نشریه پرواز شماره 52 بهمن 1397
سرماخوردگی
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی می‌باشد به طوری‌که سالانه بیش از نیمی از جمعیت
جهان را درگیر خود می‌کند و حتی ممکن است برای یک فرد چند بار طی یک سال رخ دهد.
اگرچه این بیماری به خودی خود باعث مرگ‌ومیر نمی‌شود اما بسیار ناتوان کننده بوده و
هزینه‌های بسیار گزافی را برای سیستم بهداشتی و درمانی کشورها و هم‌چنین خود
بیماران ایجاد می‌کند. از این رو شاید پیشگیری از این بیماری بسیار عاقلانه‌تر به
مراتب به صرفه‌تر از اقدامات درمانی باشد.
متأسفانه در ارتباط با درمان و پیشگیری از این بیماری تصورات و تفکرات غلط بسیاری
وجود دارد که یا منجر به درمان بد و پیدا شدن عوارض بیماری و یا منجر به استفاده‌ی
نادرست و نابه‌جا از داروها و ایجاد مقاومت‌های دارویی می‌شود؛ هدف از نگارش این
مطلب نیز اطلاع‌رسانی در مورد روش‌های صحیح پیشگیری و همین طور حذف تصورات غلط در
این مورد می‌باشد.
عامل ایجاد سرماخوردگی به طور عمده سه ویروس رینوویروس2 کروناویروس3 و ویروس‌های
پارا آنفولانزا4 می‌باشد.
محل ایجاد بیماری مخاط بینی و سینوس‌ها بوده و به‌طور ثانویه ممکن است مخاط حلق را
نیز درگیر کند.
علائم بیماران به طور عمده شامل آبریزش یا احتقان بینی، سرفه، عطسه، تب نسبتاً
خفیف، گلو درد، احساس خستگی و بدن درد می‌باشد.
بهترین
روش برای پیشگیری از سرماخوردگی رعایت بهداشت فردی و شست‌وشوی دست است اکثریت
ویروس‌ها از جمله ویروس‌های عامل سرماخوردگی با شست‌وشوی صحیح دست‌ها از بین
می‌روند و با همین روش ساده می‌توان به راحتی از درصد زیادی از موارد ابتلا جلوگیری
کرد. تا به حال واکسنی برای سرماخوردگی ساخته نشده و علت آن تنوع بسیار زیاد
ویروس‌های نامبرده و تغییرات سریع آن هاست به طوری که ممکن است حتی موقعی که ویروس
از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود نیز تغییرات ایجاد شده باشد بنابراین
واکسیناسیون امکان‌پذیر نیست. در مورد پیشگیری سال‌های طولانی حتی در کتب پزشکی
تصوری وجود داشت که مصرف ویتامین C به صورتی که در میوه‌ها خصوصا مرکبات وجود دارد
به خوبی از ابتلا به بیماری جلوگیری می‌کند اما در منابع به روز شده بیماری‌های
عفونی این طور ذکر شده که اگرچه کمبود ویتامین‌ها و بسیاری از مواد معدنی می‌تواند
زمینه را برای ابتلا فراهم کند، هیچ گونه شواهدی دال بر قابلیت پیشگیرانه این مواد
در سرماخوردگی وجود ندارد به زبان ساده‌تر اگر شما در حد نیاز روزانه مصرف این مواد
مغذی را داشته باشید می‌توانید از سرماخوردگی پیشگیری کنید ولی مصرف زیاد این‌ها
تأثیر مثبت روی روند درمانی ندارد.
در موارد ابتلا به بیماری درمان خاصی وجود ندارد و رویکرد درمانِ حمایتی و صرفا
برای کاهش علایم بیماری‌است. این عبارت که درمان خاصی وجود ندارد به این معناست که
در حال حاضر دارویی نداریم که ویروس سرماخوردگی را از بین ببرد فقط داروهایی داریم
که علائم سرماخوردگی را تسکین ببخشند.
به
طور معمول یک داروی ضد التهاب برای رفع درد و تب یک داروی آنتی هیستامین5 برای رفع
آبریزش و یک داروی ضد احتقان برای رفع علایم گرفتگی بینی کافی‌است و بسیاری از
شرکت‌های دارویی این سه جزء را به صورت یک مجموعه داروی ضد سرماخوردگی تولید کرده و
با اسامی مختلف از جمله Adult cold6 معروف، cold stop و امثال این ها را به بازار
دارویی عرضه کرده‌اند هم‌چنین توصیه می‌شود در کودکان از قطره‌ی سدیم کلرید و در
بزرگسالان از سرم شست‌وشو جهت شست‌وشوی بینی استفاده کرد تا با رقیق کردن ترشحات
دستگاه تنفسی از تجمع ثانوی باکتری‌ها جلوگیری کرده و هم‌چنین به کاهش علائم کمک
کند.
