهد بگوید هر کس جان فردی را از مرگ نجات دهد مثل
این است که جان تمام مردم دنیا را نجات داده است. چنانچه در قرآن کریم
(سورۀ مائده - آیه 32 هم آمده : «و هر کس یک انسان را از مرگ نجات دهد مثل
آن است که همه مردم را از مرگ رهانیده است».
در مزامیر حضرت داود (15/34) آمده:
סור מרע ועשה טוב בקש שלום ורדפהו «از بدی بپرهیز و خوبی کن، صلح را طلب
نما و در پی آن بکوش».
در کتاب یشعیا (12/54) آمده : «تمام فرزندانت تعلیمات خداوند را یاد
گرفته‌اند و صلح و صفایی که فرزندانت به وجود می‌آوردند عظیم است». در
نمازهای صبح و بعدازظهر و مغرب در قسمت «لحش» که جان نمازها حساب می‌شود و
همین‌طور در آخر «قدیش» (که اغلب برای تعالی روح اموات می‌خوانند) آمده :
עושה שלום «خداوند که در کائنات هم‌آهنگی فراهم آورده است او نیز صلح و صفا
را بین ما مستقر گرداند و بر همه ییسرائل، بگویید آمین».
در تلمود (آووت ربی ناتان 41) آمده: یک توصیۀ عاقلانه که باعث کم شدن
نزاع‌ها می‌شود، و چون نزاعی برپا شد به سرعت آن رو فرو می-نشاند چنین است:
اگر نسبت به همنوع خود بدی کردی، آن بدی در چشم تو بزرگ نماید. و اگر به او
نیکی فراوانی کردی، این نیکی در نظر تو اندک نماید. و اگر او درباره تو
نیکی کرده باشد، آن نیکی در چشم تو عظیم نماید و اگر وی به تو بدی کرده
باشد آن بدی در نظر تو ناچیز جلوه کند.
(در تلمود، شبات 151 ب ) آمده:
«رد کردن خواهش و عفو و نپذیرفتن پیشنهاد آشتی و صلح، عملی است که سخت مورد
مذمت و تقبیح قرار گرفته است. هر کس که بر مخلوقات خدا ترحم می‌کند و
بدی‌هایی که نسبت بدو شده است می‌بخشاید از جانب پروردگار نیز بر او ترحم
می‌کنند. و هر کس که بر آفریده‌ها خداوند ترحم نمی‌کند از جانب پروردگار بر
او ترحم نمی‌نمایند.»
در تورات (سفر لاویان 18/19) آمده: از کسی انتقام مکش و کینه کسی را در دل
نگه مدار».
امثال سلیمان (11/19) : «عقل انسان خشم را نگاه می‌دارد، گذشتن از تقصیر
جلال (افتخار) اوست».
و اکنون ترجمه چند ضرب المثل عبری ذکر می‌شود :
«گذشت، سال‌های عمر را زیاد می‌کند».
«کسی که تکبر و غوغا می‌کارد، ناراحتی و پشیمانی درو می‌کند».
«دشمنی، تفرقه برمی‌انگیزاند، اما محبت هر گناه را می‌پوشاند».
از لقمان حکیم نقل می‌کنند که در این مدت طولانی به این نتیجه رسیدم که من
30 سال با داروهای مختلف مردم را مداوا کردم و در این مدت طولانی هیچ
دارویی بهتر از محبت نیست. پرسیدند اگر این داروها اثر نکرد چی؟ لبخند زد و
گفت مقدار داروها را افزایش بده:
هر عمل از خیر و شر کز آدمی سر می‌زند
آن عمل مزدش بزودی پشت در، در می-زند
در تلمود آمده است: «جهان بر سه پایه استوار و پایدار است:
به راستی و درستی، بر داوری عادلانه، و بر صلح و دوستی، چنانکه در کتاب
زکریا (16/8) آمده «در دروازه‌های خود با حقیقت و قضاوت صلح‌آمیز داوری
کنید». در نمازهای صبح یهود، دعای خیر کهنیم (کاهنان) نیز با جمله «و به تو
صلح عطا کند» ختم می‌شود (سفر اعداد 26/6) و معلوم می‌شود که تمام برکت‌ها
فقط موقعی مؤثر و مفید خواهد بود که با صلح همراه باشد (بمیدبار ربا ، 11)
کسانی که صلح را بین مردم برقرار می‌کنند. بسیار مورد ستایش قرار
گرفته‌اند. در میشنا (پئاه 1/1) آمده : یکی از کارهای نیکی که انسان از
ثمره آن در این دنیا بهره‌مند می‌شود، و اصل آن برای او در جهان آینده باقی
می‌ماند، برقرار ساختن صلح و صفا و دوستی میان همنوعان است» و این حکایت در
این زمینه آمده است:
روزی یکی از دانشمندان یهود در بازاری ایستاده بود که الیاهو (الیاس) نبی
به وی ظاهر شد، دانشمند از الیاهو پرسید: آیا در این بازار کسی هست که از
جهان آینده، نصیبی داشته باشد؟ الیاهو پاسخ داد: فعلا چنین کسی را اینجا
نمی‌بینم. در این هنگام دو تن وارد بازار شدند و الیاهو به آن دانشمند گفت
: این دو تن اهل جهان آینده و دنیای باقی هستند. دانشمند بعداً از آن دو
پرسید: کار و پیشه شما چیست؟ ایشان جواب دادند: ما مقلد و شوخ طبع و
شادی‌آفرین هستیم. هر وقت می‌بینیم کسی اندوهگین و غمزده است، با بذله-گویی
و بازی‌های خود او را شاد می‌کنیم. و نیز وقتی می‌بینیم دو تن دعوا و نزاع
دارند، آن قدر کوشش می‌کنیم تا این که صلح و دوستی میان ایشان برقرار گردد
(تلمود، رساله تعنیت، 22 الف).
