بیژن آصف
پاییز 92

موسیقی در جامعۀ یهود سابقۀ بسیار طولانی دارد، به طوری که در توراتنو هقدوشا در مورد آن مطالبی عنوان شده است. در تورا آمده است هنگامی که قوم یهود از سرزمین مصر بیرون آمد و از دریا گذشت «میریام» خواهرگرامی حضرت اهرون (هارون) و حضرت موشه ربنو به همراه عدۀ بی شماری از
خانم های همکیش دف به دست گرفته و سرودخوانان و دف زنان از دریا عبور کردند.
در ایام قدیم لوی ها که از نواده های لوی یکی از فرزندان حضرت یعقوب بودند و خد.اوند مسئولیت تشریفات معبد مقدس را به آنان محول نموده بود، بسیاری از مزامیر را همراه با مراسم قربانی در خانۀ خد.ا با آهنگ و نواهای متنوع موسیقی می سرائیده اند. نوع سرودها تعیین کنندۀ نوع آلات موسیقی و آهنگ مناسب آن سرود خاص بوده زیرا یک شعر نیایشی با سرود تسبیحی یا شعر مرثیه ای متفاوت است. البته با وجود تحقیقات بسیار ماهیت آلات موسیقی و یا آهنگ هایی که در آغاز مزامیر ذکر گردیده اند مثل نِئیلوت، شمینیت، شیگائون و شوشَنیم و … به درستی مشخص نگردیده است.
اشاراتی که در کتاب تورات در مورد موسیقی شده است اهمیت موسیقی را در قوم یهود نشان می دهد. چنان که یکی از پیغمبران یهود به نام حضرت داود خود آواز خوشی داشته و عدۀ زیادی سرایندگان و نوازندگان دور او بوده و زبور داود با الحان مخصوصی خوانده می شده است.
ملت اسرائیل مانند مصری ها در موسیقی ملل قدیم دنیا متمایز بوده. در مذهب یهود صورت سازی و مجسمه سازی تحریم شده بود و یهودی ها ناگزیر ذوق هنری خود را به شعر و موسیقی معطوف کردند. به همین جهت موسیقی نزد این ملت مقام بسیار بزرگی یافت. حضرت موسی (ع) از «یوبال UBAL» به نام پدر نوازندگان چنگ (شالوموCHALUMEAU ) یادآوری می کند.
در بارگاه سلیمان خوانندگان با سنج و سیتار و هارپ (چنگ) وارد معبد می شدند و دو حاخام با شیپورهای خود ورود آنها را اعلام می کردند.
در اخبار یهودیان آمده که داود برای سپاسگزاری با چهار هزار نوازندۀ سازهای زهی به درگاه خد.ا نیایش می کرد.
آوازهایی که از روی روایت پیشوایان مذهبی خوانده می شد «پسالموس» (PSALMUS) نام داشت و بعضی از آنها به همراهی سازهای زهی اجرا می شد. در جشن مذهبی سازهای ضربی مانند طبل و سنج با مراسم باشکوهی به کار می رفت.
علاوه بر سرودهای مذهبی که در کنیسه ها خوانده می شد، آهنگ های رقص را نیز دختران اجرا می کردند.
از آهنگ های قوم بنی اسرائیل هیچگونه اطلاعی در دست نیست ولی اصولاً موسیقی اقوام سامی برخلاف موسیقی هند اروپائی دارای حالت و سلیقه خاصی بوده و کرماتیسم (فواصل نیم پرده) در آن زیاد استعمال می شد.
در کتاب مزامیر از کتاب مقدس نواختن ذوات النفخ و ذوات الاوتار را به حضرت داود علیه السلام نسبت داده اند: ذوات النفخ وذوات الاوتار در قوم بنی اسرائیل معمول بوده است.
ذوات النفخ و ذوات الاوتار چه نوع سازی هستند؟!
ذوات النفخ، سازی است که به واسطۀ دمیدن در آن به صدا و آواز آید مانند نای شیپور و کرنای و سرنای. ذوات الاوتار سازی است که دارای چند رشته سیم فلزی است که معمولاً به آن تار هم می گویند . در واقع آن چه تارهای آن بیشتر است هم
مطبوع تر است و هم نواختن آن مشکل تر است.
ذوات الاوتار می گویند: مانند چنگ، تار، سه تار در مزامیر چهارم و ششم و دوازدهم و پنجاه و سوم و پنجاه و پنجم، شصت و یکم و شصت و هفتم و هفتاد و ششم تصریح کرده که سرود داود بر ذوات الاوتار و ششم و دوازدهم گوید بر هشت تار و در مزمور پنجم گوید سرود داود بر ذوات النفخ بوده است. می توان نتیجه گرفت بعضی از آلات و الحان از بنی اسرائیل به ایرانیان رسیده است. صاحب کترالحان گوید نای و جمیع ذوات النفخ را بنی اسرائیل اختراع کرده اند.
ربع پرده در موسیقی : از سه هزار سال پیش اقوام اسرائیل جزو اقوامی بودند در ربع پرده را در موسیقی به کار برده اند.
