دکتر ژان پایاب
تابستان 1397
یوگسلاوی
(سرزمین اسلاوهای جنوبی) تا سال 1991 یک جمهوری فدرال، سوسیالیستی در سوئد، اروپا و
شبه جزیره بالکان بود. بعد از سال 1918 عوامل مختلفی باعث تشکیل یوگسلاوی شدند (به
عنوان مثال آنهایی که از صربستان و کشورهای اتریشی – مجارستانی بودند). در
زبان، فرهنگ، ساختار اجتماعی و شخصیت با توجه به شش ویژگی تاریخ جداگانه، مسائل
سیاسی و مناطق فرهنگی و منشاء آنها از یکدیگر متمایز بودند. این مناطق عبارت بودند
از صربستان، اسلوونی، کرواسی، اسلاونیا و دلمایا، بوسنی – هرزگوین، مقدونیه و
وجودینا. کرواسی، اسلوونی، بوسنی – هرزگوین و مقدونیه در سال 1991 استقلال خود را
اعلام کردند و دو جمهوری صربستان و مونته‌نگرو باقی‌ماندند که تا سال ۲۰۰۳ با نام
جمهوری فدرال یوگسلاوی شناخته می‌شدند. در سال ۲۰۰۶، با جداشدن مونته‌نگرو از
صربستان، نام یوگسلاوی به تاریخ پیوست.
صربستان
در
دوران رم بعضی از یهودیان در پانونیا وجود داشتند. به نظر می رسید یهودیان به
بلگراد برسند، همچنین در قرن دهم اثری از وجود جمعیتی یهودی در سواحل رود دانوب
وجود داشت. بعضی از یهودیان از مقدونیه به صربستان نفوذ کردند. در زمان تسخیر
صربستان توسط سلطان موآرا در سال 1389 میلادی، یهودیان به فروش نمک مشغول بودند. در
طی جنگ های استقلال طلبانه ی صربستان (از سال 1804 تا 1830) برخی از یهودیان از
بلگراد فرار کردند و در سال 1807 جامعه ای 280 نفری در زیمون تشکیل دادند. به هر
حال جنبش استقلالی که باعث شورش علیه ترک ها از زمانی به زمان دیگر بود، گاهگاهی
یهودیان را مورد حمله قرار می داد. دولت صربستان در سال 1831 راجع به صنایع دستی
که یهودیان در آن مشغول به کار بودند، محدودیت های خاصی تعیین کرد. در سال 1845
آنها از کارهای خیاطی و کفش دوزی خارج شدند. در هنگام سلطنت میلوس اوبرنویچ،
شاهزاده صربستان در شرایط یهودیان تغییرات مطلوبی ایجاد شد. با این حال در سال 1842
با صعود سلسله کاراجروگویج، که از منافع تجار صربستان حمایت می کرد شرایط یهودیان
را به بدترین حالت رساند. در سال 1856 یک فرمان یهودیان را به اقامت در شهرهایی خاص
مجبور کرد. در آن زمان 2000 یهودی در صربستان وجود داشت. در حدود 1000 نفر از آنها
در بلگراد ساکن بودند در حالی که بقیه در شهرهای دیگر پراکنده شدند. زمانی که
شاهزاده میلوش در سال 1858 مجدداً به قدرت بازگشت اوضاع یهودیان موقتاً بهبود پیدا
کرد. با این حال در هنگام سلطنت پسرش، شاهزاده مایکل (68-1860) که تحت تأثیر تجار
صربستان قرار داشت آزار و اذیت ها تمدید شد.
یک فرمان اخراج در سال 1861 بر علیه 60 خانواده یهودی شاباک در آن سال به حکم دیگر
تغییر یافت و جوامع را مجاز دانست در محل اقامتشان کارهایی مثل همان کارهایی انجام
دهند که قبل از 28 فوریه 1861 به آن مشغول بودند. همچنین بازرگانان یهودی در محل
اقامتشان مجوز تجارت مواد خام و مواد غذایی را داشتند. با این حال این حقوق نمی
توانست به جانشینان آنها منتقل شود. در مورد املاک و مستغلات براساس فرمان جدید که
برای یک قبیله امضاء شد باعث ممنوعیت خرید ملک در شهرهای خاص بود.
در سال 1873 یهودیان از شهرهای شاباک، اسمدرو و پوزارواک خارج شدند. پیمان برلین از
سال 1878 با برابری سیاسی به یهودیان صربستان به توافق رسید ولی تنها در سال 1889
پارلمان صربستان برابری کامل تمامی شهروندان بدون تمایز از نظر اصل و مذهب را اعلام
کرد که این لغو حکم های محدودکننده در سال های گذشته بود. در سال های 1895 تا
1912 حدود 5000 یهودی در صربستان ساکن بودند. در جنگ صربستان – بلغارستان در سال
1913 و جنگ جهانی، یهودیان بسیاری شرکت کردند.
