ارديبهشت 78
ساسان يعقوبيان
موسيقي، بخصوص موسيقي اصيل ايراني هيچگاه ديني را كه به خدمات «مرتضي ني داوود» دارد فراموش نخواهد كرد. «مرتضي خان ني داوود» از مشهورترين موسيقيدان هاي معاصر ايران و بنيانگذار دايرةالمعارف موسيقي اصيل ايران است. مردي كه با فعاليت هاي خود به موسيقي اصيل جان دوباره بخشيد.
ني داوود در سال 1279 هـ.ش در يك
خانواده هنر دوست يهودي در تهران ديده به جهان گشود. پدرش «بالا خان»، نوازنده تنبك
بود. مرتضي در محضر پدر و ديگر دوستان هنرمندي كه با آنها رفت و آمد داشتند به
موسيقي گرايش پيدا كرد. هفت ساله بود كه پدر به استعداد او پي برد و وي را نزد
ميرزا حسينقلي از بزرگترين استادان زمانه فرستاد. مرتضي در خدمت استاد رديف موسيقي
سنتي را آموخت. بعد از فوت ميرزا نزد بهترين شاگرد او، درويش خان به شاگردي پرداخت
و آنچه را آموخته بود تكميل كرد و موفق به كسب سه مدال طلا، نقره و مس شد. به گفته
درويش خان، مرتضي بهترين شاگرد او بود. به همين دليل با دلسوزي و علاقه اي خاص،
تمامي زير و بم هاي هنر خود را به وي آموخت، شاگرد نيز حرف استاد را با جان و دل
خريد. پس از فوت درويش خان، به وزارت فرهنگ رفت و براي گشايش مدرسه موسيقي مجوز
گرفت و به ياد استاد، آن را «مدرسه درويش» نام نهاد. در مدرسه او آواز، تار و ويلن
تدريس مي شد، و شاگرداني نامي همچون قمرالملوك، ملوك ضرابي، ارسلان درگاهي و... از
آن پاي به عرصه هنر نهادند.
همزمان با افتتاح راديو در سال 1319، در آنجا آغاز به كار كرد، و به مدت ده سال همزمان در كار تدريس نيز مشغول بود.
در سال 1350 با وجود كهولت سن به دعوت راديو مجدداً شروع به ضبط رديف هاي موسيقي ايران در 297 نوار نمود كه قدم مؤثري در زنده نگاه داشتن موسيقي سنتي و مرجع مفيدي براي پژوهش در آن مي باشد، در اين مورد، با عدم پذيرش هر هديه اي اظهار داشت: «من براي وطنم ايران اين كار را انجام داده ام. دلم به همين خوش است. ديگر موسيقي ما نمي تواند پايمال بدخواهان شود.»
اين هنرمند به مباني موسيقي سنتي و اجراي اصيل آن ايمان داشت و هوشيارانه از اختلاط بي قاعده موسيقي غربي با ايراني جلوگيري مي كرد. در تصنيف سازي، ساختن پيش درآمد، چهار مضراب و رنگ، پيرو پيشينيان خود بود. از ساخته هاي زيباي اومي توان: «ماه من، مرغ سحر، آتشي در سينه دارم و مرغ حق» را نام برد. در نوازندگي تار هيچكس جاي او را نگرفت. مرتضي در ميان همراهان خود نمونه بارزي از يك انسان فداكار و اسوه پاكي و طهارت بود عزت نفس، مناعت طبع و طينت پاك او زبانزد خاص و عام بود. به آيه تورات مقدس «همنوعت را مانند خودت دوست بدار» توجهي خاص داشت و به همين منظور به همكاران و شاگردان بي بضاعت خود كمك مي كرد. كنسرت هاي او، همه به نفع امور خيريه و ايتام بود و هيچگونه سود مادي از مدرسه اش دريافت نمي كرد. تمام تلاش او در آفرينش و حفظ و اشاعه موسيقي اصيل ايراني بود و تنها از آن نگران بود كه شايد روزي برسد كه دستانش او را براي نواختن تار ياري نكنند. خود مي گفت: «من روزي كه نتوانم ساز بزنم خواهم مرد.»
مرتضي ني داوود، پس از سال ها خدمت
به فرهنگ ايران در روز نهم مرداد ماه سال 1369 در سانفرانسيسكو دارفاني را وداع
گفت. روحش شاد
سایر مقالات مرتبط:
شب مرتضی نی داود
موسیقی در دین یهودمرغ سحر موسیقی ایران
بانوي مهر و ماه، قمرالملوك وزيري و مرتضي خان نيداود
سخنرانی چهره ماندگار جامعه کلیمی در رونمایی دو کتاب «محله کلیمیان تهران» و «عودلاجان»
