نشریه پرواز آذر 95 شماره 45
سوئیفت1 از حروف اول ترجمه ی انگلیسی »جامعه ی جهانی ارتباطات مالی بین
بانکی2« گرفته شده است. سوئیفت یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی است که در ماه می ۱۹۷۳
میلادی توسط ۲۳۹ بانک از پانزده کشور اروپایی و آمریکای شمالی راه‌اندازی گردید و
هدف از آن جایگزینی روش های ارتباطی غیراستاندارد کاغذی و یا از طریق Telex در سطح
بین‌المللی با یک روش استاندارد شده جهانی بود.
در واقع بعد از خاتمه ی جنگ جهانی دوم، تجارت جهانی به سرعت شروع به رشد و شکوفایی
کرد و به موازات آن حجم عملیات بین‌المللی بین بانکی گسترش یافت، لیکن رعایت نکردن
استانداردهای بین‌المللی در محاورات بین بانکی باعث آشفتگی در پرداخت‌های
بین‌المللی و افزایش هزینه‌های بانکی شده بود. از این رو سوئیفت در کشور بلژیک
تأسیس شد. سوئیفت در هر کشوری دارای یک SAP 3 یعنی نقطه ی دسترسی به سوئیفت می‌باشد
که توسط مؤسسه ی سوئیفت کنترل می‌شود.
سیستم سوئیفت جهت ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی در بین واحدهای ارزی بانک های
داخل و خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر تمام بانک های داخلی
ایران از طریق خطوط Leased و یا ماهواره به مرکز SAP در بانک مرکزی متصل گردیده و
از طریق سیستم ماهواره‌ای پیام ها را برای بانک‌های موردنظر ارسال می‌نمایند.
مزایای سوئیفت:
رشد چشمگیر سوئیفت به خاطر مزایای بی شمار آن می باشد که از جمله ی این مزایا
می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استاندارد: سیستم به نحوی طرح‌ریزی شده است که با ارسال پیام از طریق شبکه ی
سوئیفت امکان برقراری ارتباط بین رایانه‌های دو بانک و انجام کلیه ی مراحل حسابداری
از قبیل عملیات بستانکاری و بدهکار کردن حساب‌های زیربط، تهیه ی صورت‌حساب و صورت
مغایرت بدون دخالت نیروی انسانی امکان‌پذیر بوده و روز کاری بعد کلیه ی اقدام باز
حساب های ارزی مشخص و امکان رفع مغایرت‌ها به‌طور سریع فراهم خواهد بود.
قابلیت اطمینان: طراحی سیستم سوئیفت به نحوی بوده که درصد اشتباه در آن
بسیار اندک است و در صورتی که مشخصه پیام به‌طور صحیح و مطابق با استانداردها تنظیم
نشود، سیستم از قبول آن خودداری می‌کند. سوئیفت ادعا می‌کند که در حدود ۹۹/۹۹ درصد
قابل اطمینان است. علت وجودی این ادعا مفقود نشدن یک پیام سوئیفتی از اول تأسیس در
این شبکه است. بنابراین با حجم زیاد پیام‌ها قابلیت اطمینان به سیستم نزدیک به صد
در صد است.
امنیت: پیام های مبادله شده به صورت خودکار مخابره می‌شوند و متن پیام‌ها تا
رسیدن به مقصد پراکنده و نامفهوم است و دسترسی به پیام‌ها توسط افراد غیرمجاز میسر
نیست.
سرعت: سرعت انتقال پیام در سیستم سوئیفت بسیار بالا است. ارسال پیام چند
ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد و به محض ارسال آن از طریق شبکه ی سوئیفت توسط آخرین امضای
مجاز، بلافاصله پیام تحویل سوئیفت می‌شود.
سوئیفت کد4 چیست؟
در خرید خارجی و در مقطع تبادل وجه، لازم است تا خریدار اطلاعات بانکی فروشنده
را داشته باشد. مهم ترین این اطلاعات معمولا شماره ی حساب بانکی، نام بانک و سوئیفت
کد می باشد.
البته گاهی اطلاعات دیگری مثل آدرس بانک نیز لازم می شود.
در حواله ی پول به فروشنده اگر یکی از این حروف سوئیفت اشتباه زده شود (به عنوان
مثال گاهی بین عدد صفر و حرف O اشتباه می شود) حواله برگشت خورده و به دست فروشنده
نمی رسد که این خود بیانگر امنیت سوئیفت می باشد. در ادامه توضیحاتی کاربردی درباره
ی سوئیفت کد داده خواهد شد.
سوئیفت کد یک نوع علامت انحصاری برای شناسایی بانک ها
است.
