از زماني كه مدرسه سازي به سبك جديد در ايران متداول شد و مكتبخانه ها به دوره هاي مختلف تحصيلي با روش جديد آموزش و پرورش مبدل شدند، مدرسه سازي سنت جاري در جامعه كليميان ايران بوده است.
قبل از آن به طور معمول در حاشيه كنيساها، بيتميدراش ها و يشيواها (آموزشگاه هاي ديني يهود) ضمن آموزش فرايض مذهبي يهود، دروس مختلف را نيز به جوانان آموزش مي دادند. بيش از صد سال قبل، مدارس آليانس (اتحاد) به سبك جديد و با استفاده از شيوه آموزش به سبك مدارس فرانسه فعاليت خود را در ميان كليميان ايران آغاز كردند و در شهرهاي يهودي نشين اقدام به تاسيس مدرسه نمودند. آغاز كار مدارس آليانس (اتحاد) در ايران علاوه بر آشنائي با تعليم و تربيت به سبك جديد در ميان يهوديان ايران خصوصيت ديگري هم داشت كه موجب دگرگوني نظام ساختاري جامعه كليميان ايران شد و اين مهم ناشي از آن بود كه مدارس آليانس دانش آموزان غيرمسلمان را از همان ابتداي كار نام نويسي ميكردند و براي اولين بار دانش آموزان يهودي روي نيمكتهاي مدارس، هموطنان مسلمان را در كنار خود ميديدند.
اين اتفاق موجب آشنائي بيشتر كليميان با ساير هموطنان گرديد و در واقع ديوارهاي خودساخته «گتو» كه در ميان كليميان و هموطنان مسلمان جدائي مي انداخت، شكسته شد و كليميان ايران توانستند افق بزرگتر وطن خود را كه مخصوصاً در دو سه قرن اخير بر روي آنها بسته شده بود، با روشني بيشتري تماشا كنند و قابليتهاي خود را براي خدمت به مردم و ميهنشان به منصه ظهور برسانند. از طرف ديگر، اكثريت هموطنان مسلمان بعد از آشنائي بيشتر با يهوديان توانستند نگاه خود را به درون جامعه يهودي بياندازند و از نزديك، بطلان داوري هاي كهنه و افسانه هاي پوچ را كه در مورد زندگي و آداب و سنن كليميان به آنها القاء شده بود به چشمان خود ببينند. در نتيجه بين جامعه كليميان و ساير هموطنان مناسبات صميمانه و دور از نفرت و تعصب ايجاد گرديد و اين احياي روابطي بود كه از ديرباز قبل و بعد از اسلام بين يهوديان ايران و ساير هموطنان برقرار بود.
در اين ارتباط كه در واقع آغاز زندگي نوين جامعه كليميان ايران است، مدارس كليميان نقش تعيين كننده اي داشتند. گروه مدارس «اتحاد»، «كوروش»، و «اتفاق» در شهرهاي مختلف در ايجاد اين شرايط تأثير فراوان داشتند و البته بعدها حضور دانش آموزان دختر و پسر كليمي در مدارس عمومي اين ارتباط را استوارتر كرد. ميتوان گفت از سالهاي 1328 ش. به بعد وضعيت جامعه كليميان و از جمله مدارس آنها دستخوش تغييرات فراوان شد. جابجائي جمعيت يهودي از شهرهاي كوچك به شهرهاي بزرگ و مخصوصاً به تهران، سازمانهاي يهودي را در شهرهائي مثل كاشان، بروجرد، سنندج، اروميه و يزد عملاً متلاشي و يا كم اثر كرد و مدارس اختصاصي كليميان در اين شهرها تعطيل شدند. در شهرهاي بزرگ نيز جاذبه مدارس كليميان كمتر شد و خانواده هاي كليمي فرزندان خود را بيشتر در مدارس عمومي نام نويسي كردند.
از سالهاي 1350 به بعد به دليل پراكندگي جامعه يهودي در شهرهاي بزرگ و تأثير مهاجرت به خارج از كشور، مهمترين مدارس كليميان يعني «اتحاد» و «كوروش» و تا اندازهاي «اتفاق» دچار بحران كمبود دانش آموز شدند و رفته رفته تعطيل شده و يا اداره آنها به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.
بعد از پيروزي انقلاب و استقرار نظام جمهوري اسلامي، مدارس اقليتهاي ديني و مخصوصاً چند مدرسه متعلق به جامعه كليميان ايران كه هنوز مشغول به كار بودند با شرايط جديدي روبرو شدند.
در اين دوره و به موجب قانون، به اقليتهاي ديني اجازه داده شد كه مدارس اختصاصي خود را داشته باشند، با اين قيد كه فقط دانش آموزان اقليتهاي ديني در آنها نام نويسي كنند و مديريت آن به وسيله وزارت آموزش و پرورش اداره شود.
اين مقررات با اينكه مسئوليت اداره مدارس را به عهده وزارت آوزش و پرورش ميذاشت و به همين دليل امكان ادامه كار مدارس اقليتها بيشتر ميشد، اين گونه مدارس را با كمبود دانش آموز و در نتيجه تنزل كيفيت تحصيل روبرو ساخته است.
موقعيت كنوني:
در تهران چهار مجتمع تحصيلي مخصوص كليميان وجود دارد.
1-
مجتمع دخترانه «اتفاق» مشتمل بر دوره
هاي ابتدائي، راهنمائي،
دبيرستان و پيش
دانشگاهي
2- مجتمع پسرانه «موسي
بن
عمران» (ابريشمي) با دوره
هاي دبستان، راهنمائي
و دبيرستان
3- مدرسه پسرانه «روحي شاد» با دوره هاي دبستان و راهنمائي
4- مدرسه دخترانه «فخردانش» با دوره هاي دبستان و راهنمائي.
مشكل اساسي در تمام مدارس مذكور كمبود دانش آموز است با وجود فراهم شدن امكانات رفت و آمد دانش آموزان با كمك اولياي آنها و كمكهاي انجمن كليميان و عليرغم مهيا شدن سرويس نقل و انتقال دانش آموزان- با توجه به پراكندگي شديد جمعيت يهودي در سطح تهران بزرگ و كسر عددي جمعيت كليميان- نتيجه مطلوب حاصل نشده است و كسر تعداد دانش آموزان همچنان موجب افزايش هرچه بيشتر هزينه سرانه هر دانش آموز ميشود.
البته بايد به اين نكته نيز اشاره كرد با وجود همه مشكلات،
مدارس كليمي در سطح تهران به عنوان مدرسه نمونه شناخته شده و تعداد قبولي دانش آموزان در مقاطع مختلف در سقف سطح قبولي در سراسر كشور قرار دارد و اين نتيجه مقدور نشده است مگر با زحمات فراوان مديران و معلمان دلسوز و صميمي آموزش و پرورش و نيز علاقه خانواده ها به تحصيل دانش آموزان در مدارس اختصاصي كه پشتوانه ادامه حيات اين مدارس بوده است.
برنامه ريزي براي فعاليت سالهاي آينده مدارس اختصاصي كليميان با حضور اعضاي انجمن هاي اولياء و مربيان مدارس و كارشناسان آموزشي در جلسات متعدد در كميته فرهنگي انجمن كليميان تهران انجام شده است. در اين جلسات بعد از بحث و تبادل نظر، تصميم گرفته شد در حفظ و بقاي مدارس كليمي در تهران از همه امكانات استفاده شود و تصميمات زير را براي اجرا به هيئت مديره انجمن كليميان تهران ابلاغ گردد:
1- مدارس كليميان در تمام مقاطع به كار خود ادامه دهند.
2- براي جذب بيشتر دانش آموز به كيفيت آموزش در مدارس توجه جدي شود و امكانات تحصيل از جمله سيستم هاي كامپيوتري و آزمايشگاه هاي مورد نياز تكميل گردند.
3- انجمن هاي اولياء و مربيان فعالتر عمل كنند و در ارتباط مستقيم با اولياي دانش آموزان و مسئولين و مديران مدارس باشند.
4- اعتبار
مالي براي تجهيز مدارس پيشبيني شود. در همين رابطه منابع كسب اعتبار به شرح
زير هستند:
الف – كمك هاي اولياي دانش
آموزان در هنگام نام
نويسي در دوره
هاي دبيرستان.
ب- اختصاص قسمتي از درآمد كنيساها براي هزينه در مدارس با بررسي دقيق و تعيين تعهد سالانه هر كنيسا.
ج – اختصاص بودجه از طرف انجمن كليميان تهران با تعهد مشخص براي هر يك از مدارس.
لازم به يادآوري است كه هم اكنون كليه هزينه هاي مربوط به آموزش فرايض ديني يهود، تعليمات رسمي فرهنگ و بينش يهود مصوب آموزش و پرورش و بخش عمده هزينه هاي ديگر از جمله سرويس رفت و آمد از بودجه انجمن كليميان تهران پرداخت ميشود.
اميدواريم با همت جامعه كليمي ايران، مخصوصاً اولياي دانش آموزان، مسئولين كنيساها، و هيئت مديره انجمن كليميان تهران و با برخورداري از تخصص و مديريت مديران و آموزگاران دلسوز بتوانيم سالهاي بهتري را در مدارس اختصاصي كليميان تجربه نمائيم.
