مژده یمینیان
کارشناس تغذیه
بهار 97
سندرم
شب خوری
من شب ها، ساعت دو نیمه شب از خواب بیدار می شوم و مستقیم به سمت آشپزخانه حرکت می
کنم، بعد از مصرف مقداری مواد غذایی دوباره به تختخواب برمی گردم و می خوابم، اما
بعد از دو ساعت مجدداً بیدار می شوم و تا دوباره غذا نخورم، نمی توانم بخوابم و چون
معمولاً هر شب تا صبح چندین بار بیدار می شوم و سری به یخچال می زنم، صبح ها
معمولاً سیر هستم و تمایلی به مصرف صبحانه ندارم.
همه ما در زندگی خود حداقل یک بار با این گونه افراد برخورد داشته ایم و پای
تعریفشان نشسته ایم. شاید برای خود ما هم اتفاق افتاده باشد ...
سندرم شب خوری (NES)
اختلالی است که در آن الگوی تغذیه و البته خواب فرد دچار تغییر می شود. این
سندرم در سال 1955 توسط دکتر آلبرت استانکارد شناخته و معرفی شد.
مبتلایان به این سندرم، بخش اعظم غذایشان را طی ساعات شب و به دنبال بیداری های
مکرر دریافت می کنند. افراد مبتلا به سندرم شب خوری معمولاً دچار اضافه وزن هستند
که معمولاً آنها را مستعد ابتلا به بیماری های ناشی از اضافه وزن از جمله فشار خون
بالا، دیابت و افزایش کلسترول می کند. افراد چاق، همچنین در خطر ابتلا به بیماری
های قلبی، انواع سرطان و بیماری های مربوط به کیسه صفرا هستند.
این اختلال، نوعی پرخوری افراطی است که به شکل پرخوری در طول شب بروز می کند
و علل متفاوتی دارد، از جمله علل ژنتیکی، محیطی، فرهنگی و از مهمترین عوامل مؤثر
شناخته آن مشکلات روحی – روانی و افسردگی می باشد. علت دیگر آن، عادت به غذاخوردن
در شب هنگام است. به طور مثال، گاهی اوقات دانشجویانی که الگوی خواب و مطالعه شان
به هم می ریزد، به خوردن غذا در شب عادت می کنند و دیگر نمی توانند این عادت را ترک
کنند. همین طور افرادی که در طول روز، کالری محدودی دریافت می کنند، بدن پیامی به
مغز می دهد که نیاز به غذا دارد و فرد به طور معمول در شب شروع به زیادخوری می کند.
در این اختلال، افرادی که افسرده هستند بدون احساس گرسنگی واقعی و نیاز به غذا شروع
به خوردن می کنند. این افراد برای رسیدن به احساس آرامش و تسلی خود در برخورد با
مشکلات به خوردن روی می آورند. آنها سعی می کنند با پرخوری به جنگ احساسات منفی
مانند غم یا عصبانیت بروند و به این ترتیب خود را تسکین دهند.
بیماران مبتلا به سندرم پرخوری شبانه، بارها در طول شب دچار بی خوابی شده و تنها
راه دوباره به خواب رفتن را خوردن یک یا چند وعده غذایی می دانند. آنها به صورت
کاملاً جبری دچار این احساس ناخواسته می شوند.
معیارهای تشخیص این اختلال شامل پرخوری شبانه و بیدار شدن حین خواب و غذا خوردن دو
شب یا بیشتر در طول هفته می باشد. برای تشخیص این بیماری باید سه تا از پنج علایم
زیر وجود داشته باشد:
1. عدم اشتها به صبحانه
2. اجبار به خوردن در طول شب
3. اعتقاد به این موضوع که حتماً باید چیزی بخورد تا مجدداً بتواند به خواب برود
4. حالت افسرده
5. سخت به خواب رفتن
یک تا دو درصد از جمعیت جهان و ده درصد از افراد چاق از این مشکل رنج می برند. این
اختلال بیشتر در اوایل بزرگسالی و جوانی بروز می کند و به مدت طولانی فرد را درگیر
می کند. شیوع این مشکل در کودکان بسیار پایین است.