در اینجا به نوا و آلات موسیقی به کار رفته در قوم بنی اسرائیل پرداخته می شود.
نگینوت : به معنی آهنگ ها، از جمله آلات و یا دستگاه های موسیقی بوده که در خانۀ خدا توسط افرادی از قبیلۀ لوی در زمان تقدیم قربانی ها همراه با خواندن مزبورهای حضرت داوید نواخته می شده اند و هویت دقیق آنها در زمان حال برای ما مشخص نیست. (تهیلیم)
نخیلوت : به معنی شادمانی دسته جمعی و برخی آن را نام گروه خوانندگان و نوازندگان دانسته اند.
شمینیت : از جمله آلات و یا دستگاه های موسیقی بوده و صدای آن هشت درجه از صدای سازهای با صوت بلند پائین تر بوده است و به قولی تاری هشت سیمی بوده است.
شیگایون : به قولی از آلات موسیقی بوده و طبق نظر دیگری شعری بوده که شاعر در حالت خلسه و رویا آن را می سروده است.
مُـوت لَبن : (מות לבּן) به معنی تحت اللفظی «مرگ فرزند» و احتمالاً نام آهنگ خاص و شناخته شده ای بوده است.
هگایون : مفهوم هگایون احتمالاً اشاره به بالا بردن صدای خواننده و یا خوانندگان بوده است.
(در اصطلاح موسیقی ایرانی اوج گفته می شود)
אילת השחר (آیلیت هَشـحَر) : به معنی تحت اللفظی غزالۀ سحر است و نام آهنگ و دستگاهی در موسیقی بوده است.
تروعا : تروعا یعنی نواختن در شوفار و کرنا.
یدوتون : یکی از افراد سبط لوی و از روسای ارکسترها در خانۀ خد.ا بوده که در زمان حضرت داوید می زیسته است.
شوشنیم : شوشنیم به معنی تحت اللفظی
گل های سوسن می باشد و احتمالاً یکی از آلات موسیقی به شکل گل سوسن بوده است.
علاموت (עלמות) : به معنی تحت اللفظی دوشیزگان می باشد و نام یک آلت موسیقی نیز بوده است.
آساف (آصاف) : نام یکی از سرایندگان است.
محلت (מהלת) : به مفهوم درد و ماتم است و منظور آهنگ سوگواری و ناله می باشد و به قولی سازی یا دستگاهی در موسیقی بوده است.
شوشن عِدوت (שושן עדות) : نام آلت موسیقی است که به شکل گل سوسن بوده است.
لِعَنُوت (לענות) : به مفهوم اجرای آهنگ با صدای بلند می باشد.
همیان ازراحی : نام یکی از سرایندگان
می باشد. (הימן האזרחי)
هَلِلُویا : این کلمه از نظر لغوی به معنای «خد.ا را تمجید کنید» می باشد ولی محققین می گویند احتمالاً رهبران ارکستر با ادای این کلمه به خوانندگان دستور شروع خوانندگی و نوازندگی می دادند.
مَعَلُوت (מעלות) : به مفهوم تحت اللفظی درجات یا پله ها احتمالاً از آلات یا دستگاه های موسیقی بوده و به روایتی دیگر این مزبور 134 را لِوی ها در روی پلکانی که بین محوطۀ اجتماع مردان و محوطۀ اجتماع زنان در خانۀ خد.ا بوده می سرودند.
زوات الاوتار انواع سازهای زهی بوده است.
متأسفانه آثاری از آلات و دستگاه ها و نواهای موسیقی آن زمان وجود ندارد.
امید است روزی آثاری از آلات موسیقی آن دوره توسط کاوشگران به دست آید. حال تا چه زمانی آلات و دستگاه های موسیقی و نواهای موسیقی در قوم یهود وجود داشته اطلاعی در دست نیست. فقط طبق گفتار تهیلیم که حضرت داوید مزامیر خود را با ساز چنگ می خوانده است پس معلوم می شود که در زمان حضرت داوید چنگ وجود داشته است.
از آن جایی که تاریخ موسیقی گواهی می دهد که از سه هزار سال پیش اقوام اسرائیل ربع پرده را به کار برده اند آلات موسیقی چه نوع آلات موسیقی بوده اند که دارای ربع پرده بوده اند ؟ اطلاعی در دست نیست.
گمان می رود از زمانی که قوم یهود بر اثر تجزیه کشور اسرائیل و تصرف این کشور توسط رومی ها و آشوری ها و به اسارت رفتن آنها نتیجتاً آلات و نواهای موسیقی از میان آنان رخت بربست و از میان رفت.





	استفاده از مطالب اين سايت تنها با ذكر منبع (بصورت لینک مستقیم) بلامانع است. .Using the materials of this site with mentioning the reference is free این صفحه بطور هوشمند خود را با نمایشگرهای موبایل و تبلت نیز منطبق می‌کند لطفا در صورت اشکال، به مسئولین فنی ما اطلاع دهید