شموت- فصل بیست و یکم پاراشای میشپاطیم

1. و این‏ها احكامی است كه پیش آن‏ها خواهی گذاشت.

2. هرگاه غلامی عبری خریدی شش سال خدمت كند و در (سال) هفتم رایگان آزاد گردد.

3. اگر خودش تنها آمده است، خودش تنها برگردد و اگر دارای زن است، زنش با او بازگردد.

4. اگر اربابش كسی (یعنی كنیزی[2]) را به همسری او درآورد و (آن كنیز) برای او پسران یا دخترانی بزاید آن (كنیز) و بچه‌هایش نزد اربابش بمانند و او تنها آزاد گردد.

5. و اگر آن غلام اصرار ورزیده بگوید اربابم را، زنم (كنیز ارباب) و بچه‌هایم را، دوست دارم به آزادی برنمی‌گردم.

6. اربابش وی را نزد داور بیاورد او را به در یا به باهو نزدیك كند. آقایش گوش (راست) وی را با درفش سوراخ نماید، وی تا ابد (تا سال یووِل[3]) برای او خدمت كند.

7. و هرگاه شخصی (یهودی) دخترش را به صورت كنیز بفروشد (آن دختر) مانند غلام‌ها آزاد نگردد.

8. اگر در نظر اربابش كه او را برای خود نامزد كرده است بد باشد آزادش كند. به‌خاطر خیانت (پدر و ارباب) به او (پدر یا ارباب) مجاز نیست او را به قوم بیگانه بفروشد.

9. و اگر او را برای پسرش نامزد كند طبق رسم دخترها با وی عمل كند.

10. اگر برای خود زن دیگری (هم) بگیرد خوراك و پوشاك او و همخوابی با وی (آن كنیز) را كم نكند.

11. اگر به (یكی از) این سه (طریقه) عمل نكند (آن كنیز) رایگان و بدون دادن پول آزاد گردد.

12. كسی كه شخصی را بزند كه فوت كند حتماً كشته شود.

13. و چنان‌كه قصد (كشتن) نكرده باشد و خداوند به‌وسیله‌ی او (قتل را) فراهم كرده باشد[4] برای تو مكانی تعیین خواهم كرد كه بدانجا بگریزد.

14. و هرگاه شخصی بر همنوعش قصد بد كند تا او را با حیله بكشد او را از پیش قربانگاه من هم (كه در آن‏جا بست نشسته باشد) برای اعدام كردن ببرید.

15. و كسی كه پدر یا مادرش را بزند كه (صدمه ببیند) حتماً كشته شود.

16. و كسی كه شخصی را بدزدد و وی را بفروشد و یا هنوز در اختیارش باشد حتماً كشته شود. [5]

17. و كسی كه پدر یا مادرش را دشنام دهد، حتماً كشته شود.

18. و هرگاه اشخاصی نزاع كنند و یكی دیگری را با سنگ یا با مشت بزند و نمیرد و به بستر بیماری بیفتد.

19. اگر (از بستر بیماری) برخیزد و با نیروی خود در كوچه و بازار رفت و آمد كند زننده (از كشته‌شدن) معاف است. فقط زیان بیكاری وی را بپردازد و كاملاً معالجه‌(اش) كند.

20. و هرگاه شخصی غلام یا كنیز خود را با چوبدستی بزند و زیر دستش بمیرد حتماً از او انتقام گرفته شود.

21. لكن اگر یك روز یا دو روز باقی بماند انتقام گرفته نشود چون دارایی اوست.

22. و هرگاه اشخاصی با هم نزاع كنند و زن بارداری را بزنند و بچه‌هایش ساقط شوند و (به آن زن) صدمه‌ای وارد نشود هر قدر شوهر آن زن تعیین كند طبق رای دادگاه جریمه بپردازد.

23. و اگر (آن زن) صدمه‌ای ببیند (خطاب به داور) جان به جای جان تعیین كن. [6]

24. چشم به جای چشم، دندان به جای دندان، دست به جای دست، پا به جای پا.

25. سوختگی به جای سوختگی، زخم به جای زخم، كوفتگی به جای كوفتگی.