یکی دیگر از تصورات غلط راجع به سرماخوردگی مصرف آنتی‌بیوتیک و کورتون است. دقت
کنید که سرماخوردگی (زمانی که تشخیص آن با رد سایر تشخیص‌های احتمالی قطعی شود) هیچ
نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارد هم‌چنین مصرف کورتون اگرچه متاسفانه به طور شایع
تجویز و باعث سرکوب سریع علایم سرماخوردگی می‌شود ولی از نظر آکادمیک کاربرد ندارد
و عوارض مصرف آن به مراتب خطرناک‌تر و بسیار طولانی مدت تر از دوره ی بیماری می
باشد از جمله ی این عوارض سرکوب پروسه ی استخوان سازی می باشد به طوری که طبق
مطالعات با هر بار تزریق دگزامتازون7 که یک نوع کورتون می‌باشد تا 6 ماه پروسه‌ی
استخوان‌سازی مختل می‌شود. با این حال در تعدادی از افراد که مشکل زمینه‌ای مثل
سینوزیت8 مزمن یا بیماری‌های نقص ایمنی دارند یا مسن هستند ممکن است با صلاحدید
پزشک و برای پیشگیری از بروز عوارض بعدی آنتی بیوتیک تجویز شود یا در افرادی که
زمینه‌ی آلرژیک دارند یا مبتلا به آسم می‌باشند به طور موقت کورتون تجویز شود.
یکی از تشخیص‌های افتراقی سرماخوردگی که آن هم خصوصا در کودکان شایع است گلودرد
چرکی9 است که بر خلاف سرماخوردگی عامل باکتریال داشته و نیاز به درمان آنتی بیوتیکی
دارد اما افتراق این دو از هم توسط پزشک بسیار ساده بوده و استفاده از آنتی بیوتیک
حتی در موارد شک در تشخیص سرماخوردگی مورد ندارد. به طور آکادمیک باید تا پایان
دوره‌ی معمول سرماخوردگی (7 روز و در مواردی 10 روز) صبر کرد و در صورت عدم رویت
بهبودی به سراغ سایر تشخیص‌ها رفت.
یک
تشخیص افتراقی دیگر سرماخورگی آنفلوانزاست10 که این بیماری نیز ویروسی و عامل آن
ویروس آنفلوانزا می باشد علائم بیماری بسیار شبیه سرماخوردگی بوده ولی بیمار معمولا
بسیار بدحال‌تر است، تب بالاتری دارد و پاسخ مناسبی به درمان‌های علامتی نیز
نمی‌دهد، البته در درمان آنفلوانزا با توجه به عوارض خطرناکی که دارد و حتی
می‌تواند منجر به مرگ‌ومیر شود از داروهای
ضد ویروسی موثر بر این ویروس11 استفاده می‌شود. (این دارو در ایران صرفا جهت
بیماران با نقص ایمنی زمینه‌ای، کودکان، افراد مسن و بد حال استفاده می‌شود و در
سایر افراد با توجه به نبود مقادیر کافی این دارو و قیمت بالای آن مثل سرماخوردگی
برخورد می شود.)
در مورد پیشگیری از آنفلوانزای فصلی که مورد بحث ماست یک واکسن 3 و 4 ظرفیتی وجود
دارد که باید در فاصله‌ی 15 شهریور تا 15 مهر تزریق شود. مصرف این واکسن در افراد
دچار نقص ایمنی، کودکان، افراد مسن هم‌چنین کادر درمانی به طور اکید توصیه می‌شود
اما مصرف آن در سایر افراد مورد بحث است که علت آن احتمال بروز مقاومت‌های ویروسی و
کاهش تأثیرگذاری داروست که در این مبحث نمی‌گنجد.
به‌طور خلاصه می توان گفت سرماخوردگی یک بیماری ویروسی بوده که نیازی به آنتی
بیوتیک نداشته و حتی در صورت تحمل علائم می‌توان از درمان علامتی نیز استفاده نکرد
ولی توصیه می‌شود جهت کاهش علائم از داروهای یاد شده و شست‌وشوی بینی با سِروم
استفاده شود که مورد دوم به علت روان کردن ترشحات تنفسی از عوارض احتمالی بعدی
(سینوزیت، عفونت ریه12 و عفونت گوش13 در کودکان) تا حد زیادی پیشگیری می‌کند.
1-Common cold
2-Rhino virus
3-Corona virus
4-Para Influenza virus
5-Anti-histamine
6-سرماخوردگی بزرگسالان
7-Dexamethasone
8- Sinusitis بیماری التهابی سینوس ها که شایع‌ترین علامت آن ترشحات پشت حلق و درد
سینوس هاست.
9-Bacterial Pharyngitis
10-Influenza
11- به طور عمده داروی Oseltamivir
12-Pneumonia
13-Otitis Media
