در میان اقوم و ملل دنیا شاید قوم یهود تنها قومی باشد که بیش از سایرین به آداب
غذاخوردن و تغذیه اهمیت می‌دهد. زیرا دین یهود در این مورد دارای قوانین متعدد و
آداب و رسوم بخصوصی است که پیروان خود را با تأکید فراوان به اجرا و مراعات آنها
توصیه می‌کند. طبق این قوانین هر فرد یهودی موظف است قبل از آن که لقمه نانی بخورد
اول دست‌های خود را کاملاً شسته و بعد از خواندن دعای مخصوص شستشوی دست و دعای
مخصوص قبل از صرف غذا (هموصی) آن وقت غذای خویش را میل کند. بعد از صرف غذا مجدداً
لازم است دستها را شسته و دعای مخصوص بعد از صرف غذا (نوارخ) که علمای یهود بدین
منظور تدوین کرده‌اند قرائت کند. در سفر لاویان چندین آیه مشاهده می‌شود که خد-ا
بنی‌اسراییل را خطاب کرده که افراد این قوم باید در اجرای فرمان‌هایی که خد-ا به
آنان داده کوشا باشند و سعی کنند که افرادی مقدس(XXX سفر لاویان، باب19:آیه‌های2-1.
خد-ا به موسی گفت: تمامی جماعت بنی‌اسراییل را بگو، مقدس باشید زیرا که من خد-ای
شما قدوس هستم. ایضاً سفر لاویان، باب11:آیه44: زیرا من خد-ای شما هستم پس خود را
تقدیس کنید و مقدس باشید زیرا من قدوس هستم... ایضاً، سفر لاویان باب20 آیه‌های7
و26. ایضاً سفر خروج باب19 آیه‌های6-5.YYY) باشند.
علمای یهود(گنجینه‌ای از تلمود صفحه‌ی262 قوانین بهداشتی: نظافت نه تنها یکی از
شرایط دینداری است بلکه مهم‌ترین بخش آن محسوب می‌گردد. شستن دستها را پیش از
طعام، قویاً توصیه کرده‌اند.) از متن این آیات چنین برداشت کرده‌اند که مراعات کردن
پاکیزگی موجب می‌شود که افراد بشر به مرحله‌ی مقدس شدن نزدیک‌تر شوند، بنظر می‌رسد
که در ایام قدیم نظربه این که وضع و شکل کفش‌ها طوری بود که گردوخاک به پاها سرایت
می‌کرده است.
علاوه از شستن دستها همراه آن شستن پاها(XXX سفر پیدایش باب18: آیه‌های5-4: اندک
آبی بیاورند تا پای خود را شسته در زیر درخت بیارامید. و لقمه‌ی نانی بیاورم تا
دل‌های خود را تقویت دهید. ایضاً سفر پیدایش، باب24: آیه‌های33-32: پس آن مرد به
خانه درآمد و لابان شتران را باز کرد... و آب به جهت شستن پاهایش و پاهای رفقایش
آورد. و غذا پیش او نهادند... ایضاً داوران باب19 آیهی21 پس او را به خانه برده به
الاغ‌ها خوراک داد و پاهای خود را شسته خوردند و نوشیدند.YYY) برای پاک نگاه داشتن
آنها از آلودگی‌های گردوغبار و آماده شدن جهت صرف غذا معمول بوده بطوری که طی قرون
متمادی جزء عادات آنان گردیده چنان که این که رسم در زمان حضرت عیسی( انجیل لوقا،
باب7: آیهی44.) هم متداول بوده است. حتی در یک مورد حضرت عیسی به شستن پاهای
شاگردانش مبادرت می‌کرد(XXX انجیل یوحنا، باب13: آیه‌های9-4: پس آب در لگن ریخته
شروع کرد به شستن پاهای شاگردانش و خشکانیدن آنها با دستمالی که بر کمر داشت.YYY).