داستان دیگری از تلمود: دانشمندی به نام ربی مئیر رسم چنین داشت که هر شب
شنبه در کنیسه موعظه می‌کرد و زنی هر بار برای شنیدن موعظه او می‌آمد. یک
شب شنبه ربی مئیر سخنرانی خود را زیاد طول داد، هنگامی که آن زن به خانه
خود رسید، دید که چراغ خاموش شده است و اهل خانه در تاریکی نشسته‌اند.
شوهرش از او پرسید که کجا بوده است و زن گفت به سخنان ربی مئیر گوش می‌داده
است. شوهر قسم یاد کرد که دیگر اجازه نخواهد داد همسرش به درون خانه آید
مگر آن که برود و به صورت ربی مئیر آب دهان اندازد. موضوع به گوش ربی مئیر
می‌رسد و او چنین وانمود کرد که چشمانش درد می‌کند و شایع کرد: هر زنی که
با انداختن آب دهان چشم درد مرا علاج کند ، بیاید و چشمان مرا شفا دهد.
زنان همسایه به آن زن گفتند: اکنون فرصت خوبی پیش آمده است که تو بتوانی به
خانه‌ات بازگردی و بار دیگر مورد محبت شوهر قرار بگیری. بالاخره زن نزد ربی
مئیر رفت، ربی مئیر به آن زن گفت می-توانی با انداختن آب دهان در چشمان من
مرا شفا بدهی. آن زن بواسطه هیبتی که از ربی مئیر در دل داشت به او جواب
داد چنین کاری را نمی‌توان بکند. ربی مئیر به او گفت اگر می‌خواهی چشمان من
شفا بیابد تو باید هفت بار این کار را انجام دهی. زن این کار را انجام داد.
ربی مئیر به آن زن گفت برو به شوهرت بگو تو از من خواستی که فقط یک بار در
چشمان ربی مئیر آب دهان بیاندازم ولی من اینکار را هفت بار انجام دادم.
شاگردان ربی مئیر اعتراض کردند و گفتند استاد اگر این زن ما را آگاه کرده
بود که چه روی داده است. ما آن مرد را این جا می‌آوردیم و آن قدر
تازیانه‌اش می‌زدیم تا با همسرش آشتی کند. ربی مئیر در جواب شاگردانش چنین
گفت : تورات دستور داده است که اسم اعظم الهی، به منظور برقرار ساختن صلح
میان زن و شوهر با آب محو شود (که توضیح مفصلی دارد)، آیا به طریق اولی
نباید چنین کاری درباره من انجام گیرد (تلمود یروشلمی، سوطا 2 دال).
دانشمندان یهود با تاکید تمام به نتایج زیان‌آور کینه‌توزی و ستیزه-جویی
اشاره کرده‌اند: «ستیزه‌جویی و نزاع مانند درز و شکافی است که در یک لوله
آب ایجاد شود. هر چه شکاف دیرتر ترمیم شود، وسیع‌تر شده و جریان آبی که از
آن به هدر می‌رود تندتر خواهد بود (سنهدرین 7 الف). در میشنا آووت 14-11/5
آمده «خلق و خوی مردم چهار نوع است:
1. آن کس که آسان و زود به خشم می‌آید و در مقابل آسان و زود آرام می‌شود و
آشتی می-کند ، سود و زیانش را جبران می‌کند.
2. آن کس که به دشواری خشمگین می‌شود و به دشواری و دیر آرام می‌گردد و
آشتی می‌کند، نفع او را ضررش از میان می‌برد.
3. آن کس که به دشواری عصبی و خشمگین می‌گردد و زود و به آسانی آرام می‌شود
و آشتی می‌کند پارسا و نیکوکار است.
4. آن کس که خیلی زود و به آسانی به خشم می‌اید و دیر و به دشواری آرام
می‌گیرد و آشتی می‌کند شریر و بدکار است.
حضرت سلیمان می‌فرماید: تورات مقدس به خاطر صلح و صفا اعطا شده است،
«راه‌های او رستگاری و همه جاده‌هایش مملو از صلح و صفا است». در تورات
(کتاب لاویان 6/26) آمده: چنانچه فرامین مرا رعایت کنید «من صلح را در زمین
حکم‌فرما خواهم کرد و بخوابید بدون دلهره و ترس».
نیز در تورات آمده : «همنوعت را مانند خودت دوست بدار».
قرآن مجید هم می‌فرماید:
«ما شما را از یک پدر و مادر آفریدیم تا نوع‌شناس باشید».
پیامبر اسلام هم می‌فرماید: «شما هیچ کدامتان به بهشت راه نخواهید یافت مگر
این که شخص مومنی باشید، شما مومن نیستید «مگر این که نوع‌دوست باشید».
در کتاب امثال سلیمان (19-16/6 ) آمده :
شش چیز هستند که خداوند از آن نفرت دارد بلکه هفتمی آن نزد جان وی مکروه‌تر
است:
1. متکبر
2. دروغ‌گو
3. دست‌هایی که خون بی‌گناه می‌ریزد
4. دلی که تدابیر فاسد دارد
5. پاهایی که برای بدی کردن عجله می‌کنند
6. شاهدی که دروغ می‌گوید
7. کسانی که در میان مردم نزاع و تفرقه ایجاد می‌کنند. n