26. هرگاه شخصی چشم غلامش یا چشم كنیزش را ضربت بزند و آن را تباه نماید به‌خاطر (معیوب شدن) چشمش او را آزاد و روانه‌اش كند.

27. و اگر دندان غلامش یا دندان كنیزش را بیندازد، به خاطر دندانش او را آزاد نموده روانه‌اش كند.

28. و هرگاه گاوی مرد یا زنی را شاخ بزند كه بمیرد آن گاو حتماً سنگسار شود ولی گوشتش خورده نشود و صاحب گاو مبراست. [7]

29. و اگر گاوی سابقه‌ی شاخ زدن داشته باشد و به صاحب آن اخطار شده باشد و از آن مواظبت نكند و مرد یا زنی را بكشد آن گاو سنگسار و صاحبش هم كشته خواهد شد.

30. اگر خون‌بها برای او تعیین گردد بازخرید جانش را طبق آنچه برعهده‌ی او (با نظریه‌ی دادگاه) تعیین گردد بپردازد.

31. اگر (آن گاو) پسر یا دختری را شاخ بزند طبق همین قانون با او رفتار شود.

32. اگر (آن گاو) غلام یا كنیزی را شاخ بزند (صاحب گاو) سی شِقِل نقره به اربات (آن غلام یا كنیز) بدهد و آن گاو سنگسار گردد.

33. و هرگاه شخصی گودالی (یا چاهی در جای رفت و آمد همگانی) باز كند یا كه شخصی (در جای رفت و آمد همگانی) گودالی بكند و آن را نپوشاند و گاو یا الاغی آن‏جا بیفتد.

34. مالك گودال (موجد این خطر) تاوان داده پول به صاحب چارپا تادیه كند (برگرداند) و آن (حیوان مرده) برای او بماند.

35. و هر گاه گاو كسی گاو همنوعش را بزند كه بمیرد (در صورتی‌كه بهای هر دو گاو در زنده بودنشان برابر باشد) آن گاو زنده را فروخته پولش را نصف كنند و آن (گاو) مرده را هم نصف نمایند.

36. اگر معلوم شد كه گاو از پیش، شاخ‌زن بوده و صاحبش مواظب آن نبوده حتماً گاوی به جای آن گاو عوض بدهد و آن گاو مرده برای او بماند.

37. هرگاه شخصی گاو یا بره‌ای را بدزدد و آن را ذبح كرده یا بفروشد به‌جای آن گاو، پنج گاو، و به جای آن بره، چهار بره عوض بدهد.

[1] نكاتی چند درباره‌ی غلام یا كنیز عبری

الف- كلمه‌ی غلام به چه كسی اطلاق می‌شد؟

1) مردی كه دزدی می‌كرد و پس از دستگیر شدن توانایی پرداخت قیمت مال دزدی و جریمه‌اش را نداشت و به‌وسیله دادگاه به شخص صالحی به فروش می‌رسید. (شِمُوت (خروج) 22-2)

2) مردی كه به علت نیاز مجبور می‌شد خود را (به صورت غلام) بفروشد و هیچگاه حاضر نبوده است در حال تنگدستی از كمك‌های خیریه استفاده كند. (وَییقرا (لاویان) فصل 25 آیه‌های 39 و 43 و دواریم (تثنیه) فصل 15 آیه‌های 7 و 11).

3) پدری، دختر نابالغ خود را در حال تنگدستی به صورت كنیز می‌فروخت كه این عمل خیانت محسوب می‌شد. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه‌های 7 و 8).

4) غلامی كه بعد از شش سال خدمت تصمیم می‌گرفت به خدمت خود نزد خریدارش ادامه دهد و در این‌صورت تا سال یووِل به خدمت خود ادامه می‌داد. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه‌های 5 و 6 و تبصره‌ی 2 همین فصل).

ب- شرایط غلامی و كنیزی

1) حداكثر خدمت 6 سال بود. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه 2).

2) در پایان خدمت غلام یا كنیز بلاعوض آزاد می‌شد.

