داریوش نهداران
پاییز 1389
«تعویذ نماز، معادل واژه‌ی تفیلین است که مفرد آن «تفیلا» است.
شاید این کلمه از واژه‌ی آرامی به معنی «بسته شده» گرفته شده است. از آنجایی که
کلمه‌ی تفیلا به معنای نماز است به همین دلیل در میان یهودیان چنین رواج یافت که
تفیلا به معنای نماز، ریشه‌ی لغوی کلمه‌ی تفیلین است. برخی گفته‌اند کلمه‌ی مذکور
از واژه‌ای عبری به معنای «ترجیح می‌دهد» یا «جدا می‌کند» بر گرفته شده است. تاریخ
تفیلین ظاهرا به دوران کهن باز می‌گردد. که برخی از آنها با شکل کنونی هم‌خوانی
دارند مانند تفیلین‌هایی که در غارهای قمران پیدا شد.» (المسیری، جلد پنجم،
1383،257)
«تفیلین عبارت است از دو محفظه‌ی چرمی کوچک مکعب شکل که تسمه‌های چرمی به آن وصل
شده و درون آنها ورقه‌های نازکی از پوست حیوانات حلال گوشت قرار دارد. روی آن 4
قطعه از مطالب تورات نوشته شده است: (سِفِر خروج، باب 13 آیههای 1 تا 10، 2، همان
باب، آیههای 11 تا 16، سفرتثنیه، باب 6، آیههای 4 تا 9، سفر تثنیه، باب 11،
آیههای 13 تا 21). به‌طوری که از متن این فصل‌ها نتیجه می‌شود بین اعضای مختلف
بدن انسان، یعنی قلب و مغز و چشم‌ها و اعضائی هستند که می‌توانند عامل کار خطا یا
عمل صواب باشند. زیرا پس از این که چشم چیزی را دید، انسان خواهان آن می‌شود و ممکن
است مغز این خواسته را تصویب کند. ولی هر یهودی، صبح پس از بستن تفیلین، موظف
می‌شود که همواره خدای یکتا را در نظر داشته باشد تا بدین‌وسیله از ارتکاب عمل شر
جلوگیری نموده و به انجام کار خیر تشویق شود. اگر او بخواهد به‌سوی بدی سوق یابد،
به‌خاطر خواهد آورد که در تفیلین چه دستوراتی نقش بسته و با بستن آن چه تعهدی نموده
است. در فصل «شِمًع ایسرائل» که یکی از چهار قسمت فوق است نوشته شده است:
خدا را با تمام قلب و وجود خود دوست بدار. مفسران و علمای یهود از این آیه نتیجه
گرفته‌اند که در هر انسانی دو نیروی متضاد وجود دارد که یکی از آنها انسان را به
کارهای نیک تشویق و دیگری به انجام اعمال زشت و گناه هدایت می‌نماید یک فرد یهودی
باید بر خود مسلط باشد و هر دو فکر را تحت فرمان مغز خود درآورد. از این جهت تفیلین
دست را روی دست چپ و مقابل قلب می‌بندیم تا قلب را کنترل کند و تفیلین سر را بین دو
چشم و روی مغز می‌گذاریم نگهبان، مراقب اجرای صحیح قوانین اساسی توحیدی باشد.»
«شیوه‌ی به جا آوردن تفیلین در این آیه ذکر شده است: «و آنها را به عنوان علامت بر
دست خود ببندد، و در بین چشمان تو زینت پیشانی باشند» (سفر تثنیه، 6: 8). مقصود این
فرمان آن است که احکام تورات نیروی هادی و کنترل‌کننده زندگی انسان شود، تا آن که
آرمان‌های دین یهود افکار وی را در قالب خود شکل دهد و رهنمون او در ضمن انجام هر
کاری باشد. این نکته را می‌توان از آن چه درباره‌ی یکی از دانشمندان تلمود به نام
رَبا نقل شده است به خوبی دریافت. ابائی در حضور ربا استاد خود نوشته بود و وی را
دید که بسیار سر خوش است. ابائی به او گفت: نوشته شده است که : «با ترس و لرز شادی
کنید» (مزامیر داوود 2: 11). ربا در پاسخ او گفت: «من تفیلین بسته‌ام» (بِراخوُت،
30 ب). ربا می‌خواست به شاگرد خود این نکته را تفهیم کند که چون او در سراسر روز
تفلین بر سر و دست خود دارد، همین تفیلین با تأثیر هوشیار کننده خود مانع از آن شد
که وی از حدود معین اخلاقی تجاوز کند و به سبک سری و مزاج ناروا بپردازد. همچنین
درباره‌ی فرمان: «نام خداوند خدای خود را بیهوده بر زبان میاور» (سفر خروج، 20، 7)
چنین تفسیر کرده‌اند که : «تفیلین را که نام خداوند بر آن نوشته شده است بر خود