این کد برای انتقال وجه بین بانک ها، خصوصا انتقال وجه بین‌المللی و ارسال حواله ی
ارزی استفاده می شود، همچنین بانکها با استفاده از بستر سوئیفت به یکدیگر پیغام
می دهند.
کد سوئیفت از 8 الی 11 کاراکتر تشکیل شده است، زمانی که کد سوئیفت 8 رقمی داده می
شود، منظور بانک عامل5 موردنظر است و شعبه را مشخص نکرده است.
چهار کاراکتر اول کد سوئیفت : معرف کد بانک است که تنها می تواند حروف باشد.
دو کاراکتر دوم : معرف کشور بانک است ، به طور مثال برای
ایران IR است.
دو کاراکتر سوم : کد موقعیت مکانی بانک است.
سه کاراکتر آخر : کد شعبه ی بانک است که بدون این کد نیز شماره ی سوئیفت کامل است و
این مورد انتخابی است
به طور مثال کد بانک اقتصاد نوین شعبه ی تهران به صورت ذیل
است :
BEGNIRTHAFG
چهار کارکتر اول یعنی BENG معرف بانک اقتصاد نوین است
IR معرف ایران است، THمعرف موقعیت مکانی یعنی تهران و AFG معرف کد شعبه است.
یا به طور مثال کد سوئیفت بانک مسکن که در آن شعبه ی بانک مشخص نشده باشد به این
گونه است:
BKMNIRTHXXX
مکانیزم عمل سوئیفت
سوئیفت یک شبکه ی مطمئن برای مؤسساتی است که عضو آن هستند. طبق شرایط و قوانین
سوئیفت، اعضای آن حتماً باید بانک یا مؤسسه ی مالی باشد و از مؤسسه ی سوئیفت امتیاز
خریداری کرده باشند. هر کدام از متقاضیان6 فرمی را مبنی بر تقاضای عضویت پر
می‌کنند. پس از تائید عضویت سوئیفت، بخشی از تجهیزات ویژه از طریق مؤسسه ی سوئیفت و
تجهیزات جانبی توسط متقاضی تأمین می‌شود. معمولاً هر کشوری که پیام های آن به حدی
رسیده باشد که به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر باشد پایگاه دسترسی به سوئیفت یا همان
SAP ایجاد می‌کند که هزینه ی این بخش را خود سوئیفت می‌پردازد. به طور مثال در
ایران یک SAP وجود دارد که در محل بانک مرکزی استقرار دارد، این مرکز توسط سوئیفت
از بانک مرکزی اجاره شده است.
روش کار بدین صورت است که یک اپراتور، پیام مالی را که قرار است ارسال گردد، کنترل
می‌کند. سپس اپراتور دیگر آن را تائید و ارسال می‌کند. هر اشتباه یا خرابی در
تجهیزات موجب می‌شود، مرکز پشتیبان شبکه (مرکز پشتیبانی سوئیفت ایران در کشور هلند
مستقر است) علائم اخطار و هشدار را به کار بیندازد. در مجموع پس از آن که پیام مالی
ارسال گردید اگر موجودی حساب کافی باشد اطلاعات دریافت می‌شود و تصدیق پیام صورت
می‌گیرد در نتیجه حساب، بدهکار می‌گردد اگر موجودی حساب کافی نباشد، پیام تصدیق
(تأیید) نمی‌گردد و پیام عدم موجودی ارسال می‌گردد. به منظور رعایت اختصار، نحوه ی
عملکرد سوئیفت به طور خلاصه تشریح می‌گردد.
فرض کنید یک فروشنده و یک خریدار می‌خواهند یک معامله‌ی تجاری را از طریق اینترنت
که به وسیله ی بانکشان صادر شده، انجام دهند. در این صورت مراحل ذیل دنبال می‌شود:
۱ـ خریدار یک سفارش خرید را از طریق شبکه ی اینترنت صادر می‌کند.
۲ـ فروشنده نیاز دارد که هویت خریدار و هم چنین گواهی نامه و
۳ـ Trust Act از بانک مربوطه اعتبار و تصدیق هویت مشتری را درخواست می‌کند. به طور
همزمان Trust Act صحت و سقم هویت دو بانک را بررسی می‌کند.
۴ـ زمانی که اعتبار اخذ شد، Trust Act سفارش تضمین شده و تصدیق‌شده را به فروشنده
منعکس می‌کند. بنابراین فروشنده می‌تواند به آن اعتماد نماید.
۵ـ فروشنده یک رسید به خریدار می‌دهد. در نتیجه خریدار یک رسید تضمین شده قابل
اطمینان دارد.
۶ـ Trust Act یک ثبت زمانی از همه ی پیغام ها را حفظ می‌کند.
۷ـ پس از این مرحله کلیه ی نقل و انتقالات پیام‌ها مبادله و ثبت می‌شود.
انواع پیام‌های سوئیفتی
به منظور سهولت در امر مخابره و دریافت پیام بین سوئیفت و اعضا با یکدیگر،
سوئیفت مبادرت به طبقه‌بندی پیام‌های مختلف در ده گروه صفر تا 9 به شرح زیر کرده
است که گروه صفر پیام‌های سیستمی بین اعضاء و سوئیفت و گروه یک تا نه پیام‌های مالی
بین اعضا هستند:
پیام‌های گروه صفر: بین اعضا و سوئیفت.
پیام‌های گروه یک: انتقال وجوه بین حساب مشتریان، اعلامیه‌ی چک، دستور عدم پرداخت
چک و . . .
پیام‌های گروه دو: انتقال وجوه بین بانکها و بین حساب‌های مختلف یک بانک.
پیام‌های گروه سه: تأییدیه معاملات ارزی.
پیام‌های گروه چهار: وصولی‌ها.
پیام‌های گروه پنج: سهام و اوراق قرضه.
پیام‌های گروه شش: فلزات گران‌بها، وام‌های سندیکایی.
پیام‌های گروه هفت: اعتبار اسنادی، ضمانت‌نامه.
پیام‌های گروه هشت: تراولر چک.
پیام‌های گروه نه: صورت‌حساب، اعلامیه بدهکار و بستانکار.
عضویت بانک‌های ایرانی در سوئیفت:
طرح عضویت ایران در شبکه ی سوئیفت، در سال ۱۳۶۴ توسط کارشناسان بانک مرکزی
ایران ارائه شد ولی با توجه به شرایط جنگی ایران، این طرح به فرجام نرسید تا اینکه
در سال ۱۳۶۹، بانک مرکزی، این موضوع را در دستور کار خود قرار داد و پس از
آماده‌سازی سیستم بانکی ایران در این خصوص، تقاضای خود مبنی بر عضویت خود را در
اواخر ۱۳۷۰ ارائه داد. در آذر ۱۳۷۱، درخواست ایران پذیرفته شد و بانک مرکزی جمهوری
اسلامی ایران، به همراه بانک‌های صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه به عضویت این شبکه
درآمدند.
با اوج گرفتن منازعات در خصوص برنامه ی هسته‌ای ایران، شبکه‌ی سوئیفت ایران از روز
شنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۴ عصر به وقت گرینویچ در راستای تحریم‌های اروپایی قطع شد.
با دستیابی به توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین در خصوص برنامه هسته‌ای ایران بین
ایران و کشورهای گروه 1+5 شامل جمهوری خلق چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه،
انگلیس و ایالات متحده آمریکا در روز سه شنبه ۲۳ تیر۱۳۹۴، ولی‌الله سیف رئیس کل
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران درباره امکان اتصال سوئیفت به همه بانک‌های کشور،
اظهارداشت: سوئیفت به عنوان مرکز نقل و انتقالات بانکی از هم‌اکنون می‌تواند عملیات
خود را در ایران آغاز کند و در نهایت در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۹۴ در ساعت هشت و چهل و پنج
دقیقه به وقت تهران با اجرای برجام تحریم سوئیفت از ایران برداشته شد. همچنین پس از
لغو تحریم ها بانک‌های تجارت، رفاه کارگران، توسعه صادرات، سپه، پست‌بانک، صنعت و
معدن، بانک ایران و اروپا، بانک توسعه همکاری، سینا، ملت و ملی به سوئیفت متصل
شدند. لازم به ذکر است پیش از این، بانک های کارآفرین، اقتصاد نوین، دی، سامان،
پاسارگاد، پارسیان، مسکن و کشاورزی به سوئیفت متصل بوده‌اند.
1- Swift
2- Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication
3- Swift Access Point
4- Swift Code
5- Agent Bank
6- منظور از متقاضیان مؤسسه‌های مالی, بانکها و دلالان مالی نظیر آن می‌باشددرخواست
او، تضمین، تصدیق و اعتباریابی شود. خریدار سفارش خرید را از طریق Trust Act7 گواهی
و ارسال می‌نماید.
7- برای مؤسسات یک سایت اینترنتی است که از طریق سرور Trust Act مسائل امنیتی را
بررسی می‌نماید.
منابع:
نرینی، مسعود. مهاجری تهرانی، محمدحسن. عملیات بانکی بین‌المللی 2 - چاپ چهارم
1379.
www.wikipedia.com