3) خریدار غلام، مسئول تامین معاش رایگان خانواده‌ی غلام هم بود. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه 3)

4) زن غلام آزاد بود.

5) اگر خریدار، كنیز غیر یهودی خود را همسر غلام عبری می‌كرد در پایان خدمت غلام، این كنیز و بچه‌هایش برای خریدار باقی می‌ماندند. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه 4 و بِرِشیت (آفرینش) فصل 9 آیه‌های 20 و 26).

6) رفتار خریدار باید در طول خدمت نسبت به غلام و كنیز عبری صمیمانه و برادرانه باشد (وییقرا (لاویان) فصل 25 آیه‌های 39 و 43).

7) خریدار باید در پایان خدمت، سرمایه‌ی مناسبی در حدود توانایی خویش در اختیار غلام یا کنیز بگذارد. (دِواریم (تثنیه) فصل 15 آیه‌های 13 و 14).

8) در مورد آزاد شدن دختر نابالغی كه پدرش او را به كنیزی فروخته است تسهیلاتی پیش‌بینی شده است (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه 7).

9) دختری كه پدرش او را به صورت كنیز فروخته بود با پیدا شدن آثار بلوغ در او، آزاد می‌شد.

10) خریدار كنیز مسئولیت داشت دختری را كه به كنیزی گرفته است در موقع بلوغ سر و سامان بخشد. (شِمُوت (خروج) فصل 21 آیه‌های 8 و 11).

[2] به كتاب بِرِشیت (آفرینش) فصل 9 آیه‌های 20 تا 26 مراجعه شود.

[3] سال یووِل سالی است كه طبق تقویم یهود مضربی از 50 باشد.

[4] قاتل عمدی كه قبلاً از چنگال عدالت انسانی گریخته باشد، در این‏جا كشته می‌شود و قاتل غیرعمد كه قبلاً از چنگال عدالت انسانی گریخته باشد و مرتكب قتل غیرعمد دیگری شود تبعید می‌گردد. به كتاب بمیدبار (اعداد) فصل 35 آیه‌های 22 و 29 مراجعه شود.

[5] منظور از وی را بفروشد و در اختیارش باشد اینست : در صورتی که شخص دزدیده شده را مورد معامله قرار داده و بها یا مبلغی از بهای او را دریافت نموده باشد و گواهان بر آن معامله گوهی دهند دزد محکوم به مرگ می شود در غیر این صورت محکومیت دیگری خواهد داشت.

[6] نظر به اینكه قتل غیرعمد بوده و قاتل نیز شریك جرم دارد و توراه كلمه‌ی كشتن را به كار نبرده است لذا مجازات این نوع قاتل و آسیب‌زننده مجازات عینی نیست بلكه جریمه باید با میزان خسارات وارده متناسب باشد.

تمام علمای یهود عبارت جان به‌جای جان و چشم، به‌جای چشم را بدین صورت تفسیر كرده‌اند:

الف – قاتل عمدی باید كشته شود.

ب – قاتل غیرعمدی تبعید می‌شود.

ج – كسی كه مثلاً گاو شاخ‌زن داشته باشد و در اثر عدم مراقبت او قتلی انجام گیرد، كشته نمی‌شود.

علما از كلمات וְנָתַתָּה , תַּחַת , כֹּפֶר (خون‌بها) نتیجه گرفته‌اند كه اگر حكم قتل قطعی بود لزومی نداشت كه ‌دادگاه بررسی نماید همین‌طور معنی دیگر كلمه « תַּחַת جان زیر جان» به ما می‌فهماند كه میزان محكومیت كمتر از جان از دست رفته است و از كلمه כֹּפֶר مستفاد می‌شود كه در صورتی‌كه قتل مستقیماً از كسی سر نزده باشد امكان خون‌بها دادن در میان است.

[7] صاحب گاو چون خود او ضارب نبوده و قتل هم عمدی نیست، كشته نخواهد شد. به فصل 35 آیه‌های 16 و 17 و 18 از كتاب بمیدبار (اعداد) مراجعه شود.

شموت- فصل بیست و یکم پاراشاي ميشپاطيم