مگذار که بعداً بروی و مرکتب گناه شوی» (پِسیقتا، 11 ب). تو که تفیلین بر سر و دست
خویش می‌گذاری، دیگر نباید خود را به گناه و اعمال ناشایست آلوده سازی.» (کهن،
1350، 171) «تفیلین بر بالای پیشانی و بازوی چپ قرار گرفته و بسته می‌شود. علت بستن
تفیلین به بازوی چپ، مهار کردن و تحت کنترل درآوردن انرژی ستون چپی میل به دریافت برای خود، و تبدیل آن به میل به دریافت به منظور شراکت با دیگران که توازن و
هماهنگی نیروهای راست و چپ است می‌باشد. تفیلین قرار گرفته بر بالای پیشانی و سر،
با انرژی مثبت و عاقبت با آگاهی کیهانی و هوشیاری مرتبط می‌باشد.» (برگ، 1990،
304-303)
طرز ساخت تفیلین: «به طور کلی تفیلین از دو جعبه‌ی مکعبی شکل و نوارهای چرمی تشکیل
شده است، یکی از آن دو جعبه بر بالای پیشانی و دیگری بر روی بازوی چپ در مقابل قلب
قرار می‌گیرد. در داخل تفیلین سر و دست چهار بخش مختلف از تورات قرار دارند. در
تفیلین دست این چهار بخش بر روی یک تکه پوست نوشته شده و درداخل جعبه‌ی چرمی قرار
داده شده است درصورتی که تفیلین سَر از چهار شبکه‌ی مختلف تشکیل شده و هر کدام از
بخش‌های چهارگانه‌ی فوق بر روی قطعه پوست جداگانه‌ای نوشته شده و در یکی از این
شبکه‌ها قرار داده شده‌اند. از چهار بخش فوق دو بخش از فصل مربوط به קדש-לי (قَدِش
لی) و در بخش دیگری از שמע ישראל(شمع ایسرائیل) گرفته شده است. بخش‌های چهارگانه‌ی
فوق به ترتیب به شرح زیر می‌باشند:
1- در اولین بخش تأکید شده است که خداوند قوم یهود را از بردگی در مصر نجات داده و
با دادن تورات خویش به ایشان از این بردگان قومی نمونه ساخت که در عهد عتیق رواج
خداپرستی در دنیا شدند و چهارچوب‌های درستی، پاکی، تقوا و نوع دوستی ر برای نوع
بشر معین نمودند. خداوند می‌فرماید که شما همواره این موضوع را به یاد داشته و به
فرزندان خویش تعلیم بدهید که خداوند شما را به عنوان نخست‌زادگان خویش انتخاب کرده
و از این حیث نقش بزرگی به‌عهده‌ی شما گذارده شده است.
2- در بخش دوم مشخص شده است که تنها به‌خاطر قبول این نقش بود که قوم یهود در
پهنه‌ی گیتی بقا یافته‌اند و چنان‌چه یهودیان از قبول تورات امتناع می‌ورزیدند علتی برای وجود آنها نبود.
3- در آیه‌ی سوم (شمع اسرائیل) مشخص شده است که برای انجام این رسالت ما باید
خداوند را به‌عنوان تنها قدرتی که جهان را هستی می‌بخشد قبول نموده و او را دوست
بداریم و تمامی قوای جسمی و معنوی خویش و تمام هستی خود را آن‌چنان که در تورات
آمده است، وقف خدمت به او بنمائیم.
4- آیه‌ی چهارم، قوم یهود را به طور کلی مخاطب قرار داده و به او اخطار می‌کند که
فقط در صورت اطاعت از فرامین الهی است که می‌تواند عاقبت نیکی داشته و به مقاصد
معنوی و حتی غیرمعنوی خویش دست یابد و در صورت عدم اطاعت از فرمان الهی به سختی
تنبیه خواهد شد. این چهار آیه درحقیقت عصاره‌ی مراسم یهودیت هستند و نمودی از نقش فردی و عمومی قوم
یهود می‌باشد، و بنابراین اگر با گذاشتن تفیلین به‌مفهوم این میتصوا (صواب) واقف
باشیم تفیلین به تنهایی می‌تواند برابر با سایر فرامین تورات باشد.
همان‌طوری که قبلا اشاره شد، تفیلین سر دو دست از حیث ساخت و شکل جعبه‌ها با هم
تفاوت دارند مفهوم این تفاوت آن است که مضمون چهار آیه‌ی فوق از مخیله‌ی ما گذشته و
ما را به‌سوی یک طرز عمل واحد رهبری نماید. پس از آن‌که از نظر منطقی قبول نمودیم
که ما همه مدیون خداوند بوده و رسالت والایی در این دنیا به‌عهده داریم بنابراین
باید زندگی خود را وقف آن نماییم. این افکار باید یک شکل عملی به خود گرفته و
گروه‌ها را رهنمون شوند، تا عملاً مراتب این رسالت را ایفا نمایند.