در مورد اینکه طبق چه فرمان و آیه‌ای افراد قوم یهود مکلف می‌باشند بعنوان شکرگزاری
بعد از صرف غذا دست نیایش به درگاه خد-ا دراز کرده و از نعمت‌هایی که خد-ا به آنان
ارزانی داشته سپاسگزاری کنند همانا طبق مفاد آیه‌ای می‌باشد در باب هشتم سفر تثنیه(
سفر تثنیه، باب8: آیهی10: و خورده سیر خواهی شد و خد-ای خود را به جهت زمین نیکو
که به تو داده است متبارک خواهی خواند.) آمده است. هر چند دعایی که امروزه قرائت
می‌شود در ایام قدیم و روزهای نخستین به این صورت نبوده بلکه بعد از خرابی
بیتالمقدس توسط علمای یهود تکمیل و تدوین گشته و بصورت امروزی درآمده است. بنظر
می‌رسد که بعد از حضرت موسی این فرضیه دینی در بین این قوم با دقت تمام اجرا می‌شده
است( کتاب اول سموئیل، باب نهم: آیهی13.) در آیین مسیحیت این فرضیه تا به امروز در
بین آنان به صورت دیگر و ساده‌تر متداول است زیرا خود حضرت عیسی به اجرای آن
می‌کوشید و در هنگام غذا خوردن نان را برکت می‌گفت.( XXX انجیل متی، باب14: آیه19:
و پنج نان و دو ماهی را گرفته به سوی آسمان نگریسته برکت داد... ایضاً انجیل مرقس،
باب8، آیهی6. ایضاً انجیل متی باب15: آیهی36.YYY) حتی در شام آخر که می‌خواستند
وی را توسط یکی از حواریون خود به نام یهودای(XXXحضرت عیسی دوازده شاگرد داشت که به
نام حواریون مشهور بودند و اغلب اوقات با آن حضرت همراه بودند. نام این دوازده
حواری و مأموریت آنان در انجیل متی باب دهم آمده است و یهودای اسخر یوطی که عیسی را
تسلیم کرد یکی از این شاگردان بود که به آن حضرت خیانت کرد. علاوه از انجیل متی در
انجیل مرقس هم نامی از دوازده حواریون برده شده‌است که عبارتند بودند از: 1-
شمعون(پطرس) 2-یعقوب پسر زبدی 3-یوحنا 4-اندریاس 5-فیلپیس 6-برتولیا 7-متی 8-لوقا
9- یعقوب بن حلفی 10-تدی 11-شمعون قانوی 12-یهودا اسخریوطی.YYY) اسخریوطی دستگیر
کنند از انجام این عمل کوتاهی نکرد(XXXانجیل متی، باب26: آیهی26: و چون ایشان
(شاگردان عیسی) غذا می خوردند عیسی نان را گرفته برکت داد و پاره کرده به شاگردان
داد ایضاً انجیل مرقس، باب14: آیهی22. ایضاً لوقا، باب22: آیهی 19.YYY.)) اما جای
تعجب است که در آیین مسیح برای شستن دستها جهت صرف غذا زیاد اهمیت داده نشده و روی
آن تأکید نکرده(XXXانجیل متی باب15: آیهی20: لیک خوردن به دست‌های نشسته انسان را
نجس نمی‌گرداند، ایضاً انجیل لوقا، باب11: آیهی38: اما فریسی چون دید که پیش از
چاشت دست نشست تعجت کرد.YYY) با در نظر گرفتن اهمیتی که تورات به شستن دستها و
خواندن شکرانه بعد از صرف غذا داده است بی‌مناسبت نیست که علمای یهود گناه انجام
ندادن این فرمان‌ها را با گناه‌های کبیره مساوی دانسته‌اند، من باب مثل طبق فتوای
علمای یهود که در تلمود آمده است گناه نشستن دستها با گناه‌های بزرگ مانند ارتکاب
گناه با یک روسبی را در یک سطح دانسته‌اند(XXX کتاب گنجینه‌ای از تلمود. ترجمه شده
به فارسی صفحه‌ی262: هرآن کس که دست نشسته نان و غذا تناول کند،چنان است که گویی با
