شهروز شعبانی
بهمن 1378
فلیکس مندلسون نواده مشه مندلسون، فیلسوف
بزرگ آلمانی در رشته تلمود و فرزند آبراهام منلوسون یک بانکدار موفق آلمانی بود. که
سوم فوریه 1809 در هامبورگ چشم به جهان گشود . این پد وضع خود را به لحاظ داشتن پدر
و فرزندی نامدار چنین بیان می کرد:
"در سالهای نوجوانی مرا به عنوان فرزند پدرم که مردی نامدار بود می شناختند ولی
اکنون شهرتم به خاطر آن است که پدر فرزندی نامدار (غرض فلیکس مندلسون موسیقیدان
است) هستم.!"
زندگی خانواده مندلسون از نظر خوشبختی و رفاه مادی و علاقه افراد آن خانواده
نسبت به یکدیگر در تاریخ موسیقی و موسیقیدانان کم نظیر و منحصر به فرد است .زمانیکه
فیلیکس پسر خردسالی بود نزد مادرش و معلمانی چند، به طور خصوصی درس موسیقی فرا می
گرفت. آنگاه حرفه بانکداری پدر موجب شد که خانواده اش در برلن مستقر گردد و در این
شهر فلیکس در ده سالگی در هنرستان موسیقی "زینک آکادمی" ثبت نام کرده از همان موقع
فلیکس آهنگ هایی تصنیف می کرد و ساخته هایش توسط اعضای یک ارکستر کوچک مرکب از
سازهای زهی هفته ای یک بار در منزل خانواده مندلسون اجرا می شد. وقتی سال عمرش به
دوازده رسیده بود همه جا او را به عنوان بداهه نوازی خوش قریحه و با استعداد تحسین
می کردند و این سن شماره آثار باارزش وی قابل توجه می نمود: یک ملودی موزیکال ، یک
تربو برای پیانو، چند سونات برای دو پیانو و .....
در آن زمان که فیلیکس مندلسون هفده ساله شد نخستین اثر بسیار مشهور خود را به نام
"اورتور رویای یک نیمه شب تابستان" بر اساس نمایشنامه شکسپیر تصنیف کرد و در همان
سال در دانشگاه برلن ثبت نام نمود. او وقتی که بیست ساله شد برای نخستین بار اثر
معروف یوهان سیاستین باخ را موسوم به "پاسیون به روایت متای قدیس" اجرا کرد و خود
نقش رهبر ارکستر را در آن به عهده گرفت. به این ترتیب شروع رنسانس باخ در قرن
نوزدهم و متعاقبا در قرن بیستم را در واقع می توان از همان اجرای اثر به همت
مندلسون دانست و این اقدام وی را بزرگترین خدمات فوق العاده وی در جهان موسیقی تلقی
نمود.
در سال 1829، مندلسون نخستین سفر از سفرهای نه گانه خود را به انگلستان آغاز کرد و
در آن کشور از نظر نفوذ یک هنرمند بر جامعه و کسب محبوبیت، از هر آهنگساز داخلی و
خارجی مقامش بالاتر رفت.سفرهای بعدی به انگلیس، سوئیس و کشور های دیگر موجب شد که
بر میزان شهرت و محبوبیت وی بیش از پیش افزوده گردد و همواره ، با استقبال فراوان
مردم و دوستداران موسیقی روبرو می شد.
در سال 1837 مندلسون با دختری مسیحی و با اصلیت فرانسوی ازدواج کرد. او به هر جا
پای می گذاشت ، به استثنای شهر برلن، مورد استقبال و احترام قرار می گرفت. علت اصلی
عدم استقبال مردم برلن از مندلسون همان اکراه و خصومت کینه توزانه ضد یهودی در
آلمان بود که یک قرن بعد هم در قالب فاجعه ای ظهور کرد. با آنکه مندلسون ، با دختری
مسیحی ازدواج کرده بود ، تبار یهودی وی مانع از آن شد که علی رغم مقام شامخ هنری اش
به رهبری ارکستر "رینک آکادمی" در شهر برلن منصوب گردد . با وجود آنکه در اواخر سال
1840 شخص فردریش ویلهم چهارم پادشاه پروس از مندلسون دعوت کرد به برلن بازگردد و
مسئولیت کلیه فعالیت های موسیقی آن شهر را در آکادمی نوبنیاد هنرهای زیبا عهده دار
شود، اما مذاکرات مربوط به تصدی مندلسون در این مقام به علت مخالفت های سیاسی
دستههای مختلف به نتیجه نرسید و وی به ناچار و برخلاف میلش در صدد برآمد شهر
لایپزیگ را مرکز اصلی فعالیت های هنری اش قرار دهد. در دوران تصدی مندلسون در شهر
لایپزیگ، سرشناس ترین اساتید موسیقی برای تدریس در کنسرواتوار این شهر گرد آمدند.
طی سالیان بعد رفتار ناشایسته و ناجوانمردانه ای که مقامات دست اندر کار در شهر
برلن نسبت مندلسون نشان دادند و نیز کسالت و مرگ افراد خانواده و نزدیکان وی سبب شد
که روحیه اش دستخوش یاس و بدبینی شود. با مرگ غیرمنتظره و دردناک "فانی" خواهر عزیز
و دلبند مندلسون در سال 1847، او تعادل روانی خود را بیش از بیش از دست داد و هنوز
شش ماه از مرگ فانی سپری نشده بود که چشم بر این جهان فروبست (4 نوامبر 1847) .
مراسم تشییع جنازه او در شهر لایپزیگ از چنان جلال و شکوهی برخوردار بود که معمولاً
در مورد شخصیت های طراز اول مشاهده می شد. تقریباً از همه مقامات شهر نظیر
روحانیون، شخصیت های نظامی و اساتید دانشگاه در این مراسم حضور داشتند و وقتی که
صبح روز بعد قطار حاوی تابوت مندلسون به برلن رسید، آنها احترام و تکریمی که در
زمان حیات این موسیقی دان برزگ از وی دریغ شده بود را به عالی ترین وجهی پس از مرگ
نثارش ساختند.
مقاله مرتبط:
