خرداد 85
يكي ديگر از مردان (ديكسيونر) فرهنگ لغتنويس ايراني يهودي:
دكتر مرتضي معلم در سال 1268 در يك خانواده فرهنگي يهودي متولد شد، او از مفاخر مشهور كليميان ايران در علوم پزشكي و فرهنگنويسي است.
در
اواخر سال 1363 چاپ دوم فرهنگ فارسي به فرانسه مرحوم دكتر مرتضي معلم تجديد چاپ شد
و در كتابفروشيها توزيع گرديد و همينطور ميدانيم كه فرهنگهاي مرحوم سليمان حييم تا
سالهاي اخير هر سال تجديد چاپ ميشود و بدون اغراق در كشور ما كمتر تحصيلكرده و
روشنفكري است كه بتواند ادعا كند كه در دوران دانشآموزي و دانشجوئيش از فرهنگ حييم
استفاده نكرده و به وجود آن نيازي نداشته است و هنوز هم بعد از نيم قرن كه از چاپ
نخستين كتاب لغت انگليسي- فارسي و فارسي- انگليسي حييم ميگذرد و با وجود صدها كتاب
فرهنگ لغت كه در طول اين سالها چاپ شده و بيترديد بعضي از آنها در جهت كمال انتشار
يافته، باز هم فرهنگ حييم راهنماي دانشجويان و دانشپژوهان است.
فرهنگ فارسي به فرانسه دكتر مرتضي معلم را نيز ميتوان از جمله كاملترين فرهنگهاي فارسي به فرانسه دانست كه تاكنون منتشر شده، كه در واقع دكتر مرتضي معلم تمام عمر خود را در تكاپوي نوشتن اين فرهنگ بود و سي سال به طور مداوم روي اين كتاب زحمت كشيد، اين كتاب مورد تائيد همه اساتيد و شرقشناساني است كه در كشورهاي مختلف با زبان فارسي و فرانسه سروكار دارند و همچنين در سالهاي اخير مورد توجه مترجمين و دانشجويان و نويسندگان ايراني قرار گرفته است. چاپ اول فرهنگ فارسي- فرانسه دكتر معلم در سال 1349 منتشر شد.
در اين شماره نشريه بينا شرح حال اين ايراني يهودي را به اطلاع خوانندگان عزيز ميرسانيم.
دكتر مرتضي معلم در يك خانواده روحاني كليمي متولد شد و تحصيلات ابتدايي خود را در مدارس سنتي كليميان و در مدرسه اتحاد تهران ادامه داد، تحصيلات متوسطه خود را در سال 1290 هجري شمسي در مدرسه سنلوئي آغاز كرد و در همين مرحله به زبان فرانسه آشنايي بيشتري پيدا كرد. دكتر معلم مدتها در مدارس تهران زبان فرانسه تدريس ميكرد و در همين مرحله بود كه اشتياق فراوان براي تدوين فرهنگ واژهها و اصطلاحات از زبان فارسي به زبان فرانسه در او پيدا شد و با جديت كامل اين شوق را دنبال نمود و از همان موقع شروع به جمعآوري لغات و معاني و واژههاي مختلف زبان فارسي و معادل آن به زبان فرانسه نمود.
دكتر مرتضي معلم در سال 1298 وارد دانشكده طب شد و در سال 1302 از دانشكده و يا مدرسه طب فارغالتحصيل شد و به كار طبابت پرداخت و به استخدام وزارت بهداري درآمد. تا سال 1306 سمت «رئيس صحيه بلاد شرق» بود و پس از آن تا سال 1311 «رئيس قرنطينه «رز غربي ايران (قصر شيرين)» بود و در اين پستها به خدمتگزاري مشغول شد و در مقام يك طبيب دلسوز و متعهد به مردم ميهن خود خدمت نمود و پس از آن نيز در تهران و ساير شهرها به خدمت پزشكي اشتغال داشت ولي در تمام اين مدت يك لحظه از تدوين فرهنگ فارسي به فرانسه غفلت نميكرد. در سال 1334 از خدمت دولت در وزارت بهداري بازنشسته شد و ميتوان گفت از اين تاريخ تا هنگام وفات در مرداد ماه 1358 تمام نيرو و توان و وقت خود را به نوشتن اين فرهنگ اختصاص داد.
دكتر مرتضي معلم در نوشتن فرهنگ فارسي به فرانسه از شيوه «فيشنويسي» استفاده ميكرد و انتخاب همين شيوه به او امكان ميداد تا در هر فرصتي هر واژه و اصطلاحي را تكميل نمايد و بر آن اضافه و يا از آن كسر كند، دكتر معلم در سالهاي آخر عمر خود با وجود كهولت و ناتواني جسمي كار تصحيح فرهنگ را خود شخصاً به عهده گرفت و با علاقه و پشتكار در چاپخانه حاضر ميشد و يك يك موارد را خود كنترل و صحيح مينمود.
دكتر مرتضي معلم درباره انتشار فرهنگ فارسي – فرانسه ميگويد:
در نيمه دوم 1311 به تهران بازگشتم و چون ميدانستم در ديگر شهرها وسايل لازم براي تكميل فرهنگ خود نخواهم داشت ناچار از قبول خدمت مجدد براي ولايات خودداري كردم و به هر سختي و هرماني بود به تكميل فرهنگ خود پرداختم و در نتيجه با كوشش زياد به جاي عمر از دست رفته هزارها اوراق روي هم انباشته گشت و مبدل به اين فرهنگ شد.
در اواخر سال 1342 دو استاد شرقشناس فرانسوي به تهران آمدند و پس از مطالعه اين فرهنگ چاپ آن را مفيد دانسته و مرا به سوي استاد محمد معين راهنمايي كردند. اين استاد فرهنگ دوست مرا تشويق و به موسسه انتشارات اميركبير معرفي نمودند و خوشبختانه اين معرفي مفيد واقع گرديد و كار چاپ اين فرهنگ آغاز شد.
دكتر مرتضي معلم بيترديد يكي از مفاخر جامعه يهودي ايران است. او به هنگام مرگ حدود 90 سال داشت. يادش گرامي و روانش شاد باد.
