نشریه پرواز شماره 54 آذر 98
اخیرا کتاب «قَبال» تألیف جوزف دان با ترجمه ی مصطفی مرشدلو (انتشارات
حکمت، 1398) منتشر شده است.
علم
قبالا (عرفان یهود)، یکی از شاخه‌های نظری این دین است که امروزه بسیار
مورد توجه محققان ایرانی قرار گرفته است. بخش‌هایی از متون زُوهر و قبالا
در کتب ادعیه و نمازهای روزانه و اعیاد یهود وارد شده‌‌اند که «پاتَح
اِلیاهو» معروف‌ترین آن ها است. این متن ضمن مدح خداوند و برشمردن صفات
او، به شرح مختصر ده سفیروت (سلسله مراتب میان جهان مادی و وجود خدا)
می‌پردازد و از مکالمه‌های میان موسی و خدا سخن به میان می‌آورد. کلیمیان
ایران هرگز به ترجمه ی زوهر یا علوم عرفانی قبالا اقدام نکردند، مگر ترجمه
ی مختصری از متونی که در سیدور یا کتاب «حُوق لِییسرائِل» در این زمینه درج
شده است، و البته همین ترجمه‌های مختصر نیز در تیراژ گسترده منتشر نشد یا
در دسترس عموم قرار نگرفت.
از میان معدود کتاب‌های فارسی درباره‌ی قبالا، می‌توان به «آیین قبالا
(عرفان یهود)» اثر شیوا کاویانی از انتشارات فرا روان (1372) نام برد که
بسیار موجز و در حد معرفی این مقوله است. کتاب دیگر، مجموعه چهار جلدی
«کبال» اثر ربای فیلیپ برگ، نشر مرکز تحقیقات علوم قبالا (نیویورک، 1991.م)
است که به طور عمده بر خواص و نتایج قبالا متمرکز است. علاوه بر این، کتاب
»زوهر، کتاب روشنایی« اثر گرشوم شولم که گزیده‌ای از متن زوهر است (ترجمه‌ی
هما شهرام بخت، انتشارات علمی و فرهنگی، 1397) نیز به بازار نشر وارد شده
است. اما معروف‌ترین کتاب درباره‌ی تاریخ و سیر تکامل قبالا، کتابی است که
توسط «گرشوم شولم» (۱۸۹۷- ۱۹۸۲) در سال 1941 م. نگاشته و در سال 1995 م.
تجدید چاپ شده است. این کتاب با دو عنوان«جریانات بزرگ در عرفان یهودی»
(ترجمه ی فریدالدین رادمهر، انتشارات نیلوفر، 1386) و «گرایش ها و مکاتب
اصلی عرفان یهود» (ترجمه ی علیرضا فهیم، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393) و با
ویراستاری آرش آبائی منتشر شده است.
گرشوم گرهارد شولم نخستین پرفسور دانشگاه عبری اورشلیم در رشته‌ی عرفان
یهود بود و آثار بسیاری در زمینه‌ی عرفان و فلسفه یهود برجای نهاد. اما
متاسفانه کتاب عرفان شولم، تخصصی است و زبانی دیریاب دارد.
جوزف دان (متولد 1935)، از مهم‌ترین شاگردان گرشوم شولم و یکی از
برجستهترین استادان حوزه عرفان یهود در دانشگاه عبری اورشلیم، در کتاب خود
با عنوان «قبالا، یک معرفی بسیار مختصر (2005) » با تسلط استادانه ی خود
کوشیده است تا حد ممکن از منظری تاریخی، تحولات اساسی در تاریخ قبالا را
بسیار خلا صه و به صورت آموزشی بررسی و به مخاطب عرضه کند.
این کتاب، قبالا را از نظر سیر تاریخی و نیز مفاهیم اصلی آن به خوبی معرفی
نموده و مطالعه ی آن برای شروع فراگیری این شاخه از یهودیت بسیار مناسب
است. مصطفی مرشدلو، مترجم کتاب، از فارغ‌التحصیلان رشته ی ادیان ابراهیمی
از دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در دوران تحصیل بسیار به عرفان یهود
علاقه‌مند بوده و پایان‌نامه ی کارشناسی ارشد وی نیز ترجمه و تحلیل کتاب
«باهیر» با مشاوره ی آرش آبائی بوده است. کتاب باهیر (یا باهر) جزو نخستین
آثار قبالایی است که در اواخر قرن 12 میلادی و قبل از زوهر منتشر شد و
دربردارنده ی مفاهیم اولیه ی این مکتب عرفانی است.
مطالب این کتاب شامل فصول زیر است:
1- اصطلاح و معانی قبالا
2- عرفان باستانی یهود و ظهور قبالا
3- قبالا در قرون مسطی
4- اندیشه های اصلی قبالا در قرون وسطی
5- قبالای مسیحی
6- قبالای «لوریانی»
7- جنبش مسیحایی «شَبیتای»
8- »حَسیدیسم« مدرن و معاصر
9- برخی از وجوه قبالای معاصر