مطالعات نشان داده است که افراد مبتلا به این سندرم از عزت نفس پایین و افسردگی رنج
می برند و سطح هورمون های ملاتونین و لپتین پایین تری دارند. یک مطالعه روی افراد
چاقی که تمایل به انجام جراحی بای پس معده داشتند، نشان داد که 28% از آنها از این
سندرم رنج می برند. این سندرم احتمال ابتلا به دیابت و عوارض ناشی از آن را نیز
افزایش می دهد.
اگر چه این بیماری می تواند هر دو جنس را تحت تأثیر قرار دهد، اما در میان زنان
بیشتر از مردان دیده می شود. سندرم شب خوری اگر چه در افراد غیرچاق نیز رخ می دهد،
اما در افراد چاق شیوع بیشتری دارد، به خصوص برای افرادی که در حال پیگیری درمان
های کاهش وزن هستند.
علائم سندرم شب خوری :
اغلب افرادی که مبتلا به سندرم شب خوری هستند. دچار اضافه وزن و چاقی هستند،
آنها احساس می کنند یا هیچ کنترلی روی رفتار تغذیه ای شان ندارند و حتی زمانی که
گرسنه نیستند در خفا غذا می خورند. آنها به شدت از کاری که انجام می دهند احساس
پشیمانی و شرم می کنند . این افراد معمولاً بیشتر از بقیه و تند غذا می خورند، حتی
وقتی گرسنه نیستند غذا می خورند و با وجود سیری دست از غذا نمی کشند و البته این
کار را در خفا انجام می دهند و معمولاً دچار احساس گناه و افسردگی، نفرت و ناراحتی
می شوند. آنها بیشتر کالری شان را شب ها دریافت می کنند و از جمله مشخصات این
افراد، تلاش مکررشان برای گرفتن رژیم غذایی و شکست در این کار، افسردگی و اضطراب
سوء مصرف مواد. نگرانی در مورد اندام، کمال گرایی و داشتن تصویر ذهنی منفی نسبت به
خود است.
درمان
درمان موفق سندرم شب خوری معمولاً ترکیبی از انواع درمان هاست. درمان معمولاً
با آموزش بیماران در مورد وضعیت آنها آغاز می شود، به طوری که نسبت به الگوهای
غذایی، آگاه تر می شوند و می توانند شروع به شناسایی محرک ها کنند. درمان شامل چند
گام است:
1. ارزیابی تغذیه و درمان
2. فیزیولوژی ورزش : تشویق کردن فرد به افزایش فعالیت فیزیکی، به این صورت که باید
یک فعالیت ورزشی خاص را به طور منظم دنبال کنند.
3. یادداشت غذایی : فرد مبتلا، باید تمامی غذاها و نوشیدنی هایی را که از صبح تا
شب، دریافت کرده به همراه زمان مصرف آنها یادداشت کند و به متخصص تغذیه خود نشان
دهد.
4. مشاوره با روانشناس و ادغام رفتارشناختی و مدیریت استرس.
5. تکنیک های رفتاری مانند بستن در اتاق خواب، بستن انباری و محل های نگهداری مواد
غذایی و نصب علائم بر در اتاق خواب، این کار بیماران را آگاه می کند که به تختخواب
برگردند.
6. استفاده از مواد غذایی غنی از سروتونین، نظیر کربوهیدرات ها و یا راهکارهایی که
بتواند سطح سروتونین مغز را افزایش دهد، از قبیل ورزش کردن، برخورداری از نور
خورشید، پیاده روی در فضای باز در طول روز و خوردن منابع غذایی حاوی تریپتوفان نظیر
مصرف یک لیوان شیر قبل از خواب در کنترل سندرم پرخوری شبانه مفید می باشد.
7. دارو درمانی که روش نهایی می باشد، نظیر درمان با داروهای انتخابی مهارکننده
برداشت سروتونین.
منابع
1) سندرم شب خوری چیست؟ مجله ی خبری لحظه نما
2) سندرم پرخوری شبانه: دکتر هانیه السادات اجتهد – دکتر شیرین حسنی رنجبر
3) سندرم شب خوری چیست؟ گروه تغذیه زندگی آنلاین
4) نشانگان شب خوری : دکتر رضا امانی
