آتوسا آرمین
پاییز 96
فیلیپ راث جامانده از نوبل بر بلندای ادبیات آمریکا
صاحب‌نظران
ادبی جهان فیلیپ راث را مهم‌ترین نویسنده زنده آمریکا می‌دانند و به باور منتقدان،
راث یکی از شایسته‌ترین نویسندگان جهان برای دریافت نوبل ادبیات است. با اینکه تا
کنون به دلایل نامشخصی این جایزه به او تعلق نگرفته ولی فهرست جوایز معتبر ادبی که
تاکنون به وی تعلق گرفت چنان بلند است که می‌توان گفت که با اعتبار نوبل پهلو
می‌زند.
فیلیپ میلتون راث (Philip Roth) در تاریخ 19 مارس 1933 در نیوآرک ایالت نیوجرسی در
خانواده‌ای یهودی به‌دنیا آمد. بیشتر ساکنین محله ویک-ها-ویک نیوآرک تا دهه 1960
متشکل از طبقه متوسط یهودیانی بود که غالبا متعلق به نسل‌های اول و دوم مهاجرین
روسی و شرق اروپا بودند که پس از تثبیت موقعیت شغلی و اجتماعی‌شان در نیوآرک موفق
به تشکیل هسته‌ای قوی متشکل از مدارس، یشیواها، کنیساها و یک بیمارستان شده بودند.
هرمان و بس راث، والدین فیلیپ، متولد آمریکا وفرزندان مهاجرین گالیسیایی بودند.
گالیسیا منطقه‌ای در اروپای مرکزی است که حاکمیت آن طی قرون 18 و 19 میلادی مورد
مناقشه بین کشورهای روسیه، لهستان و اوکراین بود. تاریخ پر فراز و نشیب و الحاق هر
از چند گاه آن به یکی از این سه کشور سبب شده بود که یهودیان این منطقه طعم پوگروم*
و یهودی‌ستیزی را در انواع مختلف روسی و لهستانی بچشند. بنابراین از سال‌های پایانی
قرن نوزده موج مهاجرت یهودیان گالیسیایی به سوی آمریکا و فلسطین آغاز شد.
هرمان راث فروشنده شرکت‌های بیمه بود و خانواده‌اش از رفاه نسبتا بالایی برخوردار
بودند. فیلیپ در سال 1950 از دبیرستان ویک‌هاویک فارغ‌التحصیل شد. دوران نوجوانی و
دبیرستان‌اش را به‌خوبی در کتاب شکواییه پورتنوی(Portnoy Complaint) شرح داده است.
مکان‌های ذکر شده در داستان و اتفاقاتی که برای شخص اول داستان می‌افتد در واقع شرح
زندگی خود اوست. نگاهی هرچند گذرا به دفاتر رسمی دبیرستان راث را به ما به‌عنوان
دانش‌آموزی با هوش و قریحه بسیار و دارای عقل سلیم معرفی می‌کند. پس از کسب لیسانس
ادبیات انگلیسی با درجه بسیار ممتاز از دانشگاه باکنل، او موفق به اخذ فوق لیسانس
همان رشته از دانشگاه شیکاگو شد. دعوت بی‌درنگ دانشگاه پس از فارغ‌التحصیلی از او
جهت تدریس نگارش و نویسندگی خلاق و احراز کرسی استادی دانشگاه‌های پرینستون و آیووا
نشان از توان و استعدادی فوق‌العاده در ادبیات و نویسندگی دارد. حرفه دانشگاهی راث
با تدریس ادبیات تطبیقی در دانشگاه پنسیلوانیا تا زمان بازنشستگی در سال 1991 ادامه
یافت.
سال 1956راث درشیکاگو با سولومون بلو** و مارگارت مارتینسون آشنا شد. اتفاقی که
تاثیر به‌سزایی بر زندگی حرفه‌ای و شخص او به‌جا گذاشت. دوستی او و مارگارت به
ازدواج در سال 1959 منجر شد. زندگی مشترکی که دوامی نداشت و پس از 4 سال به جدایی
انجامید. مارگارت الهام بخش شخصیت‌پردازی در آفرینش پرسوناژ زن داستان‌هایش است.
ازدواج، جدایی و مرگ مارگارت در یک سانحه اتومبیل در سال 1963 زخمی درمان ناپذیر بر
روح و روان راث به‌جا گذاشت.
به لحاظ دیدگاه مذهبی راث یک آتئیست به‌شمار می‌رود و اعتقادات و باورهای ضد مذهب
خود را بی‌محابا مطرح می‌سازد. سال 1990 او با کلر بلوم، دوست و همنشین دیرینه‌اش
ازدواج کرد. این بار نیز زندگی مشترک این دو دیری نپایید و بلوم پس از متارکه در
سال 1994 کتاب زندگی در خانه عروسک را نوشت. کتابی که روایتگر زندگی مشترک او با
راث و ذکر جزییات ناخوشایند آن بود. منتقدان باور دارند که بسیاری از بخش‌های کتاب
راث با نام من با یک کمونیست ازدواج کردم(ترجمه فارسی با عنوان شوهرکمونیست من)
پاسخی به اتهامات مطرح شده از سوی مارگارت است.
اولین کتاب راث خداحافظ کلمبوس به‌همراه پنج داستان کوتاهی که از او در شیکاگو
تریبون منتشر شده بود در سال1960 برنده جایزه ملی کتاب آمریکا شد. اتفاقی که پیش از
آن برای هیچ نویسنده نوخاسته‌ای رخ نداده بود. انتشار شکواییه پورتنوی در سال 1969
محبوبیت و ثروت را برای نویسنده‌اش به ارمغان آورد. در سال‌های پایانی دهه 70
میلادی ناتان زوکرمن، شخصیت داستانی که آلتراگوی*** نویسنده بشمار می‌آید، متولد
شد. زوکرمن راوی داستان‌هایی است که در نیوآرک اتفاق افتاده و ترسیم کننده ظرایف
زندگی و روابط یهودیان این منطقه است. راث برخلاف دیگر نویسندگان آمریکایی- یهودی
هم عصرش همچون برنارد مالامود و باشویس سینگرکه به شهرتی جهانی دست یافتند، کتابی
به زبان ییدیش ننوشته است.
چنانچه گفته شد فهرست جوایز اهدا شده به راث آن چنان بلند است که در چارچوب این
نوشته نمی‌گنجد ولی می‌توان به سه بارجایزه پولیتزر، هشت بارجایزه ملی کتاب، جایزه
پن، جایزه کافکا ، جایزه نابوکف و مجموعا 58 جایزه معتبر بین‌المللی اشاره کرد.
چندین کتاب او موضوع ساخت فیلم قرار گرفته و از سال1383 با ترجمه کتاب رییس جمهور
ما به بازار کتاب ایران معرفی شده است. فهرست کتاب‌های ترجمه به فارسی به‌شرح زیر
است:
• ننگ بشر، خشم و شوهر کمونیست من با ترجمه دکتر فریدون مجلسی
• حقارت، زوکرمن رهیده از بند و نویسنده پشت پرده با ترجمه سهیل سمی
• یکی مثل همه با ترجمه پیمان خاکسار
• ارباب انتقام با ترجمه پدرام لعل بخش
• رییس جمهور ما با ترجمه افشین رضاپور
*Pogrom کشتار خشونت بار یا آزار یک گروه قومی یا مذهبی. این واژه اصالتا مربوط به
آزار یهودیان در روسیه و لهستان است و از روسی وارد زبان انگلیسی شده است. امروزه
این واژه در تعریف آزار و اذیت اقلیت‌های قومی بکار می‌رود.
**سولومون بلو Solomon bellow(1915-2005) نویسنده آمریکایی کانادایی یهودی تبار
برنده جایزه نوبل در ادبیات و جایزه پولیتزر
***آلتر اگو یا خود اسطوره‌ایی که از شخصیت در حالت نرمال فرد متمایز است.