به‌عبارت دیگر مفهوم این عمل آن است که مطالب و دانش توراتی که کسب می‌نمایند، باید
به‌کار گرفته شده و عملاً به‌طریق شایسته‌ای در زندگی مورد بهره‌برداری قرار گیرد و
به‌هیچ عنوان نباید این معلومات به معلومات نظری (فقط تفیلین سر) محدود شود بلکه
باید همیشه با عمل (تفیلین دست) همراه باشد.
تفیلین دست باید متمایل به سوی قلب بوده تا به این وسیله قلب و احساسات آدمی را در
انجام این رسالت شریک گرداند.
در دو طرف جعبه‌ی مکعبی شکل تفیلین سر، در یک طرف یک حرف ש و در طرف دیگر یک شکل וש
قرار دارد که مانند یک ש متصل به ו می‌باشد، برحسب حروف ابجد حروفש مساوی با 300 و
حروف ו مساوی با 6 است. بنابراین جمع عددی ש+ש+ו مساوی با 606 می‌شود که اگر به آن
هفت شاخه‌ی ש+וש را اضافه کنیم عدد 613 به دست می‌آید که مطابق با تعداد کل فرامین
تورات است. قبل از قرار دادن آیههای نوشته شده بر پوست، در جعبه‌ی مکعبی شکل
تفیلین، برای پیچاندن آنها از موی گوساله استفاده می‌شود و این یادبودی است از
گوساله‌پرستی پدران‌شان و بدین‌وسیله می‌خواهند از همان گوساله که باعث دوری آنها
از برای تعالی گشت برای نزدیک‌تر شدن به خداوند استفاده نموده و توبه‌ی خود را کامل
نمایند.
طریقه‌ی بستن تفیلین و مسائل مربوط به آن : در موقع گذاشتن تفیلین اول، تفیلین دست
را بعد از گفتن براخا (دعا) قرار می‌دهند. (تحلیل و مفهوم آن یعنی נעשה، عمل کردن)
و پس از آن ایستاده و تفیلین سر را قرار می‌دهند (تحلیل و مفهوم آن یعنی נשמע شنیدن
و تفکر). این تقدم و تأخر بازتاب همان واقعه‌ی اعطای تورات به قوم یهود بود که این
قوم یک دل و یک زبان توسط حضرت مُشه رَبِنو (موسی) به خداوند ندا دادند که هر آن چه
آفریدگار دستور بفرمایند اول انجام داده و سپس علل و منطق آن را جست‌وجو و تحقیق
خواهند کرد.
یهودیت یک آئین منحصراً نظری و فلسفی نبوده و هدف آن ساختن یک انسان کامل و نمونه
است که اعمال و کردار و بالاخره اخلاق او نیز شایسته بوده و صرفاً یک فیلسوف
روشن‌فکر به‌بار نیاید بنابراین تربیت یک انسان کامل و نمونه‌ی بیش‌تر توسط فرامین
عملی حاصل می‌آید.
نحوه‌ی بستن تفیلین : پیش از پوشیدن صیصیت (شال نماز) اول تفیلین دست را برداشته و
آن را روی بازوی چپ قرار می‌دهند به‌طوری که متمایل به طرف قلب باشد. سپس براخا
گفته می‌شود. در بعضی از شهرها رسم بر این است که براخای تفیلین دست را ایستاده
گفته و سپس نشسته و آن را دور دست می‌پیچند و برخی دیگر رسمشان بر این است که براخا
را نشسته تلاوت می‌نمایند.
در اکثر شهرهای ایران رسم بر این است که بند تفیلین دست را هفت دور از بالا به
پایین دور دست چپ می‌پیچانند که مطابق با نام اعظم الهی است. به عبارت دیگر کلمه‌ی
ש-די از هفت خط تشکیل شده است، ש سه خط، ד-י هر کدام دو خط و جمعاً هفت خط (دور اول
و دور آخر چون دور کامل نبوده و در واقع نیم دور می‌باشند بنابراین کلاً هشت دور
پیچیده می‌شود) نحوه پیچیدن هشت دور بر این صورت است که اول سه پیچ و بعد فاصله‌ی
کوچکی قرار داده و سپس چهار پیچ و مجداً فاصله‌ای داشته و بعد یک پیچ، سپس بند
تفیلین را بین انگشت دوم و سوم قرار داده سپس در حالت ایستاده تفیلین سر را
می‌گذراند. مفهوم پیچیدن بند تفیلین به دور انگشت آن است که به عقد خداوند درآمده و
سوگند وفاداری نسبت به او یاد می‌نمایند. به همین‌گونه نیز شکل ש که بر تفیلین سر
نفش بسته و گره پشت تفیلین سر که به شکل ד است و انگشت وسطی که بعد از بستن بند
تفیلین بر آن خم گشته و به شکل י در آمده است باز هم است خداوند ש-די را تشکیل
می‌دهد.
تفیلین سر باید طوری قرار گیرد که قسمت پایین آن در آغاز محل روئیدن موی روی پیشانی
ختم شود. به طوری که تمامی جعبه‌ی تفیلین روی مو قرار گرفته باشد. گره‌ی تفیلین در
پشت سر باید در انتهای جمجمه و در بالای فرو رفتگی پشت سر و در محل مو قرار گیرد و
به هیچ‌وجه نباید تفیلین را در پشت گردن (قسمت پائین بدون مو) قرار داد. بنابراین
چه گره‌ی پشت سر و چه جعبه‌ی تفیلین باید درست در وسط قرار گیرند، به طوری که
جعبه‌ی تفیلین درست در فاصله‌ی مساوی از دو چشم قرار گرفته باشد (در امتداد بینی)
پس از این که تفیلین مخصوص سر را به‌جای خودش روی سر قرار دادیم این جمله را
می‌خوانند:
«ای قادر متعال از حکمت خود به حد وفور به من تفویض فرما و از بینش خویش به من
تفهیم نما، و لطف خویش را به من فزونی داده و با شجاعت خود دشمنان و بدخواهان مرا
نابود کن. از آن روغن خوب که مخصوص چراغ‌های هفت‌گانه‌ی چراغدان مخصوص است اختصاص
ده ت این که نعمت شامل مخلوق‌هایت گردد.»
دست فُتُوت خویش را باز کرده و همه‌ی زندگان را از رضای خویش سیر می‌کنند. پس از
گفتن جملات فوق، سربندهای آن را از زیر کمربند رد می‌نمایند بند چپ از نزدیک قلب رد
می‌شود. سپس تفیلین دست را ادامه داده و آن را سه دور روی انگشت وسطی دست چپ
می‌پیچند و این باید در حالتی باشد که انگشت را قدری خم نموده و یک دور، دور بند
وسطی آن و دو دور بر بند پایین آن می‌زنند. و سپس تفیلین را دور کف دست می‌پیچند، و
زمانی که تفیلین را دور انگشت وسطی می‌پیچند برای هر پیچیدن یکی از جملات زیر را
می‌خوانند:
«تو ر برای همیشه جهت خود نامزد کردم. تو ر برای خود با عدل و انصاف و احسان و
رحم نامزد کردم. تو ر برای خود اطمینان نامزد کردم تا خدا را بشناسم.»
در موقع باز کردن تفیلین باید عکس همان مواردی را که در بستن تفیلین انجام گرفت
عمل نمود. بدین‌صورت که اول تفیلین را از انگشت وسط باز کرده و سپس تفیلین سر را
برداشته و بعد تفیلین دست را نشسته باز می‌کنند. بسیار باید دقت کرد که بندهای
تفلین دست و سر، پشت و رو نشوند و همچنین چیزی بین بدن و تفیلین حائل نشود. اشخاص
چپ دست باید تفیلین را روی دست ضعیف خود یعنی دست راستشان قرار دهند و در این صورت
باید گره‌ی تفیلین دست را به طریقی درست کرد که به دست راست بخورد.
اگر تفیلین به زمین بیافتد باید یک روز تعنیت (روزه) گرفت اما اگر آنها در کیسه
قرار داشته باشند، دادن صدقه کافی است و احتیاجی به تعنیت نیست.
تفیلین سر و دست یک میصوای (صواب) واحد هستند. پس بنابراین نباید بین قرار دادن
تفیلین دست و سر مکث نموده و صحبت نمود و در صورتی که در این فاصله صحبتی شود باید
در موقع قرار دادن تفیلین سر براخای مخصوصی را ادا نمود.
در ایام شبات (شنبه) و موعدها (اعیاد) تفیلین نمی‌گذارند چون تفیلین حکم یک علامت
مقدس در طول سال دارد و روز شبات و موعد به خودی خود علامتی برای تقدیس این روزها
هستند و اگر در این ایام تفیلین بگذارند این یک نوع بی‌احترامی نسبت به ایام مقدسه
محسوب می‌شود.
اگر در حین تفیلا (نماز) تفیلین را موقتاً باز کردند برای بستن مجدد احتیاجی نیست
که دو مرتبه براخا بگویند.
تفیلین را می‌شود از صبح زود یعنی از وقتی که نور طبیعی به قدرکافی وجود داشته باشد
تا غروب آفتاب گذاشت اما بهتر است تفیلین را در ساعات اولیه صبح بگذارند.» (تفیلین،
؟، 15- 4)
همچنین بخوانید:
