سيما مقتدر
شهريور81
مقدمه: جمهوري برمه با وسعتي حدود 680.000 كيلومترمربع و 48 ميليون نفر جمعيت در جنوب شرقي هند واقع شده است. زبان رسمي در اين جمهوري برمهاي و در امور بازرگاني و تجارت، انگليسي نيز به كار برده ميشود. بر طبق قانون اساسي جديد مصوب سال 1974 ميلادي، اين كشور از قانون اساسي كشورهاي اروپاي شرقي پيروي مينمايد، حكومت آن جمهوري سوسياليستي بوده و در راس حكومت يك شوراي دولتي قرار دارد كه اعضاي آن توسط كنگره خلــق به عنوان بالاترين ارگان دولتي انتخاب ميشود. رئيس جمهور، همزمان رييس اين شوراي دولتي نيز هست. با توجه به اين كه برمه سالها مستعمره انگلستان بوده و در سال 1947 استقلال يافته ، در اين كشور مسائل حقوقي مشابه انگلستان حل و فصل ميشوند و در مواردي نيز قوانين بومي حكمفرماست.
***
پايتخت برمه يا به عبارتي ميانمار شهر «رانگون» ميباشد و گفتني است كه زمامداران
وقت اين شهر را «يانگون» نيز ناميدهاند. اما در نقشه هاي راهنماي معمول و رايج اين
شهر، نشاني از كنيساي «مَسميَح يشوعا» كه در خيابان بيست و ششـم واقع شده است وجود
ندارد. علاوه بر اين، بازديد از كنيساي مذكور در برنامه اجباري سياحتي اكثر
گردشگران قرار ندارد زيرا آنها در اين شهر اكثرا به دنبال آشنايي با نشانههايي از
فرهنگ بودا هستند. اما تاريخچه و معماري اين كنيسا بسيار قابل توجه است و بازديد از
آن خالي از لطف نيست.
اين كنيسا در سال 1897 بنا شده است. فضاي داخليآن سفيد رنگ است و ستونهاي آبي رنگي كه قسمت بانوان را از آقايان جدا ميكنند در پرتو لوسترهاي كنيسا برق ميزنند. سقف چوبي كنيسا با اشكال هندسي ظريف و لوسترها تزيين شده است. پنجره هاي رنگي اين كنيسا از شيشههاي قديمي ساخت چين ميباشد و جو شادي بخشي به كنيسا ميبخشد. در وراي پردهاي مخمل و به رنگ طلاي سفيد، قديميترين و ارزشمندترين اقلام اين كنيسا نگهداري ميشود: دو جلد تومار تورات با قدمتي بيش از يكصدوبيست سال. پوشش اين تومارهاي تورات از نقرهاي بسيار ظريف و قديمي و از صنايع دستي عراق ميباشد. تنها وجود اين تومارهاي تورات است كه عليرغم خالي بودن كنيســا، به آنها حيات ميبخشد.
دركنيسا فردي بنام «موشه شموئيل» حضور دارد. مندرجات كارت ويزيت وي حاكي از آن است كه او مسئول اين كنيسا نيز ميباشد. ميگويند او اصولا تمايلي به صحبت با بازديدكنندگان ندارد و به هيچ وجه وارد گفتگوهاي سياسي نميشود. پدر او «اسحاق فرج» در سالهاي دهه 1920 از انگلستان به برمه مهاجرت نموده و سالها تا زمان فوتش در سال 1978 مسئول اين كنيسا بوده است. اما قبل از آن اسحاق فرج دوران سختي را در اسارت سپري نموده است. زيرا او طي جنگ جهاني دوم توسط نيروهاي اشغالگر ژاپن دستگير شد. تقريبا اكثر مهاجريني كه در قرن نوزدهم از بغداد، تهران و هند وارد برمه شدند در مشاغل آزاد و دولتي فعاليت داشتند. اما با آغاز حمله ژاپنيها و تسخير اين كشور طي سال هاي 1942 تا 1945، جمع كثير ديگري مجددا اين منطقه را ترك كردند. از اين جمع اندك نيز در سال 1962 در پي كودتاي نظامي، افراد ديگري از اين شهر گريختند.
در دهههاي اخير به علت سـير نزولي تعداد يهوديان در برمه، مشكلاتي در امر ازدواج و حفظ اصول يهوديت به وجود آمده است و اين امر عملا ادامه حيات يهوديت را در اين كشور با مشكل روبرو نموده است. در سالهاي دهه 1930 حدود 2500 يهودي در سراسر برمه سكونت داشتند. در حال حاضر اين رقم به حدود 20 تا 25 نفر تنزل يافته است.
«موشه شموئيل» به عنوان مسئول كنيسا نيز از آمار دقيق يهوديان در برمه اطلاعي ندارد. اما اكثر يهوديان برمه در شهر رانگون مستقر هستند. جوان ترين عضو اين كنيسا پسر وي به نام «سامي» ميباشد كه به مدت يكسال در يكي از مراكز آموزشي علوم مذهبي در اسرائيل آموزش ديده است. براي مراسم مذهبي شبات به ندرت در اين كنيسا يك جمع ده نفره از مردان (عسارا) جمع ميشوند. اما اين كنيسا براي مراسم سالنو عبري (روش هشانا) و روزه بزرگ (كيپور) با استقبال فراواني روبروست. وي خود به عنوان مسئول كنيسا با زبان عبري آشنايي ندارد. او بسيار مايل به يادگيري اين زبان است اما فردي براي آموزش عبري در اين شهر وجود ندارد. علاوه بر آن بيش از بيست سال است كه يهوديان اين منطقه از داشتن رهبر مذهبي (راو) نيز محروم هستند.
«موشه شموئيل» در كنار خانواده خود در نزديكي كنيسا سكونت دارد. در گذشــته اين منطقه يهودينشين بوده است. او با اجاره لوازم براي مراسم ازدواج و جشنها امرار معاش مي كند.
آقاي شموئيل به عنوان مسئول كنيسا هميشه نگران اين مسئله است كه در صورت مهاجرت وي، كنيسا و تومارهاي تورات موجود در آن دچار چه سرنوشتي ميشوند، اما از جهتي خاطره مراسم برميصوا (جشن تكليف) پسرش تا حدي از نگرانيها ميكاهد. در اين جشن بيش از پانصد ميهمان حضور داشتند كه جمع كثيري از آنها را دوستان مسلمان و همسايگان تشكيل داده بودند.
اصليترين وظيفه «موشه» به عنوان مسئول اين كنيسا در برمه، پاسخگويي به نامههاي ارسالي يهوديان از مناطق دوردست و ديگر كشورهاست. اكثر اين افراد به دنبال اطلاعاتي راجع به گذشتگان خود كه زماني در برمه ساكن بودند، ميباشند.
از اواخر قرن نوزدهم مشخصات كليه متولدين يهود برمه به ثبت رسيده است. اولين ثبت تاريخ ولادت مربوط به سوم اكتبر 1892 ميلادي (مطابق با 11/7/1271 هجري شمسي) مي باشد كه ذيل آن آمده است : «نسيم ساسون، فرزند مردخاي صالح (پدر) و موزله توو (مادر)، متولد مولماين». مولماين بندري است كه در گذشته محلي براي صدور چوب پاركت به شمار مي آمد.
وظيفه ديگر شموييل در برقراري ارتباط با افرادي است كه مايل به پرداخت
كمكهاي مالي به اين كنيسا مي باشند. به طور مثال چند سال قبل يك بازرگان اهل ژنو با پرداخت مبلغ چشمگيري در بازسازي كنيسا كمك نموده است. او براي مشخص بودن وضعيت مالي و موجودي اين كنيسا در برابر مقامات دولتي، براي هرگونه پرداختي ولو اندك، رسيد صادر مينمايد.
در حال حاضر بيشـترين تلاش «موشه شموئيل» در جهت جلوگيري از خراب نمودن قبرستان قديمي يهوديان در شهر رانگون مي باشد. شهرداري در نظر دارد در راستاي يك سرمايه گذاري عظيم و اجراي قوانين گسترده ساخت و ساز، در اين مكان يك مركز تجاري احداث نمايد. البته در وراي اين طرح به هيچ وجه اهداف ضد يهودي وجود ندارد. چرا كه شهرداري در صورت امكان مايل به اجراي طرح فوق در املاك ديگر گروههاي اقليت چون زرتشتيان، شيعيان، اهل سنت، هندوها و غيره نيز ميباشد. از 15 دسامبر 1997 تاكنون انجمن كليميان شهر رانگون مجاز به دفن متوفيات خود در قبرستان مذكور نبوه است. البته پروژهاي جهت احداث قبرستان جديد در خارج از شهر در دست ميباشد اما امكان اجراي آن به دلائل مادي مشكل به نظر ميرسد. احداث يك قبرستان جديد براي يهوديان متوفي حدود دوازده هزار مارك هزينه خواهد داشت و تامين اين مبلغ براي اين انجمن كوچك كمي مشكل است، صرفنظر از اين كه بر اساس اصول شرعي دين يهود، انتقال قبور متوفيان مجاز نيست.