پس از سال 1918 با تأسیس پادشاهی یوگسلاوی در حدود 100 جامعه یهودی (با 7000 نفر
جمعیت) در ایالت جدید گنجانده شدند. به طور کلی یهودیان به طبقه متوسط تعلق داشتند
اما در میان آنها جوامع فقیر نیز وجود داشت. یهودیان در صنعت، تجارت و فعالیت های
مربوط به صنایع دستی و کارهای بانکی مشارکت داشتند. یهودیان کرواسی و اسلوونیا تحت
نفوذ فرهنگ آلمان قرار داشتند و از طرفداران و یا هواداران خود در استان های دیگر
یوگسلاوی در حوزه های اقتصادی و فرهنگی سبقت گرفتند. یهودیان مقدونیه هویت خود را
حفظ کردند و استانداردهای اقتصادی و فرهنگی آنها نسبت به بقیه ی یهودیان یوگسلاوی
تا حدودی عقب بود. در میان یهودیان وجودنیا، افراد تحت تأثیر مجارستان بودند.
جایگاه یهودیان در زندگی سیاسی برجسته نبود، گرچه بعضی از اعضای آنها در احزاب نفوذ
کرده بودند.
سازمان های یهودی :
در سال 1919 فدراسیون جوامع مذهبی تأسیس شد، دولت آن را به رسمیت شناخت و فعالیت
های آن به
زمینه های دین، فرهنگ و آموزش و پرورش گسترش یافت. در سال 1923 یک انجمن روحانی
یهوی تأسیس شد. در سال 1935 اتحادیه یهودیان ارتدکس به سرپرستی اسحق الکالی تشکیل
شد. وی توسط پادشاه منصوب شد و از لحاظ موقعیت برابر با رهبران مسیحی ارتدکس، اسقف
اعظم کاتولیک ها و مفتی مسلمانان بود. او همچنین در یوگسلاوی عضو مجلس سنا بود.
تحصیلات و فرهنگ :
قبل از پادشاهی یوگوسلاو در شهرهای زرنجانین، اسدیجک، سارایو، سنتا، زاگرب و زمون،
مدارس ابتدایی یهودی وجود داشتند. دولت باز کردن مدارس ابتدایی جدید را منع کرد. در
وجودنیا، یشیواهایی در سنتا، سابوتیکا، کانجیزا و ایلوک وجود داشت و کودکان یهودی
در مدارس عمومی به تحصیل پرداختند و در هفته دو ساعت به تحصیلات مذهبی یهودیان
اختصاص یافت. طبق سرشماری سال 1939 تعداد 71000 یهودی وجود داشت.
زندگی و موسیقی :
در قرن شانزدهم اجتماع بزرگی از یهودیان سفارادی به بخش های امپراتوری عثمانی
بالکان و سارایو مهاجرت کردند. آنها موسیقی کنیسه را در دانشکده ای یاد گرفتند که
در نیمه دوم قرن 18 توسط رابی دیوید یعقوب باردو ساخته شد. متأسفانه در حین
هولوکاست اکثر محققان جان خود را از دست دادند و متن ها و رونوشت های موسیقی آنها
نیز از میان رفتند. تعداد زیادی از اسناد موسیقی یهودیان در موزه یهودیان بلگراد
بایگانی می شود. در نیمه اول قرن بیستم برجسته ترین آهنگسازان یهودی در یوگسلاوی
عبارت بودند از: رجارد شوارتز، ژیگا هیرش، پوائو مارکوچ، اسکار جوزفویج، روبرت هزل،
اره الیشا ساملیوه و لوا وسلاوگریسنکی بودند و همه آنها در جنگ جهانی دوم کشته
شدند. در میان بازماندگان کسانی که به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند باریتون و
آهنگساز آرون، مارکو روتمولر (1908-1993) کسی که موسیقی یهودیان را در سال 1958
نوشت و موسیقی شناس برجسته دراگان پلامناک (1983-1895) که به دلیل مطالعاتش در
مورد موسیقی در قرن های 14 و 16 معروف شد. در میان آهنگسازان و هنرمندان که به
اسرائیل مهاجرت کردند پائول رافائل استرک (1979-1904) کسی که شهر سمفونی دیوید را
تشکیل داد، یوری گیون (1974-1912) کسی که به ترتیب تعداد زیادی از آهنگ های یهودی
را ساخته است،. بعد ازجنگ جهانی دوم برانوبلژنیسکی، میرو اسلاو اسلیپر، روبن
رادیکا، دابرا کودتونی و انریکو جاسف جزو آهنگ سازان فعال بودند و خوانندگان شامل:
بردا کالف، رهبر ارکستر: اسکاردانون، ویولونیست: دیوید کامهی و پیانیست: آندر
جاپریگر بودند. n
منبع
1.www.jewishvirtuallibrary.org/yugoslavi
2.en.wikipedia.org/wiki/Category:Yugoslav_Jews
