مهندس آرش آبائی
زمستان 99
این
کتاب نوشتهی دایانا لوبل، دانشیار یهودی گروه دین در دانشگاه بوستون (امریکا) است؛
بیشتر آثار او به عرفان و فلسفه اختصاص یافته و کتاب گفتگوی صوفی ـ یهودی، به‌طور
متمرکز بر ریشه‌های تفکر عرفانی ـ فلسفیِ بحیا ابن پاقودا اندلسی، در کتاب الهدایه
الی فرائض‌القلوب و بررسی شباهت‌ها یا تفاوت‌های آن با عرفای اسلامی از بدو ظهور
صوفیه تا عصر خویش به خصوص محمد غزالی، محاسبی، جاحظ، حسن بصری، ابوطالب مکّی،
ابونصرسرّاج، رابعه عدویه و ذوالنون مصری پرداخته و در این بین حتی از متفکرین
یونانی نظیر تئودوروس غافل نمانده است. این محقق یهودی بدون پیش‌قضاوت دینی
دربارهی اسلام و یهودیت در ذهنش، نفوذ تفکر عرفای اسلامی را در نگرش عرفای یهودی
به ویژه بحیا، به نمایش گذاشته است.
لوبل در «گفتگوی صوفی ـ یهودی» نشان میدهد که کتاب وظایف قلب‌ها، نشانهی رشد
همزیستی یهودیان و مسلمانان و تداخل تمدن اسلامی و یهودی و شکوفایی متفکران یهودی
در در اسپانیای آن زمان است. اندیشه بحیا در کتاب الهدایه، به‌سان پلی ارتباطی بین
تفکر اسلامی و یهودی عمل نموده است؛ پلی که با روی‌کردی عقل‌گرایانه راه را برای
ادغام فلسفه و معنویت، در ذهن متفکران بعداز خود، نظیر موسی‌بن میمون باز می‌کند.
تلاش عمدهی نویسنده نشان دادن سازگاری عرفان یهودی و فلسفه است که حکمت بحیا ریشه
در هر دو منبع دارد.
پروفسور
لوبل که بر مطالعات تطبیقی ادیان تمرکز دارد، پیش از این کتابی با عنوان «میان
عرفان و فلسفه: زبان صوفیانهی تجربهی دینی در کتاب یهودا هَلِوی» (2000 م.) و
مقالات متعددی نیز دربارهی آثار موسی بن میمون منتشر کرده است. وی در بررسی
«میدراش» (تفاسیر فقهی تورات و تلمود) نیز تحقیقات گستردهای دارد.
کتاب «گفت‌وگوی صوفی - یهودی» با ترجمهی دکتر حسین علیجعفری و آرش آبائی توسط
انتشارات حکمت و عرفان در پاییز 1399 منتشر شده است.
خلاصهای از فهرست مطالب کتاب:
·خدای یکتا: دو احساس از یکتای استعاری - یکتای شهودی
·سخن دربارهی خداوند: صفات الهی، زبان کتاب مقدس عبری، تفسیر متون عهد عتیق -
رویکرد سعدیا در مورد تفسیر کتاب مقدس
·تعمق در خلقت: مبحث طراحی جهان - تعمق و مراقبه در خلقت - استدلال نظم جهان -
ناهنجاریها و بینظمیها در ارتباط با خداوند - تأمل در تاریخ
·پرستش خالصانه (اخلاص): تخلیص وحدانیت (اخلاص‌التوحید)، خلوص در نیتِ اعمال
(اخلاص‌العمل)- لازمة اخلاص‌التوحید و اخلاص‌العمل - معایبی که به خلوص یگانگی و
عمل خدشه وارد می‌نمایند
·عقل، شریعت و راهی به روح: نظریة اخلاقی معتزله
·معنویت دین: دستهبندی دوگانه: وظایف قلب و وظایف جوارح - تقسیم‌بندی سهگانهی
احکام کتاب مقدس: وظایف قلب، وظایف جوارح، … - آیا انجام احکام شرعی نیاز به نیت
دارد؟ تحلیل فقهی - از منظر بحیا آیا فرامین نیازمند نیت هستند؟ - نماز
·آگاهی، عشق و تکریم: عشق و تکریم - مفهوم مسیر معنوی در نظر بحیا n
[1] A Sufi-Jewish Dialogue: Philosophy and Mysticism in Bahya ibn Paquda's
"Duties of the Heart" (Jewish Culture and Contexts), by Diana Lobel, University
of Pennsylvania Press ( 2007)