یک روسبی مرتکب گناه شده است و غیره.YYY) یا در مورد نخواندن شکرانه و دعای مخصوص
صرف غذا هم همین عقیده را دارند ویکی از علمای یهود گفته است که شخصی که بعد از صرف
غذا به خواندن دعای(نِوارِخ) نپردازد مانند این است که از غذای بت‌پرستان استفاده
کرده(میشناه پیرقه‌آووت،فصل سوم بند4.) در بین یهودیان رسم بر این است که اگر از دو
نفر بیشتر به صرف غذا مشغول می‌باشند یک نفر به نمایندگی از آنان دعای صرف غذا را
با صدای بلند می‌خواند و سایرین موظف می شوند که با کمال دقت و حوصله به آن دعا گوش
دهند و این امر برای آن خواننده افتخاری می‌باشد که به نمایندگی از دوستان خویش به
درگاه خد-ا شکرگزاری می‌کند. و معمولاً در یک مجلس یا مهمانی صاحب مجلس یا
صاحب‌خانه یا یک نفر ریش‌سفید یا مهمان این وظیفه‌ی مهم را انجام می‌دهند و در غیر
اینصورت این وظیفه را کاهنان یا محصلین به عهده می‌گیرند.
دعای شکرانه بعد از غذا یا نوارِخ(بیرکت همازون) به چهار قسمت تقسیم شده که در هر
قسمت یک براخا(برکت) وجود دارد که چگونگی تدوین آن به این شرح می باشد.
قسمت اول بیرکت هَزان نامیده می شود که بعد از صدور فرمان الهی به حضرت موسی مبنی
به گفتن براخا چه قبل و بعد از صرف غذا در بیابان سینا داده شد( سفر تثنیه باب 8:
آیه ی 10)که طی آن از لطف خدا که شامل حال کلیه مخلوقاتش و روزی دهنده ی موجودات
زنده می باشد ( کتاب مزامیر حضر داوود باب 145: آیه های 15-16)سپاسگزاری می شود.
دومین براخا یا بیرکت هاآرِص که در زمان حضرت یهوشوعَ جانشین حضرت موسی موقیکه به
سرزمین مقدس رسیدند، از اینکه خد-اوند سرزمینی نیکو پربرکت و حاصل‌خیزی به آنها عصا
فرمود به دعای شرکانه بعد از غذا افزوده شد.
و سومین براخا یا بیرکت یورشالاییم( اورشلیم) در زمان حضرت داوود و حضرت سلیمان به
عنوان سپاس به مناسبت انتخاب اورشلیم و محل قرار گرفتن جانگاه جلال الهی بِت
همیقداش(بیتالمقدس) و شهری مقدس تدوین گردید. در نهایت براخای چهارم به علت اتفاقات
ناگواری که بعد از خرابی بِت همیقداش توسط فرمانروایان بیگانه به وقوع پیوست منجمله
واقعه ی بیتار و سپس نجات یافتن یهودیان از شر دشمن و از ظلم و ستم بیگانگان براخای
دیگری به مجموعه ی شکرانه بعد از غذا افزوده شد.
و در خاتمه این دعا با آرزوی برقراری صلح و آرامش جهانی برای همه افراد بشر بعد از
صرف غذا نکته ی جالبی گفته‌اند که به نظر خوانندگان محترم می رساند.
آیه 10 : از باب 8 سفر تثنیه
و خورده و سیر خواهی شد و خد-ای خود را مبارک بخوان به جهت زمین نیکویی که به تو
داده
اما برداشت مفسرین:
براخای اول: بیرکت هَزان برابر است «خورده و سر خواهی شد و خد-ای خودرا مباک بخوان»
براخای دوم: برکت هاآرِص برابراستبا «زمین»
براخای سوم: بیرکت یروشالایم(اورشلیم) برابر است با «نیکویی» سفر تثنیه باب 3 آیه
25
براخای چهارم: به تو داده است، برابر است با خد-ایی که به ما خوبی کرده و شبان
ماست.
اما راجع به کیفیت و کمیت و فرق بین پاکی و پلیدی طعام که در تورات بارها( سفر
لاویان، باب10: آیهی10. ایضاً، باب11: آیهی47 ایضاً سفر تثنیه باب14: آیهی3.)
بر روی آن تأکید شده علمای یهود را بر آن داشته که توصیه‌های فراوانی در مورد فراهم
کردن غذا و آماده کردن آن برای خوردن بکنند تا اینکه غذایی که حاضر به صرف آن
می‌شود عاری از هر گونه پلیدی و ناپاکی باشد و جان و جسم را آلوده نکند(راجع به این
موضوع در سطورهای بعدی مختصر مطالبی باز خواهد آمد) برای هر فرد یهودی مقرر شده است
که در هنگام صرف غذا به یاد فقرا و تهی‌دستان باشد و سهمی از غذای خویش را برای
آنان اختصاص دهد. و درصورت امکان در کنار سفره‌ی خویش از آنان پذیرایی کند. با در
نظر گرفتن اینکه هم خوراک شدن با بت‌پرستان و مشرکان در دین یهود منع گردیده لیک در
عوض قوم یهود در طول تاریخ طولانی خود خصلت مهمان‌نوازی خویش را به خوبی نشان داده
و همیشه افراد این قوم با گشاده‌رویی و علاقه‌ی فراوان آماده پذیرایی از مهمانان و
غریبان و مسافران در منزل خود بوده‌اند و این خصلت نیک را از اجداد خویش به ارث
برده‌اند. بطور نمونه باید از جد بزرگوار این قوم یعنی حضرت ابراهیم نام برد که در
شدت گرما در کنار منزل خویش انتظار ورود مهمان می‌کشید و درمی‌یابیم هنگامی که
مهمانی وارد منزل آن حضرت می‌شد چگونه به وجد می‌آمد و از گوشت بهترین حیوانات و
تازه‌ترین خوراک‌ها همراه با همسرش سارا برای مهمانان خویش حاضر می‌کرد(XXX سفر
پیدایش، باب18: آیه‌های8-1: و او در گرمای روز به در خیمه نشسته بود... و چون ایشان
را دید از در خیمه به استقبال ایشان شتافت... پس ابراهیم به سوی رمه شتافت و
گوساله‌ی نازک(جوان) خوب گرفته تا بزودی آن را طبخ کند. پس کره و شیر و گوساله را
که ساخته بود گرفته پیش روی ایشان گذاشت و خود در مقابل ایشان زیر درخت استاد تا
خوردند.YYY) و مانند خدمت‌گزاری کنار آنان می‌ایستاد تا مهمانان غذای خویش را صرف
می‌کردند. در کتاب مقدس به شواهد دیگری در این مورد برخورد می‌کنیم که علاقه‌ی
یهودیان را نسبت به مهمان‌نوازی ثابت می‌کند زیرا این فرضیه یکی از مهم‌ترین
فرمان‌هایی می‌باشد که خد-اوند به این قوم داده است. و قوم یهود همیشه این فرمان
الاهی را دائم سرلوحه زندگی خویش قرار داده و آن را جزو اساسی‌ترین ارکان دین خود
دانسته‌اند.(XXX سفر لاویان، باب19: آیهی34. غریبی که در میان شما مأوی گزیند مثل
متوطن از شما باشد و او را مثل خود محبت کن زیرا که شما در زمین مصر غریب
بودید...YYY).
افراط و تفریط در غذا خوردن هم نکوهیده شده است. حضرت سلیمان در این خصوص مناجاتی
کرده که دانستن آن خالی از لطف نیست زیرا اثرات منفی هر کدام را در قالب این مناجات
بیان کرده است: مرا نه فقر و نه دولت به خوراکی که نصیب من باشد مرا بپرور. مبادا
سیر شده تو را انکار کنم و بگویم که خد-ا کیست و مبادا فقیر شده دزدی کنم و اسم
خد-ای خود را به باطل برم( کتاب امثال سلیمان نبی، باب13آیه‌های9-7.).
