مهندس آرش آبائی
محقق و مدرس در حوزۀ یهودیت
تابستان 97
معرفی کتاب:
کتاب
«بررسی متنی و سندی متون مقدس یهودی- مسیحی» نوشته‌ی حجت الاسلام دکتر عبدالرحیم
سلیمانی اردستانی توسط انتشارات سمت در بهار 1396 منتشر شد. سلیمانی پژوهشگر ادیان،
استاد دانشگاه مفید و عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه‌ی علمیه‌ی قم است.
این کتاب شامل 4 بخش عهد قدیم، عهد جدید، تلمود و نگاه متون اسلامی به متون
یهودی-مسیحی است. نویسنده در مقدمه به معرفی کتاب مقدس، نسخه‌های به-جای مانده و
تاریخچه‌ی نقادی آن می‌پردازد. در بخش اول، با عنوان عهد قدیم، تورات از نظر منشاء،
تاریخ و محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. حجت الاسلام سلیمانی به تحلیل تورات از
دیدگاه نقادان قدیم (ابراهیم ابن عزرا - اسپینوزا) و منتقدان جدید پرداخته و
نظریه‌هایی درباره‌ی منابع نگارش آن بیان می‌دارد. همین رویه در قسمت‌های بعدی کتاب
درباره‌ی سایر کتب تَنَخ (عهد قدیم) تحت عنوان کتاب‌های انبیای متقدم، کتاب‌های
انبیای متأخر، و مکتوبات ادامه یافته و بخش اول با بررسی کتب رسمی درجه‌ی دوم
(اپوکریفایی) و کتب غیر رسمی پایان می‌یابد.
بخش سوم با تاریخچه‌ی سنت شفاهی و تدوین تلمود و معرفی بخش‌های آن شروع و در ادامه
به بررسی محتوا و
جایگاه تلمود و ارتباط آن با تورات می‌پردازد.
در بخش چهارم، مولف ابتدا ماهیت متون یهودی-مسیحی را در متون اسلامی بررسی نموده و
سپس داوری متون اسلامی را درباره‌ی متون موجود ارائه می‌نماید.
عبدالرحیم سلیمانی تلاش داشته تا کتاب حاضر را بطور مستند و بی‌طرفانه تدوین نماید
و با توجه به سوابق وی در تالیف کتب مرتبط با ادیان و به ویژه یهودیت، به نظر
می‌رسد که فارغ از اعتقادات درون دینی یهودیت، کتابی ارزشمند در حوزه‌ی تحلیل کتاب
مقدس ارائه کرده‌است.
آثار مرتبط با یهودیت از این پژوهشگر ادیان بدین شرح است:
1- درسنامه ادیان ابراهیمی، ناشر: کتاب طه - ۱۳۹۵
2- کتاب مقدس، ناشر: مؤسسه فرهنگی طه - ۱۳۹۵
3- یهودیت، ناشر: آیت عشق – ۱۳۸۵
لازم به ذکر است که ویرایش نخست کتاب یهودیت در سال 1382 منتشر شد و در آن سال به
درخواست نویسنده، نظرات دکتر حمامی لاله زار درباره‌ی کتاب از طرف کمیته فرهنگی
انجمن کلیمیان به وی ارسال و بخشی از اصلاحات مورد نظر در چاپ بعدی اعمال گشت.
***
در اردیبهشت 97، جلسه‌ی نقد و بررسی کتاب «بررسی متنی و سندی متون مقدس یهودی –
مسیحی» با حضور نمایندگان سه دین ابراهیمی و همچنین مولف کتاب در دانشگاه مفید قم
برگزار و از حاخام دکتر یونس حمامی لاله زار به عنوان نماینده‌ی دین یهود به همراه
آرش آبائی دعوت به حضور به عمل آمد.
در این جلسه، دکتر حسین سلیمانی به عنوان مجری و کارشناس، حجت الاسلام دکتر باغبانی
به عنوان کارشناس اسلام و اسقف ژاک یوسف از طرف آیین مسیحیت نیز حضور داشتند.
دکتر حجت الاسلام عبدالرحیم سلیمانی نویسنده‌ی کتاب در سخنانش گفت: قرآن کریم به ما
می گوید دنبال حقیقت جویی باشیم نه دنبال ایراد و اشکال گرفتن از کتب پیشین. در پی
پیداکردن نقاط ضعف و برجسته کردن آن نباشیم بلکه همواره دنبال پیدا کردن حقیقت
باشیم. من در این کتاب سعی کردم بر این اساس پیش بروم و کتب مقدس پیشین را تائید
نمایم و به بررسی آنها با این نگرش بپردازم. من با ۶ دلیل نشان داده‌ام که متونی که
قرآن آنها را تصدیق کرده همین متون فعلی است که البته علامه طباطبایی هم فرموده است
متونی که قرآن بر آن صحه گذاشته همین متونی است که در زمان پیامبر اسلام بوده است و
امروز هم در دسترس ماست و به نظر من و بر خلاف آنچه که مشهور است، هیچ آیه‌ای در
قرآن اشاره به تحریف لفظی تورات ندارد.
در ادامه، حاخام یونس حمامی لاله زار، در نقد کتاب، از یک‌سو بر نگارش صادقانه و بی
طرفانه‌ی مطالب کتاب تاکید و از سوی دیگر اظهار داشت که دیدگاه کلامی و نگرش شخصی
نویسنده که مبتنی بر قرآن است در نگارش کتاب بی تاثیر نبوده است. وی 3 نقد اساسی بر
بخش یهودیت کتاب وارد دانست:
نخست آن که نویسنده به زبان عبری تسلط کافی نداشته و از ترجمه‌های متفاوت و غیر
دقیق متن تورات و عهد قدیم بهره برده که گاه سبب سوء برداشت نسبت به معنای اصلی شده
است.
دوم، استفاده از منابع تفسیری اسلامی و غیر یهودی بیشتر از منابع یهودی به ویژه با
نگاه سنتی بوده است و بدین ترتیب، جمع‌بندی کتاب بیشتر حاصل آرای منتقدان کتاب مقدس
و نه مدافعان آن است.
سوم، از نظرات آن دسته از ناقدان جدید یهودیت استفاده شده که اصولا اعتقادی به وحی
ندارند. در
این‌صورت بدیهی است که به عنوان مثال به تمام معجزات مندرج در تورات نقد وارد
می‌شود، زیرا در نگاه این دسته از ناقدان، معجزه با علم سازگار نیست.
حاخام حمامی در ادامه به ذکر نکات و شواهدی
درباره‌ی اصالت تورات پرداخت و بخش‌هایی از کتاب را که شبهاتی درباره‌ی نویسندگان
اصلی کتاب مقدس وارد
می‌سازند، مورد انتقاد قرار داد. وی در پایان سخنان خود به جمله‌ای از حضرت علی در
تایید کتاب مقدس اشاره کرد: «یهودیان را براساس تورات و مسیحیان را بر اساس انجیل
حکم می کنم آنطور که خداوند راضی باشد».
در ادامه‌ی جلسه، دکتر حسین سلیمانی، استاد
دانشگاه‌های مفید و ادیان و مذاهب و مولف کتاب «عدالت کیفری در آیین یهود»، اظهار
داشت: بخشی از اختلاف نظرها و انتقادات در این حوزه از آنجا ناشی می‌شود که دیدگاه
کلام‌محور دینی که مبتنی بر اعتقاد و ایمان است، با نگاه فرادینی و پژوهشگرانه قابل
جمع نیست.
همچنین دکتر باغبانی در بخشی از نظرات خود از نگاه فراز و فرود نگر تورات و کتب
عهدقدیم نسبت به انبیاء دفاع کرد و آن را نشانه‌ی واقع بینی تورات دانست و نه آن که
این نگرش لزوما دلیل تحریف متن یا وجود منابع و نویسندگان متعدد باشد.
این جلسه پس از اظهار نظرات اسقف مسیحی درباره-ی کتاب، با پرسش و پاسخ حضار پایان
یافت.
از راست: دکتر حسین سلیمانی، دکتر باغبانی، دکتر عبدالرحیم سلیمانی، حاخام دکتر
حمامی لاله‌زار، اسقف ژاک یوسف
