مهندس آرش آبائی
تابستان 1400
نشست
علمی «بازتاب روایات تلمود بابلی در تفاسیر اسلامی» 13 اسفندماه 1399 در سالن
کنفرانس امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.
دکتر آزاده احسانی در این نشست علمی گفت: یکی از شاخه‌های تلمودپژوهی، مقایسه
حکایات موجود در تفاسیر قرآن (اسرائیلیات) با روایت‌های مشابه تلمودی است. در این
گفتار دو روایت تلمودی مرتبط با حضرت سلیمان(ع) با دو روایت از تفاسیر قرآن مقایسه
شدند.
وی افزود: در بخش نخست، روایت‌های موجود در تفاسیر کهن (مانند تفسیر طبری و تفسیر
صنعانی) که در تفسیر سوره صاد آیه ۳۴ آمده‌اند، با روایت مشابه از تلمود بابلی
رساله گیتین ۶۸ ب مقایسه شد. پس از مقایسه مشخص شد که روایت موجود در برخی از
تفاسیر مانند تفسیر صنعانی و تفسیر طبری دقیقاً مشابه حکایت تلمودی است.
در ادامه بر این نکته که روایت قرآنی مطالبی فراتر از آن‌چه در تلمود آمده است،
شامل می‌شود نیز تأکید شد و پس از بررسی بیشتر مشخص شد که روایت اسلامی از کتاب
«عهد سلیمان» (کتاب pseudoepigraphic مربوط به قرون ۱-۳) و هم‌چنین از کتاب سوم
تواریخ هرودوت نیز بهره برده است.
در بخش دوم این گفتار مباحثه‌ای از عالمان یهودی درباره ی شیوه حکمرانی حضرت
سلیمان(ع) با تأکید بر تعدد همسران و اندوختن ثروت و هم‌چنین گرد آوردن اسبان بسیار
از رساله سنهدرین ۲۱ الف با تفاسیر سوره صاد آیه‌های ۳۱ تا ۳۴ مقایسه شد. در برخی
تفاسیر کهن قرآنی در تفسیر این آیات حکایتی آمده است که به حکایت پی کردن اسبان
توسط حضرت سلیمان (ع) مشهور است. با مقایسه این دو دسته روایات از تلمود و تفاسیر
قرآن به این نتیجه می‌رسیم که مفسران قرآنی از مباحثه عالمان یهودی (سنهدرین ۲۱ الف
) برای تفسیر آیات ۳۱-۳۴سوره صاد بهره برده‌اند.
دکتر احسانی در ادامه این نشست گفت: بسیاری از آن‌چه به عنوان اسرائیلیات در تفاسیر
قرآنی آمده‌اند، مشابهی در عهد عتیق ندارند و در نتیجه می‌توان این فرضیه را که
آن‌چه به عنوان اسرائیلیات در تفاسیر قرآن می‌شناسیم، عمدتاً از تلمود بابلی وارد
تفاسیر شده‌اند، مطرح نمود. برای مفسران قرآن و پژوهشگران حوزه تفسیر، تلمودپژوهی
می‌تواند بسیار راه‌گشا بوده و سودمند افتد.